Ekonominin llmesi Faiz Dviz Kuru demeler Dengesi Yrd

Ekonominin Ölçülmesi: Faiz, Döviz Kuru, Ödemeler Dengesi Yrd. Doç. Dr. Akın Usupbeyli

Ders Planı • Faiz • Döviz Kuru • Ödemeler Dengesi

Faiz • Faiz, Neoklasiklere göre gelirden tasarruf etmenin ve bugünkü tüketimden vazgeçmenin mükafatı iken Keynes’e göre likiditeden vazgeçmenin karşılığıdır. Keynes’e göre elinde para tutmak alacaklı olmaktan daha güvenli bir durumdur. Bu yüzden Keynes’in faiz teorisi «Likidite Tercih Teorisi» olarak adlandırılır. Para talebi ile para arzının eşitlendiği durumda faiz belirlenir.

Faiz • Neoklasikler ise faizin ödünç verilebilir fonlar piyasasında ortaya çıktığını savunur. Ödünç verilebilir fonlar piyasasında tasarruf arzı ile yatırım talebi bir araya gelecek ve tasarruf ile yatırım eşitliği faiz oranı ile sağlanacaktır. Yatırımlar faiz haddinin azalan tasarruflar ise artan bir fonsiyonudur.

Faiz • Nominal ve reel faiz • Banka veya türevleri gibi kurumlar tarafından açıklanan faiz oranlarına, nominal faiz oranı adı verilir. • Enflasyondan arındırılmış faize ise reel faiz oranı denir. Nominal faiz orandan, enflasyon oranının çıkartılmasıyla elde edilir. • Dolayısıyla nominal faiz oranının temel belirleyeni enflasyon iken reel faizi oranı risk primi gibi kavramlara bağlıdır.

Döviz Kuru • İki ulusal paranın birbirleriyle değişim değerine döviz kuru ya da nominal döviz kuru (e) denir. • Dolaysız (enserten)Kotasyon-> Dolar karşılığı Türk Lirası 1$=4 TL • Dolaylı (serten) Kotasyon -> Türk Lirası karşılığı Dolar 1 TL = 0, 25$ • Dolaysız kotasyon itibariyle, nominal döviz kurunun artması ulusal paranın değer kaybetmesini gösterirken, kurun düşmesi ulusal paranın değerinin arttığını gösterir. Bu yüzden nominal kur artarsa ihracat artacak ve ithalat azalacaktır.

Döviz Kuru • Reel döviz kuru (R) ise iki ülkenin enflasyon oranlarındaki farklılığı dikkate alınarak hesaplanmasıdır. Diğer bir değişle nominal döviz kurunun fiyatlar genel seviyesinden arındırılmış halidir. • R: (e. Pf)/Pd • Pf: yabancı fiyatlar genel seviyesi • Pd: ulusal fiyatlar genel seviyesi

Döviz Kuru • Sabit kur rejimi: Nominal döviz kurunun Merkez Bankasınca belirlendiği durumdur. Bu kur rejiminde Merkez Bankası’nın kur taahhüdü olduğundan Merkez Bankası para politikası araçlarını bu kuru korumak amacıyla kullanır. • Esnek kur rejimi: Bu kur rejiminde Merkez Bankasının bir kur Taahhüdü yoktur. Kur düzeyi döviz piyasasında döviz talebi ve döviz arzınca belirlenir. Sabit kur rejimine nazaran Merkez Bankası bağımsız para politikası izleyebilir.

Ödemeler Dengesi • Bir ülkedeki yerleşiklerin diğer ülkedeki yerleşiklerle yaptığı yabancı para cinsinden tüm işlemlerin kaydının tutulduğu hesaba ödemeler bilançosu denir. Cari İşlemler Hesabı, Sermaye ve Finans Hesabı, Net. Hata Noksan olmak üzere üç kalemden oluşur.

Ödemeler Dengesi • Cari İşlemler Hesabı: • Mal ve Hizmet Ticareti: İhracat ve ithalat kaleminden oluşur. Dolayısıyla bu hesapta mal ve hizmet alış ve satışları yer alır. • Yatırım Gelir-Gider Hesabı: Portföy yatırımlarından oluşan gelir ve giderler ile dış borç faiz ödemelerinin tutulduğu hesaptır. • Transfer Hesabı: İşçi dövizi, bağış ve yardımlar gibi ülkeler arasında yapılan karşılıksız transferlerin yazıldığı hesaptır. • Not: Cari işlemler hesabı pozitif değer alırsa cari fazlayı ifade ederken, negatif değer alırsa cari açık söz konusudur.

Ödemeler Dengesi • Sermaye ve Finans Hesabı • Sermaye Hesabı: Sermaye transferlerinin kayıt altına alındığı hesaptır. Ayrıca dış borç anapara geri ödemeleri bu hesaba yazılır. • Finans Hesabı şu kalemleri içerir • Doğrudan Yabancı Yatırımlar: Ülkede üretim gerçekleştirmek için ya da mevcut şirketleri satın almak veya ortak olmak amacıyla gelen yabancı sermayenin takip edildiği hesaptır. • Portföy Yatırımları: Ülkeye tahvil, bono ve hisse senedi gibi finansal varlık yatırımlarının yazıldığı hesaptır. • Resmi Rezerv Hesabı: Ülkenin merkez bankası ve IMF nezdinde sahip olduğu altın ve döviz rezervlerinde meydana gelen değişimlerin yazıldığı hesaptır.

Ödemeler Dengesi • Net Hata Noksanı Hesabı: Pratikte cari işlemler hesabı ile Sermaye Finans hesabının toplamı sıfıra eşit olmalıdır. Aksi bir durumda ülkeye izah edilemeyen bir döviz girş veya çıkışı olmuştur. Bu hesap bilanço denkliğini sağlamaya yönelik bir düzeltme hesabıdır ve kaynağı belli olmayan sermaye giriş ve çıkışlarını göstermektedir.