Dramat Historia Dramatu Dramat narodzi si w Atenach

Dramat

Historia Dramatu : Dramat narodził się w Atenach. Na przełomie marca i kwietnia mieszkańcy Aten obchodzili Wielkie Dionizje na cześć boga wina. Dionizosa. Śpiewy wraz z postacią rozmawiającą zapoczątkowały dramat. Śpiewacy stopniowo zmienili się w chór. Pierwszego aktora wprowadził Tespis w 543 r. p. n. e. Część śpiewów miała charakter biesiadny, a część uroczysty, dlatego powstały komedia i tragedia. Twórca Antygony- Sofokles wprowadził do teatru trzech aktorów.

Dionizos był według wierzeń starożytnych Greków bogiem urodzajów, zwłaszcza winnej latorośli, i odradzającej się natury. Uznawano go za syna Zeusa i Semele.

Bachanalia W znaczeniu właściwym starorzymskie obrzędy na cześć Bachusa. Tytus Liwiusz utrzymuje, że zostały zapoczątkowane w Wielkiej Grecji, skąd przedostały się do Etrurii, skąd dopiero do Rzymu i rozpowszechniły się szczególnie w południowej Italii. Wiązały się z nimi liczne potępiane nadużycia, przez co przerodziły się z czasem w rozpustne orgie. Obrzędy te zostały zakazane przez senat w 186 p. n. e.

Rodzaje literackie epika Liryka Komedia Gatunek dramatu (obok tragedii) , który wyróżnia się komizmem słownym, postaci , sytuacyjnym , zaś akcja kończy się szczęśliwie dla bohaterów. Dramat Tragedia Gatunek dramatyczny obejmujący utwory , których bohaterowie tragedii są uwikłani w konflikt tragiczny , A ich czas , działanie jest uzależnione od siły wyższej, fatum. Akcja kończy się najczęściej śmiercią głównego bohatera

Cechy starożytnego dramatu : -zasada trzech jedności: czasu (doba), miejsca i akcji (jeden główny wątek) -istnienie chóru - ma ściśle ograniczone kompetencje: wprowadza aktorów, komentuje i ocenia przebieg wydarzeń -zasada decorum (stosowności) - poważny temat - wysoki styl (tragedia), a błahy temat niski styl (komedia) -nie pokazywanie na scenie ludzkiej śmierci, scen pojedynków, okaleczeń itp. (funkcja posłańców) -zasada jedności estetyki, która wykluczała przeplatanie scen tragicznych z komicznymi -brak scen zbiorowych - na scenie mogły być maksymalnie trzy osoby -zasada niezmienności charakterów postaci -tytułowanie utworu imieniem głównego bohatera -katharsis, czyli "oczyszczenie" pod wpływem oglądanej sztuki.

Twórcy : Ajschylos - (525 - 456 p. n. e. ) uznawany za twórcę starożytnej tragedii. Pochodził z zamożnego rodu ziemskiego z Eleusis leżącego koło Aten. Wprowadził II aktora.

Sofokles (496 - 406 p. n. e. ) drugi z wielkich tragików ateńskich. Urodził się w Kolonos pod Atenami, jako syn płatnerza Sofilosa. Brał czynny udział w życiu politycznym swojej ojczyzny

Eurypides (485 - 405 p. n. e. ) najmłodszy z wielkich tragików ateńskich. Nie brał czynnego udziału w życiu politycznym. Wielokrotnie współzawodniczył z Sofoklesem w konkursach dramatycznych, ale zazwyczaj z nim przegrywał

Koloseum : Amfiteatr Flawiuszów, w Rzymie, wzniesiony w 70 82 r. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów. Jest to ogromna budowla eliptyczna (dł. osi 188 i 156 m, obwód 524 m, wys. 48, 5 m), z widownią (ok. 50 tys. miejsc) z 4 galeriami komunik. oraz areną z systemem podziemnych korytarzy. W Koloseum odbywały się m. in. walki gladiatorów. Od poł. XVIII w. otoczony został opieką jako miejsce męczeństwa pierwszych chrześcijan. Nazwa Koloseum została nadana w średniowieczu od znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego posągu Nerona.

Aktor

Strój Typowy strój greckiego aktora to luźna, jaskrawa szata spływająca od szyi do kostek (chiton), płaszcz (himation lub chlamys) - pierwszy to długie okrycie zarzucane na ramię prawe, drugi to krótki płaszcz zarzucany na ramię lewe. Strój odznaczał się wspaniałymi barwami, Aktorzy na nogach mieli koturny, czyli buty z podeszwami zrobionymi z kilku warstw skóry. Dzięki temu postacie były wyższe. Wysokość koturn świadczyła o statusie społecznym odgrywanej postaci. Najwyższe koturny mieli aktorzy odgrywający role osób wywodzących się z rodu królewskiego Najbardziej charakterystyczną cechą greckiego aktora nie była jednak żadna część jego ubioru, lecz maska, która dawała w konwencjonalnych formach wskazówkę, co do jego wieku, pozycji społecznej i władającego nim nastroju. Maska umożliwiała łatwiejsze dostrzeżenie wyrazu twarzy aktora i umożliwiała małej liczbie aktorów obsłużenie swych licznych ról. Szeroko wykrojony otwór na usta dawał rezonans, stanowiący pożądaną pomoc nawet w greckich teatrach, w których właściwości akustyczne były bliskie doskonałości. Używano czterech rodzajów masek: śmiechu, płaczu, gniewu i strachu.

Kunszt odtwarzania przez aktora postaci scenicznych, którym użycza on swego głosu, twarzy i gestów; stanowi podstawowy i trwały element teatru od początku jego istnienia, chociaż wielu starożytnych aktorów pozostało bezimiennych i nieznanych. W historii teatru europejskiego za pierwszego aktora uważa się Tespisa z Grecji (VI w. p. n. e. ), który zapoczątkował dialog między aktorem i chórem w tragedii greckiej. W starożytnym Rzymie aktorami najczęściej byli niewolnicy. Aktorami byli tylko mężczyźni - aktor występował w masce, charakterystycznej i jednolitej typologicznie kostiumy nie były odbiciem strojów epoki, w jakiej rozgrywała się akcja. Noszono kostiumy kontrastowe i jaskrawe. W tragediach aktor występował w długim chitonie, w komedii – w krótkim (aby bardziej widocznymi, aktorzy watowali kostiumy) - rekwizyty – charakterystyczne dla danej roli - koturny – aby stać się bardziej widocznymi, a którzy dodawali sobie wzrostu - w komediach – aby stworzyć nastrój groteski, z przesadą uwidaczniano wady budowy, np. garb czy tez szczegóły anatomiczne – phallos.

Dramat średniowieczny związany przede wszystkim z religią rozwijał się bardzo powoli. Najczęściej inscenizowano wydarzenia związane z Wielkim Tygodniem. Były to tzw. misteria – bodaj najbardziej zaawansowany gatunek sceniczny wieków średnich. Z czasem pojawiły się także jasła – dzisiejsze jasełka – które przybierały formę ludową. W świeckiej dziedzinie tej sztuki najważniejszą rolę odgrywali wędrujący artyści – rybałci (muzycy), minstrele (recytatorzy) oraz żonglerzy (dający rozmaite popisy – takoż wokalne, jak i fizyczne). Ich występy często przeplatano tzw. intermediami (intermedium), czyli krótkimi scenami pełnymi humorystycznych wstawek.

Cechy dramatu średniowiecznego: • Inscenizacja obrzędu -brak fabuły -duża rola gestów -procesyjny charakter • Oficja dialogowe -dialog między osobami -dominująca rola słowa -fabuła ilustrowała zdarzenia biblijne

• Moralitet -udramatyzowana przypowieść -dydaktyzm -religijny lub filozoficzny charakter -charakter satyryczny lub panegiryczny -psychomachia – scena walki o duszę bohatera między złem a dobrem bohater-każdy (everyman) uniwersalne problemy człowieka • Misterium -wywodzi się z dramatu liturgicznego (pisanego po -łacinie, dramatyczne inscenizacje obrzędów, oficja dialogowane, oficja dramatyczne) -charakter religijny -apokryficzny charakter -dydaktyzm i moralizatorstwo -łączenie patosu z komizmem, realizm z satyrą i farsą -pisany po polsku

Teatr średniowieczny oznacza widowiska religijne misteria i miracle, a także świeckie moralitety i farsy wystawiane w średniowieczu w formie nabożeństw (religijne), jak i dla rozweselenia ludu (świeckie). Teatr średniowieczny wywodzi się od teatru antycznego. Jego elementy zachowały się i przeniknęły do średniowiecza, w uroczystościach dworskich i kościelnych, oraz turniejach rycerskich, a także przede wszystkim - w ludowej tradycji podtrzymywanej przez wędrownych sztukmistrzów, rybałtów czy minstreli. Ich twórczość dała początek formie intermediów. Teatr średniowieczny przybliżał wydarzenia biblijne i prawdy wiary ludziom, którzy nie potrafili czytać. Najważniejszą formą teatru średniowiecznego było misterium.

Renesans �Renesans lub odrodzenie (z fr. renaissance – odrodzenie) – okres w historii kultury europejskiej, obejmujący przede wszystkim XV i XVI wiek, określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" oraz koncepcja historiozoficzna odnosząca się do historii kultury włoskiej od Dantego do roku 1520 (Il Rinascimento).

Teatr renesansu W renesansie nastąpiło odrodzenie teatru antycznego. Tłumaczono i wystawiano sztuki takich autorów, jak Seneka czy Terenecjusz. Przedstawienia odbywały się jednak nie na wolnym powietrzu jak w teatrach antycznych, lecz w zamkniętych pomieszczeniach. Z czasem z inscenizacji sztuk antycznych wyrosła opera. Innym gatunkiem ukształtowanym w renesansie jest włoska komedia dell'arte. z kolei w Anglii powstał w tym czasie teatr elżbietanski. Istotną zmianą, jaką przyniósł renesans, jest dopuszczenie do zawodu aktora kobiet- pojawiają się one zarówno w komedii dell'arte, jak i w teatrze elżbietańskim (pierwsze aktorki występowały na angielskich scenach okokło roku 1660). Jest to przełom w dziedzinie emancypacji kobiet, a zarazem wielki postęp teatru. Jak wiadomo mężczyzna nie odda troli kobiecej tak, jak zrobi to płeć piękna.

Twórcy dramatu w renesansie • Jan Boccacio • Franciszek Petrarka • Franciszek Rebelais • Lope de Vega • Michel Montaigne

Barok � Barok – główny kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy od końca XVI wieku do XVIII wieku. Uznany za oficjalny styl Kościoł katolickiego czasów potrydenckich, stąd pojawiające się jeszcze w połowie XX wieku zamienne określenia: "sztuka jezuicka" czy "sztuka kontrreformacyjna”. W odróżnieniu od humanizmu antropocentrycznego doby renesansu, barok reprezentował humanizm teocentryczny. W znaczeniu węższym, barok to jeden z nurtów literackich XVII wieku, koegzystujący z klasycyzmem i manieryzmem; od niego XX-wieczni literaturoznawcy wyprowadzili jednak nazwę dla całej epoki.

Teatr baroku � W okresie baroku dokonał się w teatrze (zapoczątkowany w XVI w. ) jeden z najważniejszych przełomów — przejście od sceny symultanicznej do sceny sukcesywnej. Ukształtował się wówczas we Włoszech, panujący do czasów obecnych, typ stałej sceny pudełkowej, budowanej w zamkniętym pomieszczeniu, oddzielonej od widowni (amfiteatralnej, później lożowej) ramą sceniczną i kurtyną. Scena taka służyła wystawnym przedstawieniom dramatycznym, następnie operze; stosowano na niej malowane dekoracje iluzjonistyczne, wymieniane za pomocą stale udoskonalanej maszynerii (prospekt, kulisy), stwarzające złudzenie perspektywy i dające bogactwo efektów wizualnych (kinetycznych, świetlnych, barwnych) i akustycznych; ich projektantami byli architekci i inżynierowie, m. in. we Włoszech — G. B. Aleotti (Teatro Farnese w Parmie), G. Torelli, G. Parrigi, Bibienowie, w Anglii — I. Jones, w Niemczech — J. Furttenbach. Ten typ teatru, dzięki włoskim budowniczym i licznym propagatorom, upowszechnił się w XVII w. w całej Europie, jak również pochodząca z Włoch commedia dell’arte

Teatr oświecenia W Polsce idee oświecenia przyjęły się później niż w krajach Europy Zachodniej, co było związane z tym, że mieszczaństwo zyskało większe znaczenie dopiero w II poł. XVIII w. Przyjmuje się, że ramy czasowe polskiego oświecenia obejmują okres od lat 40. XVIII wieku do roku 1822, z zastrzeżeniem, iż niektóre przejawy klasycyzmu przetrwały do połowy XIX w.

W 19 XI 1765 roku nastąpiło otwarcie teatru publicznego na wzór ośrodków zagranicznych, a zagrano komedię J. Bielawskiego pt. Natręci. Do tej pory, owszem działały w Polsce teatry, ale nie publicznie. Była to scena królewska Władysława IV, teatry szkolne jezuitów i pijarów, teatry w rezydencjach magnackich (np. Radziwiłłów w Nieświeżu, Czartoryskiej w Puławach czy Lubomirskich w Łańcucie. Teatr Narodowy stał się czymś zupełnie nowym - nową, inną doktryną teatralną naszych czasów, miał podejmować tematykę współczesną i kształtować światopogląd społeczeństwa. Na początku przez kilka lat funkcjonowania teatru, w repertuarze dominowały komedie Franciszka Bohomolca. Wykorzystywał wprawdzie ów komediopisarz zachodnie wzorce komedii, ale propagował ideały oświeceniowe, były prawe i poczciwe w wymowie, lecz nużyły dydaktyzmem.

Znaczenie teatru w oświeceniu Teatr publiczny pełnił bardzo ważną rolę. Wychowywał ówczesnego obywatela. Pokazywał mu wady ustroju publicznego w którym żył. Kształcił i walczył o język narodowy. Propagował postępowe reformy państwowe. Jego działalność szczególnie wzrosła w czasie Sejmu Czteroletniego. Obok sztuk rozrywkowych wystawiane były sztuki , które w sposób pośredni lub bezpośredni nawiązywały do życia politycznego kraju, propagowały nowe idee oświeceniowe, domagały się przeprowadzenia w Polsce reform politycznych i społecznych w myśl założeń społecznych i humanitarnych.

Twórcy dramatu Wojciech Bogusławski - najważniejszy człowiek teatru oświeceniowego, dyrektor Teatru Narodowego w najgorętszym okresie epoki, podczas Sejmu Czteroletniego i czasu reform, prób ratowania ojczyzny. Franciszek Bohomolec - najstarszy z oświeceniowych komediopisarzy. Jego model komedii świeckiej utrwalił się na długo, to właściwie on wprowadził nowoczesną komedię w stylu francuskim do Polski. Często czerpał z obcych wzorców fabularnych, z tym, że osadzał postaci i zdarzenia w polskich realiach, często też wykorzystywał schemat Molierowski. Franciszek Zabłocki - aktywność tego komediopisarza przypada na czasy stanisławowskie i uważa się Zabłockiego za wielkiego poprzednika Fredry. Komedie Zabłockiego dotyczą świata Sarmatów, oparte są o żywy dialog i intrygę, z reguły nieporozumienie i perypetie bohaterów wynikają z zabawnej pomyłki. Zabłocki napisał ponad 50 sztuk.

Wojciech Bogusławski Franciszek Bohomolec Franciszek Zabłocki

Nowożytność �Epoka trwająca od 1492 do 1918 r. (XX w. ) �W 2. poł. XVI wieku w Anglii tworzył William Szekspir, którego dzieła dramatyczne wciąż stanowią repertuar wielu teatrów. W swoich utworach dramaturg ten podejmował tematy dotyczące człowieka – jego emocje, wielkie namiętności, uniwersalne postawy. Było to ponadczasowe, ale też charakterystyczne dla epoki renesansu. Jednak tym, czego dokonał w rozwoju form teatralnych oraz ich realizacji na scenie, znacznie wyprzedził swoją epokę, dlatego mawia się o nim jako o twórcy nowożytnego teatru.

Cechy nowożytności �- Występują kobiety i mężczyźni �- Sztuki odbywają się zwykle w teatrach (pomieszczenia zamknięte) �- dużą rolę odgrywa ruch, światło i dźwięk

Młoda Polska �Młoda Polska – polska odmiana modernizmu w literaturze, muzyce i sztuce polskiej przypadającego na lata 1891– 1918. Nazwa tego prądu artystycznego jest analogiczna do np. Młodych Niemiec lub Młodej Skandynawii.

U schyłu XIX wieku w polskim teatrze zachodzą zmiany. W Polsce i Europie proces tych zmian i przemian nazywany jest reformą teatru. Jerzy II von Miningen, książę Turyngii założył zespół MANINGENCZYCY. Powstał nowy typ teatru, którego cechowało: zespołowość gry czyli odejście od kultu gwiazd, niewielkie role przypadały aktorom dużej miary. autentyzm historyczny, treścią miała być przeszłość, autentyczność dotyczyła realiów typowych dla epoki. , rekwizyty autentyczne malarskość dekoracji, scena zbudowana zgodnie z prawdą perfekcyjność inscenizacji, zrezygnowanie z improwizacji

Dramat współczesny to jeden z rodzajów dramatu, który jest oparty na życiowych i współczesnych doświadczeniach. Jest najnowszym typem dramatu.

Autorzy dramatu współczesnego �Carles Batlle �Emmanuel Darley �Kamen Donew �Magnus Dahlström

Cechy dramatu współczesnego � rozbudowane didaskalia, które wprowadzają czytelnika w świat utworu, ukazują przestrzeń w której toczy się akcja dramatu; � podział na około 30 scen, sekwencji, po których następują chwile milczenia; � kompozycja złożona z kluczowych scen pozwala w poetyckim skrócie przedstawić najdramatyczniejsze w dzieje bohatera; � bohater jest w zasadzie antybohaterem, to postać bierna bez określonego wieku, imienia, pozycji społecznej (everyman), przeciętny, byle jaki; � jednostka nietypowa, działa sprzecznie z powszechnie uznanymi normami, symbol buntu;