GELM PSKOLOJS KLK GELM www kpssdoktoru com ERKSON

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ KİŞİLİK GELİŞİMİ www. kpssdoktoru. com

ERİKSON VE PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI ABDULKERİM CEYLAN www. kpssdoktoru. com

ERİKSON’UN PSİKO-SOSYAL GELİŞİM SÜRECİNİN TEMEL DÜŞÜNCELERİ n n Kişiliğin oluşmasında biyolojik etmenlerin yanında sosyal çevre de etkilidir. Benlik gelişimi belirli zaman dilimleri içinde biyolojik temelli ve aşamalı (Epigenetik) Aşamalı oluşum İlkesi) olur. Gelişim dönemler halinde olur, her dönemde atlatılması gereken bir kriz, bir çatışma bulunur. Erikson’a göre kişilik gelişimi yaşam boyu devam eder. www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI ØSağlıklı kişilik gelişimi için ilk olarak bireyin kendisine, başkasına ve dış dünyaya güven getirmesi önemlidir. Bireyin ilk kazanması gereken özellik güvendir. ØAnne yada bakıcısının çocuğa bakımı, ilgisi ve sevgisi güven duygularını oluşturur Temel ØÇocuk ağladığında, altını ıslattığında ya da acıktığında Güvene hemen bakımı yapılıp ihtiyaçları gideriliyorsa çocuk annesine güven duygusu geliştirir. tersi durumda güvensizlik karşı Güvensizlik oluşur. (0 -1) Yaş ØAnnenin bakım eksikliği, ilgisizliği bireyde güvensizliğe neden olur. ØTemel güven duygusundan yoksun olarak yetişmiş çocuklarda ileriki yaşamlarında sosyal ilişki kurmaktan kaçınma, kendine güvensiz olma gibi kişilik özellikleri oluşabilir. www. kpssdoktoru. com

BU DÖNEME İLİŞKİN YAPILAN ÇALIŞMALAR (BOWLBY’NİN BAĞLANMA KURAMI) n 1. 2. 3. Duygusal bağlanmanın üç şekli vardır. Güvenli Bağlanma: Bebeğin bağlandığı bireye karşı sağlıklı bir güven duygusu geliştirdiği bağlanmadır. Bu bağlanmada güven esas olduğu için ihtiyaç duyulduğunda bağlanılan bireyden ayrı kalınabilinmektedir. Güvensiz –Kaçınan Bağlanma: Bu bağlanmada çocuk ebeveynden çok bağımsız görünür. Ebeveynin ayrılmasına tepki vermedikleri gibi ebeveynlerin geri dönmesine de tepki vermezler. Güvensiz Çelişkili Bağlanma: Çocuk bağlandığı kişiye özellikle yabancı ortamlarda sımsıkı sarılır ve ayrılmak istemez. Ayrıldığında çok endişe yaşar ve bağlanılan birey geri döndüğünde çelişkili davranırlar ve İlgilenmezler. www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI ØÇocuk yürümeye ve konuşmaya başlamasıyla anne babaya bağımlılığı azalır. Çocuk bu dönemde özerk bir şekilde davranıp bağımsız eylemlerden zevk almaya başlar. ØBu dönemde aşırı koruyucu, kısıtlayıcı ve cezalandırıcı Özerkliğe anne baba tutumu özerkliği karşı ØÖzerkliği yaşamayana çocuklar ileriki dönemlerde kuşku ve çekingen, kendi başına karar verememe, saldırgan ve utanç başkaldırma davranışları gösterirler (1 -3)Yaş ØAilelerin koruyucu ve baskıcı tutumu özerkliği engellediğinden çocuğun kendi kapasitesinden kuşku ve utanç duymasına neden olur. Øİnatçılık, cimrilik, eli açıklık, düzenlilik-düzensizlik bu dönemdeki yaşantıların sonucudur. www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI ØBelli amaçlara yönelik girişimler başlatmak , sorumluluk almayı isteme, yada yaptıklarının yanlış Girişimciliğe olduğuna inanarak suçluluk duyma bu dönemde olur. karşı ØHareket kabiliyeti artmıştır. İstediği gibi konuşabilir suçluluk durumdadır. Bağımsız şekilde hareket eder. (3 -7)yaş ØMerak artar, sürekli soru sorar, girişimlerde bulunur. Ø Bu durumda uygun cevaplar vermek, ters cevaplar Okul Öncesi vermek yada azarlamak kişilik gelişimini etkiler. Eğitim ØOlumsuz tavırlar girişimde bulunan çocuğun Dönemi suçluluk duymasına neden olur. www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu (Başarıya karşı yetersizlik) (7 -11) Yaş İlköğretim Dönemi Øİlköğretime başlayan çocuk başarılı olmak ve bir şeyler üretmek isteyecektir. Yaptığı işlerde beğeni toplamak, çevresi tarafından taktir edilmek, başarı hazzını yaşamak isteyecektir. ØÇocuk yaptığı işlerde başarılı oldukça kendine güven duyacak böylece çalışma ve başarılı olma güdüleri artacaktır. ØKendisinin yeterince başarılı olmadığı inancına giren, engellemelerle karşılaşan kişi aşağılık (yetersizlik-tembellik) duygusuna kapılır. ØBu dönemde çocuğu başkalarıyla kıyaslamak olumsuz benlik gelişimine neden olur. www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI Ø Ø Kimlik arayışının en yoğun olduğu dönemdir Ergen çevresindeki bir çok insanla özdeşim kurarak bir kimlik oluşturmaya çalışır. Bu çaba onda bir kısım Kimlik duygu, düşünce ve davranışlar bırakır. Sonraki süreçte birey kendisinde var olan temel yapının üstüne bu kazanmaya birikimleri de ekleyerek kendi kimliğini oluşturur. karşı kimlik(Rol) Ø Bu dönemde birey ergenlik özelliklerine göre sosyal çevrede kimlik kazanır ya da kimlik karmaşasına düşer. Karmaşası 11 -17 Yaş Ø Kimlik bocalamasına neden olan faktörler; 1. Cinsel rollerdeki değişiklikler 2. Soyut düşünebilme Ergenlik 3. Meslek seçimine yönelme Dönemi 4. Sosyal rollerdeki değişimler 5. Benmerkezci düşünme **Cinsiyete uygun sosyal roller geliştirilmesi önemlidir www. kpssdoktoru. com

BU DÖNEME İLİŞKİN YAPILAN ÇALIŞMALAR (MARCİA’NIN DÖRT KİMLİK STATÜSÜ ) v. Ergenlik dönemindeki kimlik kazanma süreci sonucunda 4 çeşit kimlik statüsü elde edilir. Statüleri belirleme kriteri Ergenin karar verme gücüdür. 1 -Başarılı Kimlik Statüsü: Birey herhangi bir kararsızlık durumunda etkin karar alarak tercih yapabilir. verdiği kararın doğru olduğunu kabul eder ve kararından memnundur. 2 -Erken (ipotekli) Bağlanmış kimlik statüsü: Kimlikle ilgili tüm kararlar anne- baba yada otorite olarak kabul edilen diğer kişiler tarafından alınmıştır. Birey benlik arayışına hiç girmez. Kendisi için belirlenen kimliğe girer. www. kpssdoktoru. com

BU DÖNEME İLİŞKİN YAPILAN ÇALIŞMALAR (MARCİA’NIN DÖRT KİMLİK STATÜSÜ ) 3 -Moratoryum Kimlik Statüsü: Ø Bu dönemdeki bazı bireyler hayat felsefesini yada kimlik özelliklerini netleştiremediklerinde bir tür kararsızlık, gözden geçirme ya da kendini dinlendirme sürecine girerler. Ø Bir tür geçici boşluk durumudur. Ergenlik döneminde görülen umursamazlık, vurdumduymazlık, ve hedefsizlik moratoryumun belirtisidirler. 4 -Kargaşalı (dağınık) kimlik Statüsü: Ø Bunalımların olmadığı, kararların alınmadığı, bağlılığın da olmadığı kimlik durumudur. Durumdan memnun değildirler ve kendisi için benimseyeceği yeni bir kimlik arayışında da olmazlar. www. kpssdoktoru. com

ÖRNEK SORULAR Erikson 0 -1 yaşlarda temel güven duygusunun kazanıldığını savunmaktadır. Bu görüş gelişmenin hangi temel ilkesini desteklemektedir? (KPSS 2005) A) Gelişimde bireysel farklar vardır B) Gelişim Bir bütündür C) Gelişimde kritik dönemler vardır D) Gelişim genelden özele doğrudur E) Gelişim içten dışa doğrudur. www. kpssdoktoru. com

ÖRNEK SORULAR Atatürk’ün “Öğretmenler yeni nesil sizlerin eseri olacaktır” sözü Erikson’un bireyin yaşam sürecindeki hangi gelişimsel görevi ile örtüşmektedir. (KPSS 2004) A)Yakınlığa karşı yalıtılmışlık B)Üretkenliğe karşı durgunluk C)Özerkliğe karşı kuşku ve utanç D)Temel güvene karşı güvensizlik E)Kimlik edinmeye karşı kimlik krizi CEVAP: B www. kpssdoktoru. com

ÖRNEK SORULAR Bir sınıf öğretmeni, öğrencilerin görsel sanatlar dersinde bazı araç ve gereçleri kullanarak bir şeyler oluşturma girişimlerini desteklemektedir. Erikson’un Psikososyal gelişim kuramına göre, öğretmenin bu desteği aşağıdaki gelişimsel çatışmalardan hangisinin olumlu sonuçlanmasına yardımcı olur. (2007) A) Girişkenliğe Karşı suçluluk B)Kimliğe Karşı Rol karmaşası C)Özerkliğe karşı kuşku ve utanç D)Temel güvene karşı güvensizlik CEVAP: E E)Başarıya Karşı aşağılık duygusu www. kpssdoktoru. com

ÖRNEK SORULAR Lise son sınıfta okuyan Ayşe, küçük yaştan beri mühendis olmayı istemekte ve üniversite planlarını buna göre yapmaktadır. Ancak babası mühendisliğin kadınlara uygun bir meslek olmadığını öne sürerek Ayşe’yi kadınlar için daha uygun olduğunu düşündüğü öğretmenlik gibi bir mesleği seçmeye teşvik etmektedir. Mühendis olma isteğinin babasının desteklememesi nedeniyle, Ayşe ne tür bir meslek seçeceği konusunda kararsızlığa düşer Erikson’un Psikososyal Gelişim kuramına göre, Ayşe’nin meslek seçimi konusunda kararsızlığa düşmesi aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir. (2007) A)Güvensizlik B)Psikososyal Moratoryum C)Ego Bütünlüğü D)Rol Karmaşası CEVAP: D E)Durgunluk www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI Ø Ergenlik dönemi geride kalmıştır. kimlik kazanma çabaları bitmiş ve çevresindeki bireylerle Yakınlık yakın ilişkiler kurmaya, dostluk ve sevgi kurmaya ilişkilerine girmeye ve sorumluluk almaya hazırdır. karşı yalnız Ø Karşı cinsle evliliğe gidecek ilişkiler kurma kalma isteği olur Ø Yetenek ve kişiliğine uygun meslek seçimi İlk Yetişkinlik yapmak ister Ø Eğer birey, evlilik, arkadaşlık kurma ve uygun yılları meslek seçme gibi konularda başarısız olursa yalnızlığa düşer www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI ØBireylerde Fikir oluşturma, yaratıcılık, üretkenlik, bilgi, hizmet ya da mal üretme Üretkenliğe etkinlikleri önem kazanır. karşı durgunluk ØAnne baba olmak, iş üretmek, çocuk yetiştirmek , ailesine ve topluma karşı Orta sorumluluklarını yerine getirmek bu dönemin yetişkinlik başlıca gelişim konularıdır. dönemi ØÜreticilik duygusu gelişmemiş kişiler, çevrelerine karşı kayıtsız kalır ve aşırı bireyselleşirler. www. kpssdoktoru. com

PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMI Benlik ØYaşlılık yıllarını kapsayan bu dönemde birey bütünlüğüne önceki dönemde yaptıklarının muhasebesini karşı umutsuzluk yapar. ØÖnceki dönemlerden doyum alan kişiler benlik bütünlüğüne ulaşır. Tutarlıdırlar. İleri Yetişkinlik ØBuna karşılık önceki dönemlerden rahatsız Dönemi olanlar hayatlarının boşa geçtiğini düşünerek umutsuzluğa düşerler www. kpssdoktoru. com

ÖRNEK SORULAR Bir süre öğretmenlik yapan Berrin 30 yaşlarındayken tanıştığı Mehmet’le son şansı olarak düşündüğü için evlenmiştir. Evlendikten sonra çalışmayı bırakan Berrin iki çocuk sahibi olmuştur. Eşi sık iş seyahatlerine çıktığı için evin tüm sorumluluğunu üstlenen Berrin, zamanla eşinin ilgisizliğinden yakınmaya başlamıştır. Berrin günlerini hem çocuklarını iyi bir biçimde yetiştirerek, hem de çevresindeki sosyal çalışmalara gönüllü katılarak geçirmiştir. Şu anda 60 yaşında olan Berrin, iyi eğitim gören ve mutlu evlilikler yapan çocuklarıyla gurur duymaktadır. Berrin’in son yıllardaki tek sorunu, eşiyle olan ilişkisinin kötüye gitmesidir. Bu yüzden, sadece ekonomik gereksinimlerini karşılayan biriyle neden evliliğini sürdürdüğünü sorgulamaya başlamıştır. Berrin artık çocuklarıyla birlikte yaşamak istemekte, ancak onların düzenini bozmaktan da çekinmektedir. Erikson’un psikososyal kişilik kuramına göre, yukarıdaki bilgilere bağlı olarak, Berrin’le ilgili aşağıdaki sonuçlardan hangisine varılabilir? (2008) A) Eşiyle sorunlar yaşamasına karşın, evlendiği için yakınlık duygusunu geliştirmiştir. B) Çocuklarının iyi yetişmelerini sağlamış, böylelikle üretkenlik duygusunu kazanmıştır. C) Yaşlılıkta çocuklarının yanına taşınmak istemesine karşın, onların düzenini bozmak istemediği için ego bütünlüğünü kazanmıştır. D) Ekonomik güce sahip olmadığı için eşinden ayrılamadığından, utanç ve suçluluk duyguları yaşamaktadır. E) Evlenerek öğretmenlik mesleğini bıraktığı için CEVAP: B www. kpssdoktoru. com

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ www. kpssdoktoru. com