Ders 4 LIKSEL VER MODEL Ders erii likisel

Ders 4 İLIŞKİSEL VERİ MODELİ

Ders İçeriği • İlişkisel Veri Modeli: Tablolar ile gösterim • Tablonun özellikleri • Tablolarda anahtarlar • Varlık-İlişki Şemalarının tablolara dönüştürülmesi: Kurallar • Örnekler

İLİŞKİSEL VERİ MODELİ Tablolar ile Gösterim • Her varlık iki boyutlu bir tablo (sütun ve satırlardan oluşan yapı) olarak gösterilir. • Tablonun her sütununa bir nitelik atanır. • Tablonun her satırı ise bir kaydı gösterir. • Bilimsel kesimde daha çok ilişki terimi kullanılırken, kullanıcılar arasında daha çok tablo terimi kullanılmaktadır. • Her ilişkinin (tablonun) bir adı vardır.

Örnek • Örnek olan R ilişkisi (tablosu) 3 sütun, 6 satırlı bir tablo olarak görülebilir. • Varlığın nitelikleri tablonun sütunlarına karşılık gelir ve sütun başlıklarına niteliklerin adları yazılır. Tablonun kayıtları ise satırlarına karşılık gelir. Nitelik İsimleri Değer Alanları (Kayıtlar) A B C a 2 x a 2 y a 3 y b 1 x c 1 y c 3 x

İlişkinin (tablonun) Özellikleri 1. Satırların (kayıtların) sırası önemsizdir. 2. Tüm satırların birbirinden farklı olması gerekir (ilişki bir satırlar kümesi olduğuna göre aynı satır ilişkide birden çok kez yer alamaz). 3. Tüm satırlar birbirinden farklı olduğuna göre ilişkinin en az bir anahtarı vardır. En kötü olasılıkla, tüm niteliklerin birleşimi anahtarı oluşturur. 4. İlişkinin her sütunu bir niteliğe karşılık geldiğine ve sütun başlığında niteliğin adı yer aldığına göre, sütunların sırası da önemsizdir.

İlişkinin (tablonun) Özellikleri 5. Bir sütunda yer alan tüm değerler, belirli bir değer alanından gelen değerler olup tümünün türü aynıdır. 6. Tabloda yer alan her değer bir sayı, bir ad, bir miktar, bir tutar, bir adres, bir tarih, . . vb gibi yalın değerler olabilir. Tablonun bir öğesi bir dizi, bir vektör, bir başka tablo ya da karmaşık bir değer olamaz. Başka bir deyişle tablonun nitelikleri yalın ve tek değerli niteliklerdir.

Tablolarda Anahtarlar • İlişki kuramına göre her ilişkinin (tablonun) mutlaka bir anahtarının bulunması gerekir. • Bir ilişkinin niteliklerinin bir ya da birkaç altkümesinin değerleri tüm kayıtlarda birbirinden farklıdır. • En kötü koşullarda ilişki anahtarı tüm niteliklerden oluşur. • Her ilişkinin anahtarının ya da anahtarlarının bilinmesi son derece önemlidir.

Varlık-İlişki Şemalarının. Tablolara Dönüştürülmesi • Varlık-ilişki modeli kullanılarak veri modelleme yapıldığında, eğer veri tabanını oluşturmak için ilişkisel bir VTYS kullanılacaksa, oluşturulan varlık-ilişki çizelgesinin ilişki şemalarına dönüştürülmesi gerekir. • Bu amaçla varlık-ilişki modelindeki her farklı kavramın (varlık kümesi, nitelik, ilişki kümesinin tanımlayıcı niteliği, güçlü ve zayıf varlık kümeleri, var olma bağımlılığı, genelleme, kümeleme, . . vb) ilişkisel modelde nasıl gösterileceğinin bilinmesi gerekir.

Varlık Kümelerinin Dönüştürülmesi • Varlık-ilişki modelindeki her varlık kümesi için ilişkisel modelde bir ilişki şeması oluşturulur. • İlişkinin nitelikleri olarak da varlık kümesinin nitelikleri kullanılır.

Örnek ADI ÖĞRNO SOYADI ÖĞRENCİ CİNSİYETi DOĞTAR DKODU DERS KREDİSİ DERSADI Daha önce verilmiş bir örnek olan, ÖĞRENCİ ve DERS varlık kümelerine karşılık, ilişkisel modelde aşağıdaki ilişki şemaları oluşturulur. ◦ ÖĞRENCİ (ÖĞRNO, ADI, SOYADI, CİNSİYETİ, DOĞTAR) ◦ DERS (DKODU, DERSADI, KREDİSİ)

İlişki Kümelerinin Dönüştürülmesi • Genel olarak varlık-ilişki modelindeki her ilişki kümesi, ilişkisel modelde bir ilişki şemasına (tablo) dönüştürülür. • Ancak kimi ilişki kümeleri için ilişkisel modelde ayrı bir ilişki şeması oluşturmaya gerek yoktur. • Bunun yerine varlık kümesi için oluşturulan ilişki şemalarından birine, diğer varlık kümesinin anahtarında yer alan nitelikleri eklemek yeterlidir.

Birden-Çoğa İlişki Kümelerinin Dönüştürülmesi • Her varlık için bir tablo oluşturulur. • Birden-Çoğa ilişkiye göre, Bir tarafta olan varlığın Birincil Anahtarı, Çok tarafta olan Varlığa Yabancı Anahtar olarak eklenir. • Birden-çoğa ya da çoktan-bire ilişkisel modelde ilişki kümesi için ayrı bir şema oluşturmaya gerek yoktur.

Örnek Bölüm (bno , b. Adı) Personel ( p. No, adı, soyadı, doğtar, bno ) bno: Bölüm (bno) referens alır.

Birden-Bire İlişki Kümelerinin Dönüştürülmesi • Birden-bire varlık kümelerini ilişkisel modelde göstermek için, varlık kümelerinden birinin anahtarını, varsa ilişkinin tanımlayıcı nitelikleri ile birlikte, diğer varlık kümesine karşı gelen şemaya eklemek yeterlidir. • Birden-bire (ilişki her iki yönde de işlevsel) ilişkisel modelde ilişki kümesini göstermek için de ayrı bir şema oluşturmaya gerek yoktur.

Örnek Eğer her bölümün bir başkanı olabiliyorsa; bir personel de en çok bir bölümün başkanı olabiliyorsa, her iki yönde de işlevsel olan bu ilişkinin türü bire-birdir.

Örnek 1. çözüm: ◦ BÖLÜM (BNO, BADI) (10 Bölüm) ◦ PERSONEL (PNO, ADI, SOYADI, DOĞTAR, YBNO ) (100 personel) Burada YBNO personelin (bölüm başkanının) yönettiği bölümün numarasıdır. (100 personel olduğunu varsayalım. Sadece 10 bölüm olduğundan, Personellerden sadece 10 kişi için BNO’su saklanacaktır. Ancak 90 personel için BNO null değer içerecektir. )

Örnek 2. çözüm: ◦ BÖLÜM (BNO, BADI, BBPNO ) (BBPNO için NULL değer bulunmayacaktır) ◦ PERSONEL (PNO, ADI, SOYADI, DOĞTAR) Burada BBPNO bölüm başkanı personel numarasıdır. (Bu örnek için bu seçenek daha uygun bir çözüm olarak görülmektedir. )

Yinelemeli (Unary/Recursive) İlişkiler • İlişki kümesi, iki farklı varlık kümesi arasında değil de, aynı varlık kümesi üzeride gösterilmişse, bu ilişki türüne yinelemeli ilişki adı verilir. • Yinelemeli ilişki türünün birden-bire, birden-çoğa ya da çoktan-çoğa olmasına göre, ikili ilişki kümelerindeki ayni kurallar uygulanır.

Yinelemeli İlişkiler • Ancak aralarında ilişki kurulan varlık kümeleri aynı olduğu için, bir ilişki şemasında aynı niteliğin farklı rollerde yer alması söz konusu olabilir. • Bunun için de, roller de düşünülerek niteliklere uygun adlar seçilmesi gerekir.

Örnek PERSONEL varlık kümesi ve bu varlık kümesi içindeki birden-çoğa YÖNETİCİ ilişkisi ilişkisel modelde tek bir şema ile gösterilebilir. PERSONEL(SİCİLNO, ADI, BÖLÜMÜ, GÖREVİ, GBAŞTAR, YSİCİLNO ) SİCİLNO ADI GBAŞTAR BÖLÜMÜ PERSONEL GÖREVİ ast YÖNETİCİ üst

Çoktan-Çoğa İlişki Kümelerinin Dönüştürülmesi • Eğer bir ikili ilişki kümesinin türü çoktan-çoğa (ilişki hiçbir yönde işlevsel değil) ise ilişkisel modelde bu ilişki kümesi için ayrı bir şema oluşturulur. • İlişki kümesine karşılık gelen ilişki şemasında, her iki varlık kümesinin anahtarları ile, varsa ilişki tanımlayıcı niteliklerine yer verilir.

Örnek Örneğin SATTIĞI ilişkisi ilişkisel modelde aşağıda şeması verilen ilişki ile gösterilir. MAĞAZA(MAĞNO, MAĞADI) MAL(MALKODU, MALADI) SATTIĞI (MAĞNO, MALKODU, MİKTAR) MAĞNO MAĞADI MAĞAZA SATTIĞI tablosunda (MAĞNO ve MALKODU) BİRLEŞİK BİRİNCİL ANAHTARdir. MALKODU SATTIĞI MİKTAR MALADI

Zayıf Varlık Kümelerinin Dönüştürülmesi • Eğer varlık kümesi en az bir anahtarı bulunan güçlü bir varlık kümesi ise, ilişki nitelikleri olarak varlık kümesi özelliklerinin kullanılması yeterlidir. • Ancak eğer varlık kümesi, anahtarı olmayan zayıf bir varlık kümesi ise, ilişki nitelikleri olarak zayıf varlık kümesinin niteliklerinin kullanılması yeterli değildir.

Zayıf Varlık Kümelerinin Dönüştürülmesi • Çünkü bu niteliklerin hepsi birlikte alındığında bile bir anahtar oluşturmadığı ve anahtarı bulunmayan bir ilişkinin olamayacağı bilinmektedir. • Bu nedenle zayıf bir varlık kümesine karşılık gelen ilişki şeması oluşturulurken, ilişki nitelikleri olarak zayıf varlık kümesinin niteliklerine ek olarak, bu varlık kümesinin var olma bağımlı olduğu güçlü varlık kümesinin anahtarı da yer alan niteliklerde kullanılır.

Örnek ADI ÖĞRNO SOYADI ÖĞRENCİ LİSENO OKUDUĞU LİSEADI KENT Daha önce verdiğimiz yukarıdaki çizimdeki güçlü LİSE varlık kümesi ile zayıf ÖĞRENCİ varlık kümelerine karşılık, ilişkisel modelde aşağıdaki ilişki şemaları oluşturulur. ◦ LİSE (LİSENO, LİSEADI, KENT) ◦ ÖĞRENCİ (LİSENO, ÖĞRNO, ADI, SOYADI)

Genelleme (is-a) İlişkisinin Dönüştürülmesi • Genelleme ilişkisini çevirirken, aşağıdaki yöntemlerden herhangi birini uygulamak yeterli olacaktır. 1. Alt-varlık(lar) iptal edilir: Alt-varlıkların tüm nitelikleri ana-varlığa eklenir ve sadece ana-varlık için ilişki şeması oluşturulur. Alt-varlıkların anahtar niteliği varsa, normal (anahtar olmayan) nitelik olarak ana-varlığa eklenir. 2. Ana-varlık iptal edilir: Ana-varlığın tüm nitelikleri altvarlıklara ayrı eklenir ve her bir alt-varlık için ilişki şeması oluşturulur. Alt-varlıkların anahtar niteiği yoksa, ana-varlıktan gelen anahtar nitelik, alt-varlığın anahtarı olarak kabul edilir.

Genelleme (is-a) İlişkisinin Dönüştürülmesi (Devam) 3. Ana-varlık ve alt-varlık(lar) olduğu gibi kalırken, genelleme ilişkisi iptal edilir. Yerine, varlıklar arasında birden-çoğa ikili ilişki oluşturulur. Ana-varlık ikili ilşkiye göre bir tarafta, alt-varlık(lar) ise çok tarafta yer alır. Eğer alt-varlığın anahtar niteliği bulunmuyorsa, varlıklar arasında var olma ilişkisi oluşturulmalıdır. Böylece yeni oluşturulan çizelge ilişki şemasına çevrilir.

Soru 1: Aşağıdaki Varlık-İlişki Şemasını tabloya çeviriniz.

Soru 2: Aşağıdaki Varlık-İlişki Şemasını tabloya çeviriniz.

Soru 3: Aşağıdaki Varlık-İlişki Şemasını tabloya çeviriniz.

Soru 4: Aşağıdaki Varlık-İlişki Şemasını tabloya çeviriniz.