Organizacja ustrojw Rzeczypospolitej Obojga Narodw w XVIw Szkoa
Organizacja ustrojów Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIw. Szkoła Podstawowa im. K. Makuszyńskiego w Gaworzycach Michał Błauciak VIIa
Wiek XVI dla Europy nazywany wiekiem rozkwitu Wiek XVI dla Europy był wiekiem rozkwitu, szczególne dla Rzeczpospolitej. Nastąpiły wtedy ogromne zmiany między innymi rozwój terytorialny. Największym sukcesem okazała się zwycięska wojna z zakonem Krzyżackim prowadzona przez Zygmunta Starego, Na skutek, której nastąpiła sekularyzacja zakonu krzyżackiego oraz uznanie zwierzchności lennej przez zakon. W 1561 roku ostatni mistrz zakonu Gothard Kettler na mocy układu wileńskiego uznał się świeckim lennikiem króla Polski. Gotthard Kettler
Wojny z Rosją Zygmunt August prowadził wojny z Rosją, której celem było zagarnięcie Inflant. Wprawdzie nie udało mu się utrzymać całego obszaru Inflant przy Polsce, jednak na mocy układu w Szczecinie z roku 1570 udało mu się zatrzymać ich znaczną część wraz z portami Rygą i Parnawą. Pozostałe tereny Inflant zostały odzyskane przez Stefana Batorego na mocy układu w miejscowości Jam Zapolskich. Stefan Batory Zygmunt August
Unia realna Polsko-Litewska Jednym z większych osiągnięć było podpisanie unii realnej Polsko – Litewskiej w Lubinie w 1569 r. Skutkiem czego było powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Terytorium Rzeczypospolitej zwiększyło się wtedy niemalże trzykrotnie, przy czym było zamieszkane przez 8 mln ludzi. Wtedy Rzeczpospolita osiągnęła apogeum terytorialne. Godło polski od 1569 Unia Lubelska Marcello Bacciarelli
Demokracja Szlachecka Od 1454 panowała w Rzeczypospolitej demokracja szlachecka. Demokracja szlachecka opierała się na rządach króla, senatu oraz izby poselskiej. Dotychczasowe uprawnienia króla zostały znacznie ograniczone. Król nie mógł już ustanawiać podatków czy zwoływać pospolitego ruszenia bez zgody szlachty, która zresztą odnosiła się do takich propozycji niechętnie. Jednym z ważniejszych praw, które zostało zachowane dla króla było kierowanie polityką zagraniczną, zwierzchnictwo w krajach lennych oraz pełnienie funkcji naczelnego wodza. Szlachta uważała się za najwyższą władzę w państwie. Propozycje ze strony króla, sejmu i urzędników państwowych przyjmowała z dużą rezerwą, nie czyła się też do uległości i posłuszeństwa. Już w 1505 r. swobodę decydowania szlachty o państwie zapewniła konstytucja nihili novi. Czasami dążenie szlachty do wyegzekwowania swoich praw przyniosły korzyść Rzeczypospolitej. Było tak chociażby w przypadku wprowadzenia tolerancji religijnej, która uchroniła Rzeczpospolitą od wojen domowych, czy w przypadku próby wprowadzenia postanowień ruchu egzekucyjnego. Wolna elekcja natomiast chroniła Polskę i Litwę przed rozpadem unii. Podatnym okazało się również wprowadzenie osoby interrexa, co miało zapobiegać chaosowi w czasie bez królestwa.
Specyfikacja ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy Ustruj Rzeczypospolitej był wyjątkowy w skali całej Europy: 1. Monarchia elekcyjna (następce króla wybiera cała szlachta - innych krajach monarchia była dziedziczna) skutkiem był brak stabilności władzy, wojny domowe między zwolennikami różnych kandydatów, ingerencja obcych mocarstw. 2. Stosunkowo duży odsetek szlachty w państwie (w Rzeczypospolitej ok. 10% ludności: w tym czasie np. we francji tylko 1%). 3. Dominacja szlachty - wprowadzenie jakich kolwiek zmian w państwie (prawa, podatki, wojna) wymagało jednomyślnej zgody posłów szlacheckich na sejmie. 4. Brak rozwiniętego mieszczaństwa (kolejne przywileje szlacheckie ograniczały prawa mieszczan do posiadania ziemi rolnej będącej podstawą gospodarki) - duży odsetek mieszczan pochodzenia cudzoziemskiego. 5. Równość szlachty w prawach politycznych (zasada , , szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie'' w innych krajach istniały dorzywotnie lub dziedziczne tytuły, np. , , książe'', , , baron'', , , hrabia'' itp. dające posiadaczowi określone przywileje)
Specyfikacja ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy 6. Tolerancja religijna (król polski był zawsze katolikiem, ale do XVIIw. szlachta miała równe prawa niezależne od wyznania, podobnie było w obrębie mieszczaństwa , przy czym Żydzi znajdowali się pod opieką państwa i mieli osobne instytucje - w tym samym czasie w innych krajach wyznawanie innej religii niż panująca oznaczało pozbawienie praw, a czasem śmierć) 7. Decentralizacja ustroju (władza centralna nie miała rozbudowanej administracji, dlatego wykonaniem większości przepisów prawa zajmowały się sejmiki szlacheckie i urzędnicy wybrani przez sejmiki, sprawujący swe funkcje bezpłatnie - w innych krajach władcy dążyli do stworzenia rozbudowanej, scentralizowanej administracji złożonej z płatnych urzędników) 8. Niezależność gospodarki do władzy centralnej (sejm i król mieli ograniczone możliwości wpływania na gospodarkę: nowe podatki wymagały jednomyślnej zgody posłów , a ziemia będąca podstawą gospodarki należała do szlachty i kościoła)
- Slides: 7