GEDZ NVERSTES SUNUMUN Ad YERLERNDE YANGIN VE GVENLK

GEDİZ ÜNİVERSİTESİ SUNUMUN Adı: İŞ YERLERİNDE YANGIN VE GÜVENLİK SİSTEMLERİ Konu: OTOMATİK YANGIN ALGILAMA SİSTEMLERİ 1

YANGIN ALGILAMA SİSTEMLERİ 2 ANA GRUBA AYRILIR 1) KONVANSİYONEL SİSTEMLER (Bölgesel Bilgilendirme) 2) ADRESLENEBİLİR SİSTEMLER (Noktasal Bilgilendirme) 2

TASARIM ESASLARI n n SİSTEM TÜRLERİ 1. Konvansiyonel Sistemler (Bölgesel Bilgilendirme) Her zona ayrı bir devre n Her devrede 20 – 30 detektör ve buton n Yangın veya arıza uyarısı zon bazında alınıyor. n Detay gerekiyorsa zonları arttırmak gerekiyor. 3

TASARIM ESASLARI n n SİSTEM TÜRLERİ 2. Adreslenebilir Sistemler Noktasal Bilgilendirme Bir çevrimde 100 -126 detektör ve buton n Zone’lar çevrimlere bağlı değil n Zonlar panelde yazılım ile tanımlanıyor n Uyarı veren yada arızalanan cihaz bireysel olarak fark ediliyor 4

5 Yangın algılama ve alarm sistemi

YANGIN ALARM SİSTEMİNİN YAPISI • Bir yangın alarm sistemi üç ana bölümden oluşur Bunlar; 1. Algılama (Giriş) üniteleri • Duman dedektörleri • Gaz Dedektörleri • Sıcaklık Dedektörleri • Alev Dedektörleri • Işın Tipi Dedektörler • Yangın İhbar Butonları 2. Değerlendirme Ünitesi • Yangın Alarm Paneli 3. Çıkış Ünitesi • Siren ve kornalar • Flaşörler • Telefon arama cihazı • Söndürme Sistemleri • Tekrarlayıcı Panel 6

1. ALGILAMA (GİRİŞ) ÜNİTELERİ YANGıN DEDEKTÖRLERININ ÖZELLIKLERI ü Dedektörler kontrol paneli ile haberleşmelerini hem yayın hem de tarama yöntemi ile yapacaktır. Her bir dedektör değişik yangın algılama algoritmasına sahip olacaktır. ü Yangın algılama algoritması, dedektörlerin sensöründe ölçülen değerleri dijital sinyallere çevirecek ve bu değerlerin zamana bağlı değişimlerini değerlendirecek, karşılaştıracak ve filtre edecektir. ü Dedektör tarafından ölçülen değerler dedektörün mikroişlemcisinde yangın olarak belirlenen limitlerin üstüne çıkarsa dedektör yangın alarmına karar verecektir. 7

DEVAMI ü Dedektör ile çevrim kontrol modülü arasında bir haberleşme hatası olursa dedektör otomatik olarak stand-alone (kendine) çalışma modu'na geçecektir. Dedektör bu modda çalışırken mikroişlemcisine yüklenmiş olan hassasiyet ve çevresel dengeleme bilgilerini değerlendirerek alarm kararı verebilecektir. ü Her bir dedektör, hafızasında saklanan yangın parametrelerine bağlı olarak alarm kararları oluşturacak dahili bir mikroişlemciye sahip olacaktır. 8

Ø Ø Ø • Sabit Sıcaklık Dedektörü; Akıllı, geçmişe dönük hafızası olan elektronik adreslenebilir, mikroişlemci kontrollü sıcaklık dedektörü, bir sıcaklık sensörüne sahip olacaktır. Dedektör bir alarma karar verirken, karar verme süreci içindeki sıcaklık değişikliğini minimize etmek üzere çevresindeki havanın sıcaklığını sürekli izleyecektir. Dedektörün mikroişlemcisi bir alarm durumu oluştuğunda bunu algılayacak ve alarm kararını kontrol paneline bırakmayıp kendisi verebilecektir. 9

Ø Ø Ø • Sabit Sıcaklık ve Sıcaklık Artış Hızı Dedektörü; Akıllı, geçmişe dönük hafızası olan elektronik adreslenebilir, mikroişlemci kontrollü kombine sabit sıcaklık ve sıcaklık artış hızı dedektörü bir sıcaklık sensörüne sahip olacaktır. Sabit bir sıcaklıkta veya belirlenmiş bir sıcaklık artışında çalışacaktır. Dedektörün mikroişlemcisi bir alarm durumu oluştuğunda bunu algılayacak ve alarm kararını kontrol paneline bırakmayıp kendisi verebilecektir. 10

Ø Ø Ø • İyonizasyon Duman Dedektörü; Akıllı, geçmişe dönük hafızası olan elektronik adreslenebilir, mikroişlemci kontrollü iyonizasyon duman dedektörü tek kutuplu bir iyonizasyon duman sensörü ile havanın içindeki duman partüküllerini algılayacaktır. Dedektörün mikroişlemcisi bir alarm durumu oluştuğunda alarm kararını kontrol paneline bırakmayıp kendisi verebilecektir. Dedektör etrafındaki kirlilik, sıcaklık, nem gibi çevresel etkilerden veya eskime gibi fiziksel bozulmalardan ötürü hassasiyetindeki değişiklikleri sürekli izleyecektir. Bu bilgiler dedektörün mikroişlemcisinde saklanacak, istenirse direk olarak bir PC'ye aktarılabilecektir. İyonizasyon duman dedektörü 0 -0, 38 m/s sabit hava hızlarında ve 1 saate kadar süreli 1, 52 m/sn'ye kadar hızlı ani hava hareketlerinde çalışabilecektir. 11

Ø Ø • Optik Duman Dedektörü; Akıllı, geçmişe dönük hafızası olan, elektronik adreslenebilir, mikroişlemci kontrollü, ışığın dağılma prensibi ile çalışan bir optik sensör ile havanın içindeki duman partiküllerini algılayacaktır. Dedektörün mikroişlemcisi bir alarm durumu oluştuğunda alarm kararını kontrol paneline bırakmayıp kendisi verebilecektir. Dedektör etrafındaki kirlilik, sıcaklık, nem gibi çevresel etkilerden veya eskime gibi fiziksel bozulmalardan ötürü hassasiyetindeki değişiklikleri sürekli izleyecektir. Bu bilgiler dedektörün mikroişlemcisinde saklanacak, istenirse direk olarak bir PC'ye aktarılabilecektir. Optik dedektörler havalandırma kanalı içinde kanal tipi duman dedektörü olarak da kullanılabilecektir. 0 -25, 39 m/s sabit hava hızlarında çalışabilecektir. 12

Fazla duman çıkarmadan hızlı bir sıcaklık yükselmesine neden olan bir yangında sıcaklık detektörleri duman detektörlerinden daha önce alarm verebilir. Ø Bir yanıcı sizi yangınında alev detektörü ilk çalışan tip detektör olabilir. Ø Genel olarak duman detektörleri, isi detektörlerinden daha hızlı cevap verirler ancak yalancı alarm verme olasılıkları da daha fazladır. Duman detektörleri prensip olarak. 1 - Fazla miktarda toz bulunan yerlerde, 2 - Rutubetli yerlerde, 3 - Soğuk hava depolarında, 4 - Kazan dairelerinde, mutfaklarda , 5 - Egzoz gazları çıkan veya endüstriyel bir proses sonucu duman veya buhar oluşan yerlerde kullanılmamalıdır. Ø Tütün dumanı tavana yükselirken daha büyük partiküller oluşturur. Bu nedenle sigara dumanında iyonizasyon detektörlerinin yalancı alarm verme olasılıkları optik detektörlere nazaran çok daha azdır. Ø Alev detektörleri tüterek yanan yangınları algılayamadıkları için genel 13 amaçlı detektörleri olarak ya da özel uygulamalarda kullanılır. Ø

Yangın İhbar Butonları Ø Çıkış yollarında, özellikle merdiven sahanlıklarında ve açık havaya açılan kapıların yanlarına yerleştirilmelidir. Ø Genel olarak bir yangın ihbar butonuna ulaşmak için kat edilecek mesafe 30 metreyi geçmemelidir. Ø Yangın riski yüksek olan yerlerde ya da hastane, bakımevi gibi binalarda bu mesafeler azaltılmalıdır. Ø Yangın ihbar butonlarının kolay ulaşılabilir, iyi aydınlatılmış noktalarda yerden 1, 4 mt. yükseklikte monte edilmiş olmaları gerekir. Ø Butonların çalıştırılması basit olmalı ve bütün sistemde aynı yöntemle çalışan butonlar kullanılmalıdır. Ø Akıllı, geçmişe dönük hafızası olan, elektronik adreslenebilir, mikroişlemci kontrollü ve on- off anahtarlı yangın ihbar butonu metal malzemeden yapılmış olacaktır. 14

2. DEĞERLENDİRME ÜNİTESİ Kontrol Panelinin Özellikleri; • Kontrol paneli modüler yapıda olacaktır. • Yangın alarm sistemindeki kendisine bağlı saha cihazlarını ve varsa kendine bağlı olarak çalışan diğer yangın alarm panellerini denetleyerek gerekli kontrol senaryolarını gerçekleştirecektir. Ø 15

Ø Yangın alarm kontrol paneli başlıca şu ünitelerden oluşacaktır; a) Kontrol ünitesi b) Besleme ve güç kaynağı ünitesi veya üniteleri c) Çevrim kontrol modülü veya modülleri d) Bakım gerektirmeyen sızdırmaz tip aküler e) Sıva üstü montaj kutusu 16

3. ÇIKIŞ ÜNİTELERİ Sirenler ve Kornalar Binanın tüm bölümlerinde en az 65 d. B ses şiddetinde sesli uyarı verecek şekilde monte edilmelidirler. Uyuyan kişileri uyandırabilmek için tüm kapılar kapalıyken yatak başlarında da en az 75 d. B ses şiddeti elde edilmelidir. Normal kapılar ses şiddetinde en az 20 d. B, yangın kapıları gibi daha kalın kapılar 30 d. B’den fazla zayıflamaya neden olurlar. 17

• Bir koridora açılan çok sayıda oda bulunan durumlarda (örneğin oteller) koridorda çok kuvvetli bir kaç korna yerine odalarda daha zayıf sesli alarm cihazları monte etmek daha uygun olabilir. Binanın her bölmesinde en az bir korna bulunmalıdır Alarm durumunda sesli olarak 3 m'de 91 d. BA gücünde ses sinyali verme özelliğinde olacaktır. • Aleve karşı dayanıklı malzemeden özel olarak imal edilmiş olacaktır. • Alarm durumunda düşük akım çekecektir. 18

Flaşörler İhbar sistemlerinde çok kullanılan , Sesli uyarı ve ışıklı uyarı sistemi olan flaşörler bir nevi zaman rölesidir. Flaşörler 24 V ile çalışırlar. 19

GAZ KAÇAĞıNA DUYARLı ALARM SISTEMLERI SU BASKININA DUYARLI ALARM SİSTEMİ 20

YANGIN TARİHÇESİ HAKKINDA BİLGİ Ø Acil durumlarda kullanılan madeni çanlardan sonra ilk elektrikli zil 1891'de ABD'de üretilmiştir. İlk alarm butonu 1900'de, ilk elektrikli siren de 1914 yılında üretilmiştir. Klasik yangın algılama ve uyarı sistemleri ise 1930'lu yıllarda, binalara ve fabrikalara kurulmaya başlamıştır. 1936'da ilk cam kırma tip alarm butonu, 1970'de sıcaklık detektörleri, 1976'da ise iyonizasyon duman detektörleri üretilmiştir. Mikroişlemcilerin 1980'li yıllarda büyük bir gelişme göstermesinden sonra adreslenebilir yangın algılama ve uyarı sistemleri geliştirilmiştir. Ø Yangın Algılama ve İhbar Sistemi sürekli denetleme özelliğine sahip, bir hayat koruma sisteminin gereksinimlerini karşılayacak yapıda olacak, sistem içinde kullanılan yangın kontrol paneli, dedektörler, giriş/çıkış modülleri mikroişlemci kontrollü olacaktır. 21

Ø Yangın Algılama ve İhbar Sistemi tasarımında genişleyebilirlik ve esneklik esas alınacaktır. İstenildiğinde sadece yazılım bazında yapılacak değişikliklerle mevcut senaryolar kolaylıkla değiştirilebileceği gibi ileride oluşabilecek ihtiyaçlar doğrultusunda dedektör, modül v. b. ekipman ilave etmek kablaj ve sistem mimarisi açısından çok kolay olmalıdır. Yangın algılama panelleri, haberleşme için LAN (Local Area Network)’ ı kullanacaktır. 22

Ø Ø 1. Pasif Yangın Güvenliği Yapı kullanma şekline bağlı olarak, yapının mimari tasarımı, bina strüktürünün tayin edilmesi, yapı malzeme ve elemanlarının seçimi, pasif yangın güvenliği önlemlerinin esasını oluşturur. Yapıya giren bileşen ve malzemelerin yangına direnç göstermeleri, üstelik yangının büyüyüp gelişmesini önleyici nitelikte olmaları gerekir. Bir yapının yangına dayanıklı olup olmadığını belirleyen, daha ziyade onun yapısal bileşenleridir. Bununla beraber, bunların dışında kaplama ve bitirme malzemeleri ile eşya ve mobilyaların meydana getirdikleri bina içi ısıl yük seviyesi, yangının başlama ve gelişmesini o düzeye getirebilir ki, dayanıklı olarak kabul edilen yapı malzeme ve bileşenlerinin bu nitelikleri büyük ölçüde ortadan kalkar. 23

Ø Yapının yeri ne olursa olsun, kullanılan yapı bileşenlerinin yangına dayanıklılığı 90 dakikadan az olmamalıdır. Ø Binalarda ölüm ve yaralanma ile maddi zararın büyük çoğunluğu dumandan kaynaklandığından, malzeme seçimine önem verilmelidir. Ø Yangınlar sonucunda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını en aza indirmek için yapılarda yerine göre yangına dayanıklı(yangın yalıtım malzemesi) malzemeler kullanılmalıdır. 24

Algılama ve uyarı sistemi MADDE 75 - (1) Yangın algılama ve uyarı sisteminin, el ile, otomatik olarak veya bir söndürme sisteminden aldığı uyarılardan biri veya birkaçı ile devreye girmesi gerekir. (2) El ile yangın uyarısı, yangın uyarı butonları ile yapılır. Yangın uyarı butonları yangın kaçış yollarında tesis edilir. Yangın uyarı butonlarının, bir kattaki herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir yangın uyarı butonuna yatay erişim uzaklığının 60 m'yi geçmeyecek şekilde yerleştirilmesi gerekir. Engelli veya yaslıların bulunduğu yerlerde bu mesafe azaltılabilir. Tüm yangın uyarı butonlarının görülebilir ve kolayca erişilebilir olması gerekir. Yangın uyarı butonları, yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğe yerleştirilir. Aşağıda belirtilen binalarda yangın uyarı butonlarının kullanılması mecburidir: a) Konutlar hariç, kat alanı 400 m 2’den fazla olan iki kat ile dört kat arasındaki bütün binalarda, b) Konutlar hariç, kat sayısı dörtten fazla olan bütün binalarda, c) Konutlar dâhil bütün yüksek binalarda. (3) Yapı yüksekliği veya toplam kapalı alanı Ek-7’deki değerleri asan binalara otomatik yangın algılama cihazları tesis edilmesi mecburidir. (4) Algılama sisteminin gerekli olduğu ve fakat duman algılama cihazlarının kullanımının uygun veya yeterli olmadığı mahallerde, sabit sıcaklık, sıcaklık artış, alev veya başka uygun tip algılama cihazı kullanılır. 26

AKTİF YANGIN GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ Ø Yapılarda yangın yönünden alınacak aktif güvenlik önlemleri, genellikle yangını başlangıç anında algılayıp büyüyüp yayılmasına müsaade etmeden sınırlandırıp, kurtarma ve müdahale etme faaliyetlerini kolaylaştırmaya, sakinleri güvenle yangının oluştuğu yapı ve bölümlerden tahliye etmeye ve yangını bünyesel olarak söndürmeyi amaçlayan güvenlik önlemlerinin tümünü içerir. Bu önlemler iki bölümde toplanabilir: (a)Yangın algılama ve uyarı sistemleri, (b) Yangın engelleme ve söndürme elemanlarıdır. 27

Erken Uyarı: Ø Isı ve dumanı algılayabilen detektörlü erken uyarı sistemleri, yangını nispeten ufak ve kolay söndürülebilir durumda iken haber verir. 28

KAYNAKÇA Ø Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 2003 Ø http: //megep. meb. gov. tr/mte_program_modul/modul_pdf/440 F B 0005. pdf http: //www. evdose. com/tur/elektronik/guvenlik_sistemleri/eleg uv 0032. html http: //www. gesenerji. com/index. asp? PAGE=CAT&PCODE=34 &PN=DEPREM%20&GAZ%20 SENS%D 6 R%DC http: //www. yalitim. malzemeleri. gen. tr/yangin_yalitim_malzeme leri. html http: //www. wssguvenliksistemleri. com/guvenlik-sistemleriteknik-bilgi. html http: //www. izoder. org. tr/yanginyalitimi/YONETMELIK/YANGIN %20 YONETMELIGI. pdf Ø Ø Ø 29

TEŞEKKÜR LER / 30

http: //www. deltasistem. com/kategori. aspx? id=18 http: //www. filizguvenlik. com. tr/filiz_guvenlik. php? sayfa_id=650 &kategori_id=650&id=50&lng=1 http: //www. vegaalarm. com/hirsiz_alarm_sistemleri. html http: //www. turksan. com/ev-guvenlik. html/ 31