KONU 5 HAREKETLERNN DOUU MODERN DNYADA SINIF MCADELES

KONU- 5: İŞÇİ HAREKETLERİNİN DOĞUŞU MODERN DÜNYADA SINIF MÜCADELESİ

Giriş Endüstri devrimi üretkenliği arttırarak müthiş bir zenginlik yarattı. Ne var ki, bu zenginlik topluma eşit bir şekilde yansımadı. Bir tarafta muazzam servetler, diğer tarafta ise büyük bir sefalet birikiyordu. n Köydeki geçimlik arazilerini kaybeden ve büyük bir yoksullukla kente doğru yönelen kitleler, iş bulma umuduyla fabrikalara yöneliyorlardı. Bu sınıfa proleterya adı verilecekti. n Fabrikaların sahibi burjuvazi ve o fabrikalarda çalışan işçilerin oluşturduğu proletarya arasındaki karşıtlık modern dünyanın kurucu unsuru olacaktı. n

Kapitalist Üretim İlişkilerinin Özellikleri n Endüstri devriminin feodalizmin tasfiyesi ve kapitalizmin yükselişini hızlandırdığını söylemiştik. Şimdi kapitalist üretim ilişkilerine daha yakından bakalım. n Kapitalizmde esas olan piyasa için kar odaklı üretimdir. n Feodalizmin aksine kapitalizmde iktisadi sömürü siyasi alanın formel olarak dışında yer alır.

Kapitalizmin Temel Sınıfları Kapitalizm ilerledikçe toplum iki karşıt sınıfa ayrılır. n Burjuvazi yani kapitalistler: Üretim araçlarının mülkiyetine sahiptirler. Üretim sürecini kontrol ederler. Ücret karşılığında işçi çalıştırırlar. Üretilen ürünlerin satılması sonucu kar elde ederler. n Proleterya yani işçi sınıfı: Üretim araçlarından yoksundurlar. Kelimenin iki anlamıyla özgürdürler. Serflerin aksine bir derebeyine yükümlülükleri yoktur. Özgür vatandaş statüsündedirler. Aynı zamanda üretim araçlarından yoksunlardır dolayısıyla hayatta kalabilmek için emeklerini satmak zorundadırlar. n n Kapitalizmi bu iki temel sınıf arasındaki çelişki üzerinde yükselen bir sistemdir.

Sınıf Mücadelesi n Endüstri devriminin yarattığı zenginliğin topluma eşit dağılmadığını söylemiştik. n Fabrikalarda ücretler çok düşük, koşullar çok sert ve çalışma saatleri çok uzundu (14 -15 saat). Çocuk işçiliği çok yaygındı. İşçiler fabrika yakınlarına kurulmuş baraka benzeri yerlerde yaşıyorlardı. Beslenme, barınma ve sağlık koşulları çok olumsuzdu. n Endüstri devri dönemine ait antropometrik data, bu dönemde işçi sınıfı içerisinde yaşam standartlarının bir önceki kuşağa göre belirgin bir şekilde düştüğünü göstermektedir. Sanayileşmenin yoğun yaşandığı yerlerde ortalama boy, kilo ve ömür ölçümleri devrim öncesinin altına inmiştir. n.

Fabrika Sistemine Karşı İlk Tepkiler Bu sefalet koşullarına karşı çok geçmeden sesler yükselmeye başlamıştır. n Fabrikalarda çalışan işçilerin bir kısmı kırsal alandan gelen emekçiler, bir kısmı ise endüstri devrimi öncesindeki zanaatkarlardan oluşmaktadır. n Üretim süreci üzerinde doğrudan söz sahibi oldukları zanaat biçiminden yoğun sömürüye maruz kaldıkları fabrika sistemine geçmekten memnun olmayan zanaat kökenli işçiler ilkel denilebilecek bir dürtüyle tepkilerini makinelere yöneltmişlerdir. Sefaletlerinin sorumlusu olarak gördükleri makineleri tahrip etmeye dayanan bu protesto akımına Ludizm adı verilir. n Ludist protestolar işçi sınıfının yaşam koşullarında bir gelişme sağlayamamış olsa da bir ilk protesto deneyimi olarak önemlidir. n

Dayanışma, Mücadele, Sendika n n n Fabrikalarda bir araya gelen kalabalık işçi kitleleri yavaş daha etkili mücadele yöntemleri bulmuşlardır. Bir araya geldiklerinde sahip oldukları muazzam gücün farkına varan işçiler, iş koşullarında ve ücretlerde iyilişme için iş yavaşlatma, grev gibi yöntemlerle mücadele etmeye başlamışlardır. Fabrikanın durmasının yaratacağı maliyetleri göze alamayan kapitalistler giderek işçi sınıfının taleplerini karşılamak zorunda kalmışlardır. Sonuç getiren eylemler işçi sınıfı hareketini daha da güçlendirmiştir. Bu kendiliğinden hareketler giderek daha organize ve sürekliliği sağlanmış sendikalara dönüşmüşlerdir. Sendikaların yükselişi, çalışma koşullarında belirgin iyileşmeler sağlamıştır. 1415 saatlik çalışma günü yavaş kısalmış, ücretler yükselmiş, koşullar iyileşmiştir.

İşçi Hareketinin Siyasal Alana Sıçraması n Bir araya gelen işçilerin talepleri sadece fabrika ile sınırlı kalmamış genel siyaset sahnesine de yansımaya başlamıştır. n İngiltere’de bu yönelimin öncülerinden sayılabilecek Çartist Hareket, işçi sınıfı için genel oy hakkı talebiyle kitlesel eylemler düzenlemişlerdir. n Kamuoyunu uzun süre meşgul eden bu hareket, amaçlarını gerçekleştiremeden bastırılsa da siyaset sahnesinde önemli bir iz bırakmıştır.

Sosyalizmin Doğuşu n n n İşçi hareketinin ekonomik ve siyasi talepleri, Fransız Devrimi’nin radikal politik mirasıyla birleşince ortaya sosyalizm adı verilen yeni bir siyasi akım ortaya çıkmıştır. Radikal bir eşitlik, özgürlük kardeşlik prensibine dayanan bu akım çok farklı kesimleri bir araya getirmiştir. Kapitalizmi bir ahlaki bozulmayla eş gören ve ortaçağa geri dönüşü talep eden reaksiyoner akımlar da, ayrıntılı ütopyalar tasarlayarak sosyalizmi yerel ölçekte inşa etmeye tasarlayan ütopik sosyalistler de bu akımın içerisinde yer almışlardır. Yüzyılın sonuna doğru bu hareket Karl Marx ve Friedrich Engels’in çizdiği bilimsel ve devrimci yönelimin hakimiyeti altına girmiştir. Sosyalizm, tüm dünyada milyonlarca insanı etkilemiş ve 20. Yüzyılın ana siyasal akımlarından bir tanesi haline gelmiştir.