Organy centralne w Krlestwie Polskim Krl Namiestnik Sejm

Organy centralne w Królestwie Polskim Król Namiestnik Sejm Rada Stanu (Zgromadzenie Ogólne i Rada Administracyjna) • Komisje rządowe • •

Sejm Królestwa Polskiego • Król • Izba Poselska: – 77 posłów wybieranych na sejmikach – 51 deputowanych gmin • Senat: – Biskupi – Wojewodowie – Kasztelanowie – Maksymalnie ½ składu Izby poselskiej

Sejm Królestwa Polskiego • Zwoływany co 2 lata lub w razie potrzeby (w sumie 4 razy) na 30 -dniowe obrady • Kompetencje (szersze niż w Ks. Warszawskim): – Ustawodawstwo w zakresie prawa sądowego i administracyjnego – System menniczy, podatki i budżet – Decydowanie o zaciągu do wojska – Ustawodawstwo po I statutach organicznych (przed 1831 r. ) – Ograniczona kontrola rządu

Rząd i administracja: • Rada Stanu: – Zgromadzenie Ogólne (kompetencje analogiczne do Rady Stanu Księstwa) – Rada Administracyjna: • Ministrowie • Członkowie powołani przez króla

Organizacja sądownictwa w Rosji (1864) i Królestwie Polskim (1876) Rosja • sądownictwo pokojowe: • s. wiejskie • s. pokoju (do 1889) • sądownictwo ogólne: • s. okręgowe (I instancja) • izby sądowe (II instancja, s. apelacyjne) • Departamenty Senatu Rządzącego w Petersburgu (instancja kasacyjna) Królestwo Polskie - różnice s. gminne (1864) mianowanie s. pokoju brak ław przysięgłych --------------- ograniczenie nieusuwalności sędziów - rusyfikacja wymiaru sprawiedliwości

Zasady prawa hipotecznego z 1818 r. • Przymusowa regulacja tzw. wielkiej własności • Urzędowy charakter wpisów do ksiąg, dokonywanych w kancelariach hipotecznych, po zatwierdzeniu przez zwierzchność hipoteczną • Rękojmia wiary publicznej ksiąg hipotecznych • Zasada pierwszeństwa • Zasada jawności hipotecznej • Zasada szczegółowości • Zasada niepodzielności

Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego 1825 r. • Przyznanie praw cudzoziemcom • Likwidacja instytucji śmierci cywilnej na rzecz ubezwłasnowolnienia osób skazanych na kary główne • Przyznanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, choć z zastrzeżeniem przewagi ojca-męża w razie różnicy zdań • Prawo małżeńskie – przywrócenie religijnej formy zawarcia związku małżeńskiego • Sądy cywilne orzekały w sprawach małżeńskich w oparciu o przepisy prawa wyznaniowego małżonków – w konsekwencji zakaz rozwodów dla katolików • Od 1818 r. zmiany prawa majątkowego małżeńskiego (rząd posagowy); KCKP przyjął jako ustrój ustawowy odrębność majątkową: majątek każdego z małżonków jego własnością, majątek żony w zarządzie męża, na jego obciążenie lub zbycie konieczna jej zgoda. • Przyznanie małżonkowi praw do spadku w zbiegu z krewnymi; a w zbiegu z dziećmi do dożywotniego użytkowania odpowiedniej części majątku

Ukaz o małżeństwie 1836 r. • Zasady z ukazu dotyczyły 4 wyznań głównych: rzymskokatolickiego; prawosławnego; greckounickiego oraz ewangelickich; w wypadku pozostałych wyznań (głównie ludność żydowska)– nadal przepisy KCKP • Wyłącznie religijna forma zawarcia związku • Obowiązek dokonywania zapowiedzi przez duchownych wszystkich wyznań • Jurysdykcja sądów duchownych w sprawach małżeńskich • Ścisłe określenie warunków do zawarcia małżeństwa oraz przeszkód zawarcia małżeństwa

Procedura cywilna • Francuski kodeks z 1806 r. ze zmianami (m. in. zanik kasacji) • 1876 – rosyjska procedura cywilna z 1864 r.

Kodeksy karne obowiązujące w Królestwie Polskim • • 1818 r. : Kodeks Karzący Królestwa Polskiego 1847 r. : Kodeks Kar Głównych i Poprawczych 1876 r. : rosyjski kodeks karny z 1866 r. 1903/1904: część tzw. kodeksu Tagancewa z 1903 r.

Kodeks Karzący Królestwa Polskiego z 1818 r. • Kodeks epoki przejściowej – najnowsze zdobycze nauki ale tez pozostałości epoki feudalnej (np. idea kar odwetu, ochrona własności ziemskiej, zasada talionu) • Systematyka (3 księgi) wzorowana na przejętym w Księstwie Warszawskim z prawa francuskiego trójpodziale przestępstw • Redakcja przepisów poprawna, unikanie kazuistyki, nawiązania do staropolskiej terminologii prawniczej

Kodeks Karzący Królestwa Polskiego - zasady • Formalna definicja przestępstwa: nullum crimen sine lege: – Art. 1. O przestępstwie. Każdy czyn wolny, niniejszym prawem zakazany jest przestępstwem. – Art. 2. Wolne opuszczenie czynu niniejszym prawem nakazanego jest również przestępstwem. • Dopuszczenie w ograniczonym zakresie zasady analogii (występki i przewinienia policyjne) • Trójpodział przestępstw – kryterium kary: – art. 4. Podział przestępstw. Przestępstwa dzielą się na trzy klasy: I. Na zbrodnie; II. Na występki; III. Na przewinienia policyjne

Kodeks Karzący Królestwa Polskiego - zasady • Nowoczesna konstrukcja winy: rozróżnienie winy – umyślnej (zły zamiar bezpośredni i pośredni) – nieumyślnej (lekkomyślność i niedbalstwo) Art. 16. O złym zamiarze. Nie masz zbrodni bez złego zamiaru. Zły zamiar nie tylko jest wtenczas, gdy zły skutek, który z czynu nastąpił był przewidziany i zamierzony, ale i wtenczas, gdy w innym złym zamiarze czyn przedsięwzięty został, a inny zły skutek, który z onegoż rzeczywiście wyniknął, podług naturalnego biegu rzeczy łatwo mógł być przewidziany.

Kodeks Karzący Królestwa Polskiego - zasady • Zasada nulla poena sine lege lecz z dopuszczalnym złagodzeniem lub zaostrzeniem kary • System kar: – Główne (za zbrodnie) – Poprawcze (za występki) – Policyjne (za przewinienia policyjne) art. 4. (. . . ) Zbrodnie są przestępstwa, na które prawo przepisuje kary główne. Występki są przestępstwa, na które prawo wymierza kary poprawcze. Przewinienia policyjne są, które pociągają kary policyjne.

Kodeks Karzący Królestwa Polskiego -system kar • Rozbudowany system kar pozbawienia wolności (więzienie i areszt); możliwość zaostrzenia (np. pręgierz, piętnowanie, przykucie na łańcuchu) • Kara śmierci: powieszenie lub ścięcie • Kara chłosty • Po upadku powstania listopadowego – na wzór rosyjski- kara konfiskaty, zesłania

Kodeks Kar Głównych i Poprawczych 1847 r. • Rozwiązanie słabsze od Kodeksu Karzącego • Kazuistyka (1221 artykułów) • Mimo sformułowania zasad nullum crimen sine lege oraz nulla poena sine lege dopuszczenie analogii • Ochrona religii panującej oraz innych chrześcijańskich (przestępstwo apostazji z zakazem przedawnienia) • Teoria odstraszania - surowość kodeksu i rozbudowany, skomplikowany system kar głównych i poprawczych: – M. in. liczne rodzaje kar zesłania, dzielone ponadto na stopnie; Kara pozbawienia praw stanu; Konfiskata; Kary cielesne; Kary hańbiące; Pokuta kościelna

Procedura karna w Królestwie Polskim • Do 1876 r. : • Od 1876 r. : – Pruska ordynacja kryminalna z 1805 r. – Przepisy proceduralne z Franciszkany z 1803 r. – Proces inkwizycyjny • Wszczęcie postępowania z urzędu; wyjątek – na wniosek pokrzywdzonego • Śledztwo przeprowadzali urzędnicy sądowi (podsędek, inkwirent) • Jawność i publiczność rozprawy (z ograniczeniemi) • Zwiększanie uprawnień prokuratora • • Apelacja i kasacja (ewolucja w stronę rewizji) – Rosyjska procedura z 1864 r. : – Proces mieszany (połączenie zasad inkwizycyjności i skargowości): • Elementy inkwizycyjne- postępowanie przygotowawcze (dochodzenie wstępne), prowadzone przez policję lub sędziego śledczego (śledztwo); zasady tajności i pisemności; Akt oskarżenia wnosił do sądu prokurator • Zasada skargowości – postępowanie sądowe; zasada jawności i publiczności, równouprawnienie stron – Swobodna ocena dowodów – Prawo do obrony oskarżonego – Rezygnacja z sądów przysięgłych (w Rosji stopniowo ograniczany udział) Obowiązywała do 1929 r. , tj. wejścia w życie kpk z 1928 r.