ALE ETM3 Geliim zellikleri OKUL NCES DNEM GELM

AİLE EĞİTİMİ-3 (Gelişim Özellikleri)

OKUL ÖNCESİ DÖNEM GELİŞİM ÖZELLİKLERİ • • • Kendi gücünü bilmek, kendini ortaya koymak ve başarabileceklerini görmek ister. Yürüyebildiğini bilir, fakat ne kadar hızlı yürüdüğünü görmek ister, tırmanabildiğini bilir, fakat gördüğü bir duvara tırmanıp tırmanamayacağını merak eder. Deneyimleri sonunda bizim için sıradan olan pek çok şeyi keşfeder. (Örneğin, ayaklarını bir araya getirerek topu durdurabileceğini, avuç içinde ıslak kumu taşıyabileceğini fakat kuru kumu taşıyamayacağını, bayır aşağı koşabileceğini oysa bayır yukarı koşamayacağını yaşayarak öğrenir. Bedeni ve zihni birlikte hareket ettiği için televizyonda dörtnala giden atları gördüğünde kendisi de odada öyle koşar, bağırır, zıplar ve yerinde duramaz.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM GELİŞİM ÖZELLİKLERİ • Duygularını da bir ölçüde bedeniyle ifade etmeye devam ettiği için kızınca ağlayıp kendini yere atabilir. • Sevgisini göstermek için gelip sık sizi öpebilir. Bu davranışlar içindeki bir çocuk, özellikle kalabalık yerlerde bu tür duygu gösterimleri sebebiyle utandırılmamalıdır. • Bir okul öncesi çocuğa sahip olmanın en zor tarafı, onun duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını kabul etmek ancak onu incitmeden bunların uygun biçimde nasıl ortaya konulacağını öğretmektir.

0 - 2 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Bebeğin ihtiyaçlarının, algılarının ve anlatım şeklinin birincil olarak ağız, dudaklar, dil (ağız bölgesi) ile ilgili olduğu en erken gelişim dönemidir. • Oral dönemde çocuğun kazanması beklenen duygu güven duygusudur. Bu da ancak annenin (ya da çocuğa bakım veren kişinin) düzenli ve tutarlı bir şekilde çocuğun ihtiyaçlarını karşılamasıyla mümkündür. Çocuk, doğal dürtülerin kontrolü altındadır. Doğal dürtülerin hemen doyurulması, gerginliğin hemen giderilmesi çocuğun en belirgin beklentisidir. • Çevreyi keşfeder, dolapları, çekmeceleri açar kapar, eşyaları taşır. Günde 1 kez uzun bir öğle uykusuna yatar. • Kısa bir süre oyuncaklarıyla bırakılırsa kendine oynar, tüm bedenini keşfetmeye çalışır.

2 - 3 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • 2 -3 yaşında koşar, tırmanır, iter, çeker, zıplar çok aktiftir. • Elleriyle ve kaşıkla yiyebilir, bardaktan içebilir. Elbiselerinin bazılarını çıkarabilir. • Bu dönemde çocuğun dışkılama kaslarının gelişmesiyle çocuğun dünyasına yeni bir eylem yetisi katılmaktadır. (Tuvalet eğitimi)-ilk sosyalleşme sürecinin çatışması- süper ego gelişmeye başlar. Cinsel organını keşfeder. • Daha az uyur, daha kolay uyanır • Her şeyi kendine yapmak ister. İnatçı ve kararsızdır. Sık sık fikir değiştirir.

2 - 3 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Bu dönemde görülen inatçı davranışların çocuğun karakter özelliği olarak görülmemesi gerekir. Ani duygu değişimleri ve öfke nöbetleri gösterir. Devamlı hayır der. • 2 -3 yaş yetişkinleri taklit eder (özdeşim kurmanın ilk adımları) • Yaşıtlarıyla birlikte oynayamaz • Tek sözcükler ve kısa cümleler kullanır • Konuşabildiğinden daha fazlasını anlar • Suyla oynamayı sever

3 - 4 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Kendi kendine yemek yiyebilir, fincandan içebilir. Bazı şeyleri dökmeden taşıyabilir. • Kendinin soyunup giydirilmesine yardımcı olabilir. • Öğle uykusuna yatmayabilir fakat sessizce oynar. • İşbirliğine girer, basit işler için bir yere gönderildiğinde koşarak gider. “Ben de!” dönemidir. Her şeyin içinde de yer almak ister. Her şeyi merak eder. • Hayal gücü kuvvetlidir. Karanlıktan ve hayvanlardan korkabilir. Hayali arkadaşları olabilir.

3 - 4 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Konuşkandır. Genellikle kısa cümleler kurar. • Bekleyebilir ama sabrı azdır. • Oyuncakları sepete toplama gibi küçük sorumluluklar alabilir. Kendi kendine gayet iyi oynar fakat grup oyunlarında problemlerle karşılaşır. • Kıskançtır. Özellikle yeni bir bebeğe tahammül edemez. • Sürekli sızlanarak, ağlayarak ve sevgiyi garanti etmeye çalışarak duygusal açıdan güvensiz olduğunu gösterebilir. • Parmak emerek, tırnak yiyerek vb davranışlarla gerginliğini azaltmaya çalışabilir. Kendini ifade etmeye çok açıktır.

4 - 5 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Hareketlerindeki koordinasyon artar. Yeme, uyuma ve dışkılama alışkanlıkları düzenlidir. Çok hareketlidir. • Sorgulama yaşıdır. (neden - niçin? ) • Beklemeyi öğrenir, Sırasını bekler. • Mizah anlayışı gelişir. • Bir şeylere başlar ama her zaman başladığını bitirmez. • Patron gibi davranır. Söylendiğinde elini yüzünü yıkar. • Diğer çocuklarla oynar fakat sürekli kendini savunur ve korur. Kavgaları kısa sürer.

4 - 5 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Geçmiş - şimdi ve gelecek kavramlarını bilir. • Heceleri bir araya getirerek anlamsız sözcükler üretmekten hoşlanır. • Etkin bir hayal gücü vardır • Akranlarına bağımlılık gösterir. • Dil gelişimini tam olarak destekleyebilmek için onunla konuşurken düzgün ve tam cümleler kurmaya özen gösterin. Tüm nesnelerin adlarını söyleyerek konuşun. • Sorularını sabırla cevaplayın.

5 -6 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Çocuğun bebeksi özelliklerinden neredeyse tamamen kurtulup mantıklı ve realist olmaya başladığı bir dönemdir. • Bu dönemde çocuk anne-babasının birçok duygu ve düşüncesini paylaşabilecek ve onlarla fikir alışverişinde bulunabilecek olgunluktadır. • Evdeki ve okuldaki kurallara uyabilir. • Kendini tanıma ve kanıtlama ihtiyacındadır. Bu nedenle başardığı ve çabaladığı konularda onu desteklemek ve ödüllendirmek olumlu yönlerini pekiştirmek açısından önem taşır. • Arkadaşlık çok önemlidir. Sık sık yaşıtlarıyla birlikte olmak ister. Değişik sosyal ortamlara ihtiyaç duyar.

5 - 6 yaş dönemi çocukların genel gelişim özellikleri • Oyunlarda kız - erkek ayrımı görülmeye başlar. Grup oyunlarına istek artmıştır. • Çizgileri daha gerçekçidir. Bir insan resmi, baş, gövde, kollar ve bacaklarını belirterek tam çizebilir. • Şekilleri tanır eşleştirebilir. Harfleri kopya edebilir, adını yazabilir.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM • Okul öncesindeki yıllar çocukların hızla sosyalleştikleri yıllardır. Çocuklar çevrelerini araştırmak, yeni beceriler geliştirmek ve bağımsızlıklarını ortaya koymak üzere programlanmışlardır. • Çocuğun davranışlarını sınırlama ve ona kurallar koyma kolay olmayacaktır. Fakat her şeye rağmen çocuklar, özellikle kendi güvenliklerini sağlamayı öğrenmede isteklidirler. Aslında disipline muhtaçtırlar. • Disiplin, çocuğa emirler verme ve uymadığında cezalandırma değildir. Disiplin, sayısız farklı koşulda ve durumda tekrarlarla çocuğa nasıl davranacağını öğretme ve kontrolü sizden ona geçirme işlemidir.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM • İyi davranışı ödüllendirin, kötülerini değil: Markette şeker için ağlayan çocuğu susturmak amacıyla şeker almayın, fakat şeker için ağlamadığında ödüllendirin. • Genelde olumlu bir dil kullanın: Yap sözcüğü yapma sözcüğünden daha etkilidir. Çocuğunuza neyi yapmaması gerektiğini değil, neyi yapması gerektiğini söylemeye çalışın. Örneğin bisikletini koridorun ortasında bırakma yerine bisikletini kenara bırak böylece takılıp düşmezsin deyin.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM • Açıklama yapın: Yapmasını istediğiniz bir davranışın nedeni için çocuğa ‘çünkü ben böyle istiyorum’ derseniz, çocuk bu açıklamadan hiç bir şey öğrenmeyecektir. . Oysa “Makası yerine koymalısın. Eğer koymazsan sivri olduğu için batabilir. ” şeklinde bir açıklama o yaşlardaki çocuklara nasıl davranması gerektiğini anlatan bir açıklama olacaktır. • Hatalı olduğunuzda hatanızı kabul edin: Siz çocuğa model olduğunuz için hatanız olduğunda özür dilemeniz, ona da hatalı olduğunda özür dilemeyi öğretecektir.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM • • “Hayır” demeden önce düşünün: Bir davranışa gerçekten engel olmak ya da bir hareketi yasaklamak istediğinizde bir kez daha düşünerek bu sözcüğü kullanın ve hayır dedikten sonra geri dönmeyin. Çünkü bu sözcük çocuk ile aranızda en fazla çatışma yaratan sözcüktür. Sadece çocuğun güvenliği ile ilgili konularda katı olmakta yarar vardır. Tutarlı olun: Aile içi yaşamı düzenleyici temel kurallar getirin ve bunlara tüm ev halkı olarak uyun. Kararlı olduğunuz davranışlar için de kesin kurallar koyabilirsiniz; ancak çocuk koşullar değiştiğinde kuralı esnetmenizi bekleyebilir ve bunu, duruma özgü bir değişiklik olarak değerlendirebilir. Örneğin; sizlerle yatması yasaklanmışsa bu, örneğin babaannesi geldiğinde onunla da yatamayacağı anlamına gelmemelidir.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM Cezalandırmayla ilgili olarak : • Cezayı davranışın hemen üstüne verin. Eğer aradan zaman geçerse çocuk hangi davranışın cezalandırıldığını hatırlamayacaktır. • Fiziksel ceza vermeyin. Dayağın kendisi bir saldırganlık göstergesidir. Dayak, çocuk ile olan ilişkinizi elinizden almaktadır.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM Cezalandırmayla ilgili olarak : • Ceza olarak bir şeyi yasaklıyorsanız, bunu bağırarak değil, yavaşça ve kibar bir dille söyleyiniz. • Çocuğa verilecek en iyi cezalardan biri, çocuğu çok kısa bir süre için aile içi etkileşimden ya da yaptığı etkinlikten men etmedir. Bu cezada çocuk, bağırıp çağırmadan uyarıcısız bir ortama (kendi odası veya evin belirli bir köşesi ) gönderilir. Çocuktan bu sırada, yaptıkları hakkında düşünmesi istenir

OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÖNERİLER • Materyallerle çalışmasına, kullanmasına izin verin. makas • El-göz koordinasyonunun gelişmesi için etkinlik yaptırın. • Giyinmesi, düğme iliklemesi, fermuar çekmesi, saçlarını taraması, dişlerini fırçalaması gibi davranışları tek başına yapmasına fırsat verin. • Ben-merkezli davranışlarına kızmak yerine ona empati kurmayı öğretin. Başkalarının duygularına karşı hassas olmalarını öğretin. Empati yeteneğini geliştirici sorular sorun.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÖNERİLER • Soyut kavramlar yerine somut bir dil kullanın. ‘Canı acır, ağlar’ gibi. • Çocuğu değil davranışı değerlendirmeliyiz: Sen çok yaramazsın! değil; Bugün yaramazlık yaptın! • Jimnastik ve verilmelidir. • İlkokula hazırlık olarak parmak kaslarını geliştirmek için yoğurucu materyallere ağırlık verilmelidir. • Öz-bakım becerilerini desteksiz bir şekilde yapabilmesi gerekmektedir. dans etkinliklerine önem

OKUL ÖNCESİ DÖNEM • Araştırmalar yetersiz çevrede büyüyen çocukların zihinsel gelişimlerinin geri kaldığını ve potansiyellerini tam olarak gerçekleştiremediklerini ortaya koymuştur. Okulöncesi eğitim alan ve alamayan çocukların aralarında gelişim özellikleri yönünden büyük farklar görülmektedir. • Unutmayın, anne-baba çocukla iletişimin temellerini atar. Bu temellere dayanarak çocuk hayatına devam eder. Hayal eder, plan yapar, örnek alır, sosyalleşir.

Kaynaklar 1. Anne baba olmanın püf noktaları, (egitim. orav. org. tr) 17. 02. 2020 tarihinde erişilmiştir. 2. Ayşegül Aktürk Özkaya, Çocukların Gelişim Dönemleri. (slideplayer. biz. tr) 19. 02. 2020 tarihinde erişilmiştir.

TEŞEKKÜRLER REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ BÖLÜMÜ