Lekcija Pojam i vrste platnog prometa JS Uvod

Lekcija: Pojam i vrste platnog prometa JS

Uvod � Preduzeća, građani i ostali subjekti svakodnevno obavljaju plaćanja po različitim osnovama i na različite načine. � Povodi za plaćanje su različiti: kupoprodaja robe, plaćanje usluga, plaćanje poreza, plaćanja po osnovu kredita i dr. � Plaćanje se danas odvija preko izgrađenog sistema plaćanja – platni promet.

Pojam platnog prometa (eng. payments system) � Poslovi platnog prometa su neutralni bankarski poslovi. � Platni promet - skup svih plaćanja koja se vrše u novcu između fizičkih i pravnih lica. � Plaćanje - prenos novčanih sredstava sa jednog pravnog ili fizičkog lica na drugo.

Vrste platnog prometa: 1. Prema mestu plaćanja: • Unutrašnji: • Interni • Međubankarski (RTGS i kliring) • Međunarodni 2. Prema načinu plaćanja: • Neposredni • Posredni 3. Prema vrsti plaćanja: • Gotovinski • Bezgotovinski • E-banking

1. Prema mestu plaćanja: Unutrašnji platni promet • Skup svih plaćanja između pravnih ili fizičkih lica unutar jedne zemlje. • Obavlja se u domaćoj valuti – Dinar • Dinar - međunarodna oznaka valute: RSD, šifra plaćanja: 941. • Podela: • Interni platni promet - odnosi se na plaćanja između učesnika čiji se računi vode u u istoj banci. • Međubankarski platni promet - odnosi se na plaćanja između učesnika koji imaju račune u različitim bankama. Razlikuju se RTGS i kliring sistem. Međunarodni platni promet • Skup svih plaćanja između fizičkih i pravnih lica različitih zemalja.

Vrste međubankarskih obračuna RTGS sistem Real Time Gross Settlement Kliring sistem • BRUTO SISTEM • Prijem i izvršavanje naloga za plaćanje u najkraćem vremenskom roku. • Izvršavaju se svi nalozi za plaćanje koji su preko 250. 000 RSD („velika plaćanja“) i koji su označeni kao hitni. • NETO SISTEM • Plaćanje u kliringu su nalozi čiji je iznosi do 250. 000 RSD - (“mala plaćanja”). • Plaćanje u kliringu izvršavaju se u tri klirinška ciklusa svakog dana u: 10. 30, 12. 30 , 14. 45. • Sistem izvršava transakcije učesnika u toku radnog dana od 9. 00 do 18. 00 časova.

2. Prema načinu plaćanja: Neposredni platni promet • Obuhvata plaćanja do kojih dolazi spontano između pojedinih subjekata. Posredni platni promet • Obuhvata plaćanja koja se obavljaju preko posrednika – nosioca platnog prometa. • Radi se o organizovanom platnom prometu čiji je smisao da olakša i ubrza plaćanja između učesnika u platnom prometu. • Ovo je platni promet u užem smislu. Platni promet u širem smislu obuhvata pored posrednog i neposredni platni promet.

3. Prema vrsti plaćanja: Gotovinski platni promet • Sva plaćanja između subjekata obavljaju se u gotovom novcu. Bezgotovinski platni promet • Sva plaćanjanja se obavljaju prenosom određenog novčanog iznosa sa jednog na drugi račun, tj. sa računa dužnika na račun poverioca. • Bezgotovinski platni promet možemo razvrstati na tri grupe: žiro promet, čekovni promet i klirinški promet. • Više se koristi. Elektronski platni promet (e-banking) • Odnosi se na sva plaćanja subjekata putem elektronske komunikacije, odnosno Interneta. • Način plaćanja novijeg doba.

Učesnici i nosioci platnog prometa Učesnici • Pravna lica • Fizička lica Nosioci • NBS • Banke • Pošta i poštanske štedionice • Druge finansijske organizacije

Zakonska regulativa � Obavljanje platnog prometa regulisano je zakonima i određenim propisima kako bi se obezbedili jednaki uslovi za sve učesnike u platnom prometu. � Pravni osnov za uređivanje i obavljanje platnog prometa u Srbiji je Zakon o platnom prometu. � Zakonom o platnom prometu regulišu se: q q q poslovi platnog prometa, nosioci platnog prometa, učesnici u platnom prometu, računi za obavljanje platnog prometa, vrste i oblici plaćanja i dr. Klik za Zakon o platnom prometu

Instrumenti domaćeg platnog prometa Gotovinski platni promet • Nalog za uplatu • Nalog za isplatu Bezgotovinski platni promet • Nalog za prenos • Nalog za naplatu E-banking