Gnc hri S Vurun adna 41 sayl tam

Gəncə şəhəri S. Vurğun adına 41 saylı tam orta məktəbin 8 -ci sinif şagirdi Məmmədov Camal Aqil oğlunun COĞRAFİYA fənni üzrə “Dünyada ekoloji problemlər və onların həlli” mövzusunda yaradıcı işi

Dünyada ekoloji problemlər və onların həlli

Planetimizin ekologiyasında bir sıra problemlər var. Mən öz məqaləmdə bu problemlərəvə onların həlli yollarına toxunacağam. Hər bir ölkənin öz iqtisadiyyatı var. Azərbaycanın iqtisadiyyatında sənaye iqtisadiyyatı mühüm yer tutur. Sənayeləşməyə görəölkəmizdəneçə-neçəfabrik və zavod tikilmişdir. Bu müəssisələr iqtisadiyyatımızı inkişaf etdirsə də, ekologiyamıza ziyan vurur. Hər il ölkəmizdəvə dünyada nəqədər fabrik və zavod tullantıları Yer kürəsi ozon qatını deşir. Bu da Günəşin ultrabənövşəyi şüalarının Yerəçox düşməsinəşərait yaradır. Bununçün mənim bir neçətəklifimvar: fabrik vəzavodlar əhalinin sıxlığı az olan yerlərdətikilsin. Buna əməl etmək üçün ekoloji nəzarət məntəqələri yaradılsın. Əhali fabrik və zavod çox olan yerlərdən köçürülsün. Əgər əhalinin buna marağı yoxdursa, ekoloji aksiyalar təşkil edilsin vəbuna dair maraqartıran layihələr hazır-lansın. Əgər insanların köçməyə maddi imkanı yoxdursa, əhaliyə köçməyəqədər, köçmə vəköçmədən sonra müddətə maddi yardım ayrılsın. Ölkəmizdə halhazırda kimya sənayesinin böyük rolu var. Buna görə fabrik vəzavodlarda kimyəvi istehsa-lın artımı böyükdür. Bu artım böyüdükcə, kimyəvi tullantıların artımı da labüd hal alır. Bu da insanların ekologiyasına və onların sağlamlığına mənfi təsir edir.

Ekologiyaya ziyan vuran ikinci böyük amil radiasiya amilidir. Mənim fikrim-cə, ekologiyaya ziyan vurmaqda, bu amilin rolu daha böyükdür. ABŞ, Şimali Kore-ya, Pakistan kimi hərbi bazası güclü olan ölkələrin hazırladıqları atom və nüvə silahı ekologiyaya həddən ziyadəmənfi təsir edir. ABŞ-ın 1945 -ci ilin sentyabrında Yapo-niyanın Xirosimo və Naqasaki şəhərlərinə atdığı atom bombasının fəsadları indi də özünü göstərir. Belə təhlükəli silahların işə salınması nəticəsində radiasiya hadisəsi baş verir. Radiasiyadan əziyyət görən ölkələrə dair mənim bir neçətəklifim var: radiaktiv şüa-lanma haradan başlayırsa, əhali həmin ərazidən radiasiya təhlükəsi olmayan əraziyəköçürülməli və radiasiyanın bu əraziyədəyayılmasının qarşısı alınmalıdır. Radiasi-yanın tam sovuşmasından sonra əraziyə tam baxış keçirilməsi şərti iləəhali öz doğ-ma yurduna qaytarılmalıdır. Lakin bundan sonra da, həmin ərazidəqeyri-radiaktiv tədbirlər gücləndirilməli, bu tədbirlərin gücləndirilməsi üçün təklif layihələri hazır-lanmalı, müvəqqəti olaraq, yeni qurumlar yaradılmalı, ya da belə hadisələrlə bağlı sə-lahiyyətləri olan qurumların iş rejimi gücləndirilməlidir. Radiaktiv təhlükə tam so-vuşduqdan sonra, iqtisadiyyatı güclü inkişaf etmiş şəhərlərin hesabına radiasiyadan zərər görmüş şəhərlərin ümumi həyatı irəlilədilməlidir. Radiasiya əsrimizin ən böyük problemlərindən biridir. Radiaktiv problemləri aradan qaldırmaq üçün ən birinci müharibələrə son qoyulmalı, müharibəocaqlarının sayı azaldılmalıdır.

Dünyanın ekoloji problemlərindən biri də qlobal istiləşmədir. Artıq dünyada istilik 2 dərəcəartmışdır. Qrenlandiya adasının buzlaqları istiləşməyəgörəəriyir. Əgər bu buzlar tamamiləərisə, okeanın səviyyəsi çoxalacaq. Bunun nəticəsində dünyanı, xüsusilədə Avropanın şimal hissəsini su basa bilər. Bu da planetimizin məhvinəgətirib çıxara bilər. Məsələn, artıq Afrika materikində yaşıllıqların azalması, səhralaşmanın genişlənməsi qlobal istiləşmənin burada daha çox olmasını göstərir. Artıq bir neçəiləAfrikada yaşıllıqlar genişləndirilməsə, burada səhralaşma bütün materiki bürüyəcək. Qlobal istiləşmənin bu təhlükəsi bütün alimləri hələdədüşündürür. Alimlər artıq həyəcan təbili çalır. Qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün mənim bir neçətəklifim var: yaşıllıq-lar genişləndirilməli, səhralaşma olan yerlərdə ağaclarəkilməlidir. Səhralaşmanın onunla sərhəd olan digər ərazilərə dəyayılmasının qarşısını almaq üçün həmin əra-zilərdədəyaşıllıqlar genişləndirilməlidir. Yaşıllıq olan ərazilərdədə yaşıllıqlar qo-runulmalı, daha da genişləndirilməlidir. Bununçün müəyyən ictimai təşkilatlar yara-dılmalı, ağacəkmə vəyaşıllıqlarıqoruma aksiyaları keçirilməlidir. Buna görəyaşıl-lığı qorumayan, özü dəbilmədən qlobal istiləşmənigenişləndirən insanları düz yola qaytarmaq Yer planetində yaşayan bütün insanların borcudur. Çünki biz bütün fəla-kətləri bir yerdəqarşılayacağıq. Buna görə bu problemin həll edilməsindəbir vəhəmrəy olmalıyıq. Məncə, doğrudan da qlobal istiləşmə bütün ekoloji problemlərin açarıdır. Fəlakət qapılarınıaçmamaq üçün bu açarı məhv etmək lazımdır. Daha bir ekoloji problem dəmeşələrləbağlıdır. Hər gün dünyada bir ağac kəsilir. Və bu ağac-lardan kağız hazırlanır. Amma ağaclar kəsildikcə, yaşıllıqların sayı da azalır. Bu da səhralaşmanın rolunu artırır. Əlbəttəki, ağaclar kəsilməsə, indi biz yazı üçün kağız kimi əlverişli material tapa bilməzdik. Bu ekologiyamıza mənfi təsir göstərir. Ağac-lar oksigen verən əsas vasitədir. Ağacların kəsilməsi ilə karbon qazının da təsir dai-rəsi genişlənir. Düzdür, insanlar kağıza olan tələbatlarını ağacla ödəyir. Amma onlar başa düşmürlər ki, ağac insanları nə qədər kağızla təmin edirsə, bir o qədər dəoksi-genlətəmin edir. Artıq Yer kürəsində yaşıllıqların sayı azalır. Bu zaman sual yaranır: əgər biz ağacları kəsməməliyiksə, onda kağıza olan tələbatımızı necəödəyək? Bu su-ala mən beləcavab verirəm: kağız oksigen üçün yararlı olan ağaclardan yox, yararsız ağaclardan, məsələn, yarpaqları tökülmüş ağaclardan hazırlansın. Sağlam vəziyyətdə olan ağacları kəsən adam cəriməedilsin. Ağac çox olan yerlərdəmilli parklar yaradılsın. İnsanların milli parklara girişinə qadağa qoyulsun. Eldar şamı, Dəmirağac ki-mi milli ağacların olduğu yer “xüsusi dövlət parkı” adlanan xüsusi parkın ərazisiolsun. Doğrudan da bizağacları qoruyub, bu tədbirləri həyata keçirsək, daha bir eko-loji problemi həll etmiş olarıq.

Meşə ilə bağlı olan digər ekoloji problem meşə yanğınlarıdır. İnsanlar şənbəvə bazar günləri istirahət edirlər. Xarici ölkələrdə istirahətin geniş yayılmış növü piknikdir. İnsanlar piknik etdikdən sonra tullantıları meşəyə tullayıb, yandırırlar. Mən meşə yanğınlarına qarşı bu tədbirləri təklif edirəm: meşəməntəqələri yaradıl-malıdır; meşə yandıran insanlar cərimə edilməlidir; piknik edənlər üçün meşədəsa-hə ayrılmalı, onlar üçün düşərgələr qurulmalı və zibil qutuları qoyulmalıdır. Zibilin ora tökülməsinənəzarət etmək üçün təmizlik məntəqələri yaradılmalıdır.

Hansı ekoloji problemə qarşı mübarizəaparırıqsa, aparaq, yalnız bir məqsəd üçün- doğma planetimizi qorumaq məqsədi iləmübarizə aparmalıyıq. Qabaqcıl elm olaraq, coğrafiya elmi bu gün də ekoloji problemlərə qarşı mübarizə aparır. Biz insanların da vəzifəsi ona bu işdəkömək etməkdir. Təşəkkür edirik!