Cyfoeth Naturiol Cymru Natural Resources Wales Cyfarfod y

Cyfoeth Naturiol Cymru Natural Resources Wales Cyfarfod y Bwrdd DATBLYGU DEWISIADAU I ATEB Y DIRYWIAD YN LEFELAU EOG A SEWIN YNG NGHYMRU – DIWEDDARIAD Cyfarfod y Bwrdd 17 Mawrth 2016

Gofynnir i’r Bwrdd: 1. Ystyried yr wybodaeth a ddarparwyd ynghylch statws lefelau eog a sewin yng Nghymru 2. Darparu cyngor ar y ffordd orau i symud ymlaen ac ymwneud â rhanddeiliaid ar y dewisiadau ynghylch rheoli eog a sewin yn y dyfodol 3. Cytuno fod y grŵp bwrdd amgylchedd a ‘Lles i’r amgylchedd’ yn cynorthwyo wrth ddatblygu’r camau nesaf

Y penderfyniadau sydd angen eu gwneud: 1. Argymell yr angen i warchod rhagor o eog a sewin er mwyn cynyddu’r nifer sy’n goroesi i silio 2. Argymell y dull arfaethedig o: barhau deialog â rhanddeiliaid gynllunio casgliad o fesurau er mwyn cyrraedd ein nodau, gan gynnwys isddeddfau a gorchmynion cyfyngu rhwydau gael mesurau newydd yn barod ar gyfer tymor 2017 3. Argymell yr angen i barhau â buddsoddiad mewn adfer cynefin afonydd

‘Agenda Newid’ Pysgodfeydd Mewndirol Cynaliadwy yng Nghymru • Mae pysgodfeydd Cymru’n eiconig ac yn cael eu gwerthfawrogi’n fawr • Gwerthfawrogir pysgod fel adnodd naturiol pwysig yng Nghymru ac fe’u rheolir o fewn terfynau cynaliadwy • Mae statws pysgodfeydd Cymru’n arwydd o iechyd a gwytnwch cyfoeth naturiol Cymru • Mae pysgodfeydd yn cyfrannu i gymunedau dichonadwy, hyfyw yng Nghymru

• Mae’r cyflwyniad hwn yn: – Ailymweld â rhai materion a ystyriwyd gan y bwrdd ddiwethaf ym mis Gorffennaf 2015 – Darparu diweddariad ar ddigwyddiadau ers hynny – Gosod amserlen ar gyfer gweithredu yn y dyfodol

Y pwnc – eog • 23 prif afon eog yng Nghymru (3 x ffin) – Asesir cyflenwad bob blwyddyn drwy gymharu darpar ollyngiadau silio â ‘therfynau cadwraethol (CL)’ y dalgylch – Ein Targed Rheoli (MT) yw mynd dros y CL mewn 4 o bob 5 mlynedd – Asesir yr holl gyflenwad fel ‘Mewn Perygl’ neu ‘Yn Debygol o fod mewn Perygl’ o fethu â chyrraedd yr MT – Rhagwelir y bydd yn aros yn y cyflwr hwn tan o leiaf 2019 – Cyflwywyd y drefn reoli hon o ganlyniad i Gyfarwyddyd Gweinidogol – Mae eog fel nodwedd o safleoedd 6 N 2 K yn anffafriol – Mae cyflenwadau eog ‘ar y lefel isaf erioed’ (AST) – Dim gwelliant i’w weld yn 2015, asesiad newydd ar fin digwydd • Cyfyngiadau cadwraeth wedi’u gosod fel EDT • Asesiad stoc: – cydymffurfio â’r targed yn flynyddol – rhagwelir cydymffurfio â’r targed rheoli

Y pwnc – sewin • 33 prif afon sewin yng Nghymru – Asesir cyflenwadau bob blwyddyn drwy archwilio tueddiadau mewn data ymdrech-dal – 40% o gyflenwad wedi’i asesu fel ‘Mewn Perygl’ neu ‘Yn Debygol o fod mewn Perygl’ – Cyflenwadau yn Ne-orllewin Cymru yn peri’r gofid mwyaf – Argymhellwn ein bod yn defnyddi egwyddor yn seiliedig ar strwythur penderfynu – Rhai arwyddion calonogol yn 2016, ond yn amrywio – Ond – y drefn hon yn llai trylwyr – Rydym ni felly’n argymell archwilio dewis amgen gan ddefnyddio data recriwtio stoc o Afon Dyfrdwy

Statws cyflenwadau eog yng Nghymru a Lloegr 2014

Statws stoc eog yng Nghymru Tuedd 7 mlynedd 2007 -2014

Statws stoc sewin yng Ngymru 2010 -2014

Rhesymau dros berfformiad gwael EOG • Dirywiad stoc yn amlwg ar draws ystod Gogledd Iwerydd • Amcangyfrifon goroesi morol ymysg yr isaf yn y cofnod hirdymor SEWIN • Perfformiad stoc yn llawer mwy amrywiol o gwmpas Cymru Y DDAU RYWOGAETH • Nid yw cynefionedd dŵr croyw ar eu gorau eto • Sawl problem yn awgrymiedig neu dan amheuaeth

Pwyntiau pwysig • Dydyn ni ddim o’r farn mai pysgodfeydd llinell neu rwyd yw achos y dirywiad mewn stoc • OND – credwn fod peri i niferoedd pysgod sy’n goroesi i silio fod ar eu gorau posib yn hanfodol, tra bo gwaith arall yn mynd ymlaen i adfer cynefinoedd afonydd • Tebygol y bydd angen is-ddedfau newydd ac adolygu NLOs • Mae cynnal proses gyfathrebu dda ac agored yn bwysig a chaiff ei geisio

Offer rheoli sydd ar gael 1. Adfer a gwella cynefinoedd dŵr croyw 2. • • • Gwella cyfranogiad pysgota C&R i Leihau lladd pysgod â gwialen a rhwyd, a chynyddu gollyngiadau silio. Y dewisiadau yw: gwirfoddol ynteu statudol? Angen cynnal manteisio cymdeithasol-economaidd ble bo hynny’n bosib 3. Cefnogi gwaith i leihau pwysau mewn dyfroedd morol

1. Adfer cynefinoedd dŵr croyw Bydd CNC yn parau i weithio i adfer a chynnal cynefinoedd Bydd dulliau’n cynnwys: – Rheoli Cynaliadwy ar Adnoddau Naturiol – Mae cynllunio WFD a blaenoriaethu mentrau i adfer afonydd yn ateb pob problem sy’n achosu methiannau cyflawni GES 3 treial dalgylchoedd ar droed – defnyddio’r hyn a ddysgwyd mewn mannau eraill – Egwyddorion NRM yn darparu buddiannau amgylcheddol eang dileu rhwystrau a gwellau cynefinoedd nentydd gweithredu Canllawiau Dŵr Fforest mewn coedwigoedd cyhoeddus a phreifat Gwella rheoli ucheldiroedd Gwaith partneriaeth: - Darparu cyllid drwy NRW COMP Ailfuddsoddi cronfa ddeorfa / silfa Gweithio gyda phartneriaid allweddol ar ddull strategol ac integredig o ddiogelu cyllid - EMFF

2. Cynyddu pysgota C&R Cynnydd sylweddol mewn C&R eisoes dros y ddegawd ddiwethaf Is-ddeddfau Cenedlaethol Eog Gwanwyn (gwialenni a rhwydau) Is-ddeddfau ar afonydd Gwy a Thaf / Elái Graddfeydd presennol o C&R a gofnodir yw 78% OND: mae ein dull rheoli’n galw am: eog - lladd sero o eog ar draws Cymru sewin - gostyngiadau pellach mewn lladd mewn afonydd a dargedir Felly angen cynyddu C&R i wneud gollyngiad gystal ag y gall fod, o ystyried: Cyfyngiadau dulliau pysgota gwialen (am fod rhai dulliau’n angymesur a C&R) mae angen barn pysgotwyr arnom Problemau pysgota â rhwydi Ffactorau cymdeithasol-economaidd

3. Lleihau pwysau yn yr amgylchedd forol • Byddai arferion rheoli da yma’n gallu dylanawadu wrth drafod cwotâu morol ar gyfer eog • Gallem gefnogi ymchwiliadau a gwarchod llwybrau mudo morol yn y dyfodol • Gallem gasglu a darparu tystiolaeth o niwed oherwydd cynhesu cefnforol

Rheoli statudol ar bysgota 1. Is-ddeddfau • Gwnaed o dan Atodlen 25 o’r Ddeddf Adnoddau Dŵr (1991) • Gellir llunio is-ddeddfau “er diogelu, gwarchod a gwella’n fwy unrhyw bysgodfeydd eog, brithyll. . . ” • Mae angen achos technegol, ymgynghoriad cyhoeddus a chydsyniad y gweinidog(ion) i gael is-ddeddfau newydd • Mae is-ddeddfau’r gorffennol yn cynnwys dulliau rheoli tymor a dull a physgota C&R • Gellir cyfyngu is-ddeddfau ag amser

Rheoli statudol ar bysgota 2. Gorchmynion Cyfyngu Rhwydau (NLOs) • • Gwnaed dan Adran 26 o SAFFA (1975) Dull o gyfyngu nifer y trwyddedau rhwydi y gellir eu cyhoeddi mewn pysgodfa gyhoeddus Mae’n gofyn am achos technegol, hysbysebu statudol a chydsyniad y gweinidog Y darpar NLO yn dod i ben yn 2017 ac mae adolygu’n hanfodol i gadw rheolaeth arno Yr NLO presennol yn ymwneud â physgodfeydd rhwydau mewn 10 aber Dulliau pysgota’n cynnwys rhai a all gael eu hystyried i fod o werth treftadaethol Bydd adolygiad yn ystyried statws stoc eog a sewin a rheoleiddio trwyddedau pysgota â rhwyd • Bydd angen Asesiad Rheoliadau Cynefinoedd ar unrhyw NLO arfaethedig

Rheoleiddio’r daliadau EOG C&R ac NLOs Byddwn ni’n gweithredu’r Strwythur Penderfyniad. Mae hyn yn gosod gofyniad ar gyfer ecsploetio ar raddfa o sero drwy gyfrwng pysgota C&R llawn (gan ddiogelu ffactorau cymdeithasoleconomaidd ble bo’n bosib) Dylai canlyniadau gael eu gweithredu ar bob afon yng Nghymru Noder: - Byddai is-ddeddfau C&R yn berthnasol i wialen a rhwyd - byddai C&R gwirfoddol yn ôl disgresiwn pysgotwyr

Rheoleiddio’r daliadau SEWIN C&R ac NLOs Rydym ni’n cynnig gweithredu egwyddor Strwythur Penderfynu, tra ar yr un pryd yn archwilio gweithdrefn asesu newydd Y gofyniad yw lleihau nifer a leiddir drwy gynyddu cyfranogiad mewn C&R Dylai weithredu mewn afonydd sy’n methu a dargedwyd Rydym ni’n ystyried a) rheolaeth dymhorol yn afonydd AR a. PAR: gwialen yn unig 8 afon, gan gynnwys Seiont, Tawe gwialen a rhwyd Tywi, Taf, Cleddau b) rheolaeth pob tymor i bob afon AR a PAR cydymffurfion llwyr ag egwyddor SP Egwyddorion yn ymestyn i bysgodfeydd gwialen a rhwyd

Dadl C&R Dewisiadau er mwyn cael lefel ecsploetio o sero mewn afonydd targed Statudol Gwirfoddol Is-ddeddfau C&R adfywio hybu C&R gwirfoddol Manteision ac anfanteision i’r ddau Yn y ddau achos cyfyngiadau dull i sicrhau manteision C&R » » » Rheoliadau abwyd Diffiniad o abwydau a maint a mathau o fachau plu Diffiniad o fasgl rhwyd lanio Cyfyngiadau tymhorol plu yn unig Effaith ar rai pysgodfeydd Cysondeb ledled Cymru Rydym wedi ceisio barn

Diweddariad ar ddigwyddiadau 1. ymwneud â rhanddeiliaid • Trafodaeth gychwynnol mewn Grwpiau Pysgodfeydd Lleol a chyfarfodydd eraill, gan gynnwys rhwydwyr – Tachwedd/Rhagfyr 2015 – Rhannu holiadur dilynol yn eang – 67 ymateb 33 cymdeithas bysgota, 10 pysgodfa breifat, 19 pysgotwr unigol, 5 rhwydwr • • • 57% yn cefnogi rheoli i hybu eog ar draws Cymru, a 43% yn cefnogi sewin 55% yn ffafrio C&R statudol i eog, ond 37% yn ei gefnogi i sewin 76% o blaid rheoli pellach ar bysgota abwyd i eog 69% o blaid rheolau ar gyfer bachau diadfach 76% o blaid rheolau i wahardd bachau triphlyg Mae angen gwneud rhagor o ddadansoddi - Cyfarfodydd Grwpiau Pysgodfeydd Lleol LFG rhwng Mai a nawr: • Dadanosddi ymatebion yr holiadur • Asesiadau stoc newydd • Ceisio barn a phrofiad pellach • Datblygu dewisiadau ar gyfer ymgynghoriad ffurfiol

Diweddariad ar ddigwyddiadau 2. Ymwneud ag Asiantaeth yr Amgylchedd ac NGOs • Mynychu ‘Uwchgynhadledd Eog’ Asiantaeth yr Amgylchedd – Dull 5 pwynt o weithredu • Gwella goroesi morol • Lleihau ymhellach ecsploetio gan wialenni a rhwydi • Tynnu rhwystrau i fudo i ffwrdd a gwella cynefin • Gwarchod llif digonol • Gwneud yn fawr o lwyddiannau silio drwy wella ansawdd dŵr – Cydweithio parhaus • Afonydd sy’n croesi ffiniau • Cysondeb dulliau gweithredu • Angen trefnu trafodaethau pellach gydag NGOs Cymreig

Diweddariad ar ddigwyddiadau 3. Canfod adnoddau ar gyfer y gwaith • Mae Llywodraeth Cymru wedi ymateb i gais gan CNC ar gyfer cyllid i gefnogi’r gwaith • Bellach yn ystyried y ffordd orau o fynd ati i ariannu’r prosiect: - Amserlenni - Cynlluniau cyfathrebu - Cyswllt parhaus â physgotwyr, rhwydwyr a phobl eraill â diddordeb - Adeiladu barn ar y cyd a pherchnogaeth - Ystyried gofidiau rhanddeiliaid

Materion i’w hystyried Eog Mae’r polisi’n glir – angen ecslploetio ar level sero ymhob afon Sewin Angen lleihau’r lladd mewn afonydd a dargedir Y ddau – A allai C&R gwirfoddol ddarparu digon o arbedion? – A ddylem ni gynnig mesurau C&R statudol? – A ydym ni’n cytuno fod angen is-ddeddfau dulliau rheoli i sicrhau fod C&R yn effeithiol – A ddylem ni ddarparu mwy o gysondeb rheolau ar draws Cymru? – Sut allem ni reoli dosraniad sewin rhwng gwialenni a rhwydi? – Beth fyddai hyd addas ar gyfer unrhyw fesurau? – Sut ddylem ni fesur cefnogaeth ac ystyried unrhyw gynnig ar gyfer allbrynu pysgota â rhwyd? - NLOs i warchod cyflenwadau - ystyried dyletswyddau newydd (e. e. Deddf Lles Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015)

Casgliad • Ein huchelgais yw: Cyflenwadau cynaliadwy a chynhyrchiol o eog a sewin gwyllt yng Nghymru • Mae cyflenwadau eog mewn cyflwr gwael • Mae cyflenwadau sewin yn well ond ceir gofidiau lleol • Nid oes tystiolaeth mai pygota na physgota â rhwydi sydd wedi achosi’r dirywiad mewn cyflenwadau • Dewisiadau rheoli: 1. 2. 3. Gwneud cynefinoedd dŵr croyw gystal ag y gallant fod Gwneud y gorau o oroesi o silio drwy gyfrwng cymysgedd o reoli gwirfoddol, is-ddeddfau ac NLOs Ceisio dylanwadu ar ffactorau morol

Y Camau Nesaf • Mawrth 16 Cyfarfod y Bwrdd – croesewir eich cyngor yn fawr • Ebrill – Awst 2016 Cynhyrchu Cynllun Prosiect Cyfarfodydd is-grŵp Bwrdd y Dyfodol Ymwneud parhaus â grwpiau rhanddeiliaid i rannu ein dadanosddiadau a’n dewisiadau Creu achos technegol gan ddefnyddio tystiolaeth a gasglwyd • Medi 2016 • Tymor 2017 • Parhaus Ymgynghoriad ffurfiol cynharaf Gweithredu cynharaf posib ar fesurau newydd Monitro canlyniadau