Przyroda w Panu Tadeuszu Przyroda stanowi element wiata

Przyroda w „Panu Tadeuszu”

Przyroda stanowi element świata przedstawionego - jest tłem opisywanych wydarzeń; podkreśla piękno opisywanej ojczyzny, idealizuje ją, tworzy klimat, współgra z nastrojem bohaterów, poniekąd jest także jednym z bohaterów utworu, jest ukazana w sposób plastyczny, wpływa na wyobraźnię czytelnika, miała wzbudzić zachwyt, tęsknotę i uczucia patriotyczne w czytelnikach współczesnych Mickiewiczowi.

Tadeusz/Telimena fascynacja sztuką i naturą Włoch (utożsamienie natury z dziełem sztuki) przekonanie o wyższości pięknej natury Italii nad pięknem krajobrazu litewskiej prowincji źródłem sztuki jest kontemplacja natury Południa (potrzeba szukać pięknej natury) idealizacja sztuki i natury Włoch przekonanie o różnorodności włoskiego krajobrazu (nieba, ogrody, wody) piękno Południa umożliwia edukację estetyczną człowieka

Tadeusz fascynacja krajobrazem Północy (litewskiej prowincji) przekonanie o różnorodności form natury Północy (ileż scen i obrazów) piękno krajobrazu wynikające z różnorodności (wykład Tadeusza o rozmaitych typach chmur) natura Północy jest dynamiczna, malownicza, pobudza wyobraźnię (natura jest inspirująca)

Środki stylistyczne

Poglądy bohaterów w kontekście ich wstępnej charakterystyki Tadeusz okazuje się człowiekiem wrażliwym na piękno natury, patrzy na nią w sposób intuicyjny, jest mocno związany z prowincją; Telimena okazuje się nieczuła na piękno przyrody Północy, jej bezkrytyczna fascynacja Południem nie pozwala na poznanie i docenienie wyjątkowości litewskiej przyrody.

Stosunek narratora do poglądów Telimeny i Tadeusza narrator początkowo relacjonuje treść rozmowy Telimeny z Hrabią, szybko jednak ujawnia swój negatywny stosunek do rozmówców, który wynika z jego fascynacji litewską naturą (zaczęli więc rozmowę [. . . ] mieszając tu i ówdzie [. . . ] śmiech i urąganie się nad ojczystym krajem); narrator jest emocjonalnie związany z Litwą (posługuje się regionalizmami – ożyna); narrator dysponuje ogromną wiedzą na temat litewskiej przyrody (wymienia rozmaite nazwy gatunkowe drzew); kontemplacja natury jest dla narratora tożsama z kontemplacją doskonałego dzieła sztuki; poglądy narratora są zbieżne z opiniami wyrażonymi przez Tadeusza

Specyficzne cechy przyrody w poemacie Mickiewicza kreacja świata fauny i flory w poemacie Mickiewicza odwołuje się do toposu arkadyjskiego; narrator idealizuje przyrodę litewskiej prowincji; natura okolic Soplicowa przypomina doskonałe dzieło sztuki; natura jest zróżnicowana, jest bytem samoistnym (niepodlegającym władzy człowieka), idealizacja natury wynika z sytuacji, w jakiej znajdował się autor dzieła (por. Epilog)

Sad i ogród: drzewa owocowe i warzywa, uporządkowanie przestrzeni (zasadzone w rzędy, rozdęte miedzą), zaplanowanej i stworzonej przez człowieka, szczegółowość opisu (wyliczenie gatunków roślin), wielość barw i kształtów, antropomorfizacja natury (kapusta [. . . ] zda się dumać, otyły [. . . ] brzuch harbuza), różne funkcje roślin (stoją jakby na straży);

Las powaga i piękno litewskiego lasu, szczegółowość opisu (wyliczenie gatunków drzew i krzewów), wielość barw i kształtów, antropomorfizacja natury – rośliny tworzą wielopokoleniową rodzinę (dziatwa leśna, brzoza [. . . ] z małżonkiem swym grabem, sędziwe buki), wchodzą z sobą w różnorodne relacje, okazują sobie emocje (głóg w objęciu kalin, drzewa i krzewy liśćmi wzięły się za ręce);

Puszcza dzika, bujna natura, nietknięta ręką człowieka, chroniąca przed nim swoje tajemnice (wał pniów, kłod, korzeni, obronny trzęsawicą, zapory), miejsce niezbadane i niebezpieczne (gniazda os, szerszeniów, kłęby wężowisk, czyhają [. . . ] małe jeziorka), obszar działania sił nadprzyrodzonych (diabły tam siedzą), nietypowe, odpychające, wynaturzone barwy, kształty i zapachy (woda [. . . ] plamista rdzą krwawą, woń plugawa, konary [. . . ] kołtunowate), antropomorfizacja natury;

Matecznik stolica zwierząt i roślin (jądro puszczy), arka (miejsce, w którym można odnaleźć przedstawicieli wszystkich gatunków roślinnych i zwierzęcych), zwierzęcy raj (rządy zwierząt, życie w zgodzie, równości i pokoju), społeczeństwo zwierzęce ukształtowane na wzór ludzkiego (tur, żubr i niedźwiedź jako władcy puszczy), cmentarz zwierząt, ginących naturalną śmiercią