1 OSNOVNI KONCEPT EKONOMSKE POLITIKE EKONOMSKU POLITIKU MOEMO

1. OSNOVNI KONCEPT EKONOMSKE POLITIKE • EKONOMSKU POLITIKU MOŽEMO DA DEFINIŠEMO KAO AKTIVNOST DRŽAVE KOJOM ONA U SKLADU SA ZADATIM CILJEVIMA UTIČE NA EKONOMSKU AKTIVNOST, ODNOSNO (promjenu) PONAŠANJA EKONOMSKIH UČESNIKA U ŽELJENOM PRAVCU. • ODGOVARAJUĆIM INSTRUMEN. I MJERAMA DRŽAVA NASTOJI DA AKTIVNOSTI PRIVREDNIH SUBJEKATA USMJERI U ŽELJENOM SMJERU, ČIME SE REALIZUJU KRATKOROČNI I DUGOROČNI DRUŠTVENO-EKONOMSKI CILJEVI. • ZAVISNO OD ASPEKTA POSMATRANJA STRUKTURE KONKRETNOG PRIVREDNOG SISTEMA, EKONOMSKA POLITIKA MOŽE BITI OPŠTA EKON. POLITIKA I PARCIJALNE EKONOMSKE POLITIKE. • BROJNI EKONOMISTI EKONOM. POLITIKU DIJELE NA SISTEMSKU I TEKUĆU EKONOMSKU POLITIKU.

2. NOSIOCI, CILJEVI I INSTRUMENTI EKONOMSKE POLITIKE • • • NOSIOCI (subjekti) EKONOMSKE POLITIKE KOJI NA BILO KOJI NAČIN UČESTVUJU U KREIRANJU, DEFINISANJU I SPROVOĐ. MJERA I INSTRUMENATA EKON. POLITIKE SU BROJNI I RAZNOV. PRVU GRUPU NOSILACA EKON. POLITIKE PRIPADA GRUPI NJENIH KREATORA (timovi stručnjaka raznih profila). DRUGA GRUPA NOSILACA EKONOM. POLITIKE JE INSTITUCIONALIZOVANA KROZ PREDSTAVNIČKE ORGANE, ORGANE PARLAMENTARNE VLASTI ILI VLADU JEDNE ZEMLJE. PORED NAVEDENIH, NOSIOCI EKONOMSKE POLITIKE SU I PRIVREDNI SUBJEKTI. U NAČELU SE MOŽE GOVORITI O DUGOROČNIM I KRATKOROČ. CILJEVIMA EKONOMSKE POLITIKE. INSTRUMENTI SU SREDSTVA POMOĆU KOJIH NOSIOCI EKONOMSKE POLITIKE OSTVARUJU POSTAVLJENE CILJEVE.

3. PET GRUPA INSTRUMENATA EKONOMSKE POLITIKE 1. 2. 3. 4. 5. • INSTRUMENTI JAVNIH FINANSIJA. INSTRUMENTI NOVCA I KREDITA, INSTRUMENTI DEVIZNOG KURSA, INSTRUMENTI DIREKTNE KONTROLE, INSTRUMENTI PROMJENE INSTITUCIONALNIH ARANŽMANA. BRITANSKI EKONOMISTI SVE INSTRUM. DIJELE NA: – – – • INSTRUMENTE FISKALNE POLITIKE, INSTRUMENTE MONETARNE POLITIKE, INSTRUMENTE KONTROLE CIJENA I DOHODAKA, INSTRUMENTE DEVIZNOG KURSA, INSTRUMENTE POLITIKE ZAPOŠLJAVANJA U JAVNOM SEKTORU MJERE EKON. POLITIKE SU postupci usmjereni u pravcu promjene ili ukid. postojeć. instrumen. ili uvođ. novih instr. makroekon. politike.

4. NAJZNAČAJNIJI SEGMENTI EKONOMSKE POLITIKE-MONETARNA POLITIKA 1. MONETARNA POLITIKA: • NEOPHODNA JE ZA NESMETANO FUNKC. TRŽIŠNE PRIVREDE • VEĆI JE BROJ KANALA I UTICAJA MONETARNE KOMPONENTE NA REALNA EKONOMSKA KRETANJA, A NJZNAČAJNIJI SU: – PROMJENA KAMATNIH STOPA I – PROMJENA KOLIČINE NOVCA U OPTICAJU. • EKSPANIZNA MONETARNA POLIT. POVEĆAVA KOLIČINU NOVCA U OPTICAJU POVEĆAVA NOVČANU MASU, PODSTIČE RAST ZAPOSLENOSTI I RAST BDP. • RESTRIKTIVNA SMANJUJE KOLIČ. NOVCA I DESTIMULIŠE PRIVREDNE AKTIVNOSTI EKONOMSKI AKTERA.

5. FISKALNA POLITIKA • RAZVOJNA FUNKCIJA FISKALNE POLITIKE SE OGLEDA PRIJE SVEGA U NJENOM UTICAJU NA FORMIR. SRED. ZA INVESTICIJE. • DVA SU OSNOVNA NAČINA POMOĆU KOJIH JE MOGUĆE MJERAMA FISKAL. POLITIKE STIMUL. UTICATI NA PRIVREDNI RAZVOJ: A. Direktno formiranje sredstava za invest. pomoću mjera fisk. politike B. Drugi se odnosi na primjenu raznovrs. fiskalnih mjera kojima se stimuliše sklonost ka štednji i investic. aktivn. pojed. privred. subjekata: poreske olakšice za nove investic. , snižavanje poresk. stopa u cilju ubrzane amortizacije, poreske olakšice kod osvajanja proizvoda i usluga, na temelju savremenih tehnoloških promjena i sl.

6. OSTALI SEGMENTI EKONOMSKE POLITIKE • 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. OVDJE SPADAJU SLIJEDEĆI SEGMENTI EKONOMSKE POLITIKE: BUDŽETSKA POLITIKA, SPOLJNOTRGOVINSKA POLITIKA, POLITIKA CIJENA, POLITIKA ROBNIH REZERVI, PLANIRANJE, POLITIKA REGIONALNOG RAZVOJA, POLITIKA SOCIJALNE SIGURNOSTI.

7. EFIKASNOST EKONOMSKE POLITIKE • 1. 2. 3. PET FAKTORA UTIČU NA EFIKASNOST EKONOMSKE POLITIKE: REALNOST POSTAVLJENIH CILJEVA, USKLAĐENOST CILJEVA I INSTRUMENATA, KOORDINIRANOST SAMIH INSTRUMENATA, ODNOSNO USAGLAĐENOST MJERA EKONOMSKE POLITIKE, 4. SELEKCIJA NAJEFIKASNIJIH MJERA EKONOMSKE POLITIKE, 5. PRAVOVREMENOST U PREDUZIMANJU MJERA I IZBORU INSTRUMENATA EKONOMSKE POLITIKE – tj. definisanje kada neka od mjera treba da se počinje primjenjivati i dužina njenog trajanja.

8. EKONOMSKE FUNKCIJE SAVREMENE DRŽAVE • EKONOMSKA NAUKA JE GOTOVO JEDINSTVENA U STAVU DA SE PRIVREDNIM RAZVOJEM MOŽE UPRAVLJATI NA DVA OSNOVNA NAČINA: – PUTEM AUTOMATSKE REGULACIJE I – PUTEM SVJESNOG UPRAVLJANJA. • DRŽAVA IMA NEZAOBILAZNU ULOGU U POGLEDU: 1. FORMULISANJA I PRIMJENE PRAVILA TRŽIŠNE PRIVREDE, 2. OBEZBJEĐENJA FUNKIONISANJA ODGOVARAJUĆE INSTITUCIONALNE INFRASTRUKTURE, 3. KORIGOVANJA TRŽIŠTA U SLUČAJU NEADEKVATNE UPOTREBE RESURSA, 4. AKTIVNOG UČEŠĆA U INVESTICIONOJ POLITICI, 5. ORGANIZOVANJA PRIVREDNIH AKTIVNOSTI.

9. ALOKATIVNA FUNKCIJA DRŽAVE • POTREBA ODREĐENOG MIJEŠANJA DRŽAVE KAO OPŠTEG DRUŠTVENOG INTERESA U SLOBODU TRŽIŠNE ALOKACIJE DRUŠTVENIH RESURSA JE VEOMA STARA - nasuprot liber. teoriji Adama Smita. • OVO IZ RAZLOGA NESPOSOBNOSTI TRŽIŠTA DA SAMO "AUTOMATSKI" OBEZBIJEDI ISPUNJENJE OSNOVNIH PRETPOSTAVKI. • DVIJE SU KATEGORIJE ALOKACIJE DRUŠTVENIH RESURSA: 1. Izrada i obezbjeđenje pravno-normativne regulative u vidu garantovanja privatnog vlasništva, definisanje funkcionisanja monetarno-kreditnog sistema i slobne konkurencije, omogućava korišćenje tržišta kao osnovnog mehanizma alokacije društv. Resursa 2. Organizovanje alokacije resursa u produkciji onih dobara i usluga čija se proizvodnja i/ili potrošnja ne može bazirati na postojanju privatno-svojinskog vlasničkog odnosa koji se ne mogu proizvoditi i trošiti uuslovima slobodne konkurencije.

10. DISTRIBUCIONA FUNKCIJA DRŽAVE • KAO DISTRIBUTER DRŽAVA UTIČE NA RASPODJELU DOHOTKA IZMEĐU: – – GRANA I GRUPACIJA, IZMEĐU ODREĐENIH PODRUČJA (EKONOMSKIH REGIONA), IZMEĐU BOGATIH I SIROMAŠNIH, IZMEĐU LJUDI RAZLIČITIH STAROSTI (i sposobnosti za samoiz-državanja). • NAVEDENU FUNKCIJU DRŽAVA VRŠI PRVENSTVENO PREKO PRERASPODJELE SVOJIH BUDŽETSKIH PRIHODA KA ONIMA KOJIMA JE TO NAJPOTREBNIJE (putem subvencija, zbrinjavanja socijalnih slučajeva, nezaposlenima, veterani rata, invalida, i dr)

11. STABILIZACIONA FUNKCIJA DRŽAVE • • • J. M. KEJNS JE OVU FUNKCIJU UVEO U VRIJEME VELIKE EKONOMSKE KRIZE 30. IH GODINA 20. VIJEKA. PRVI PROBLEM JE BIO VELIKA NEZAPOSLENOST I VELIKO KOLEBANJE CIJENA (inflacija, deflacija) NISU PRIVREMENE NEGO OZBILJAN FENOMEN KOJI MOŽE POTRAJATI SA NEAGLEDIVIM SOCIJALNIM I POLITIČKIM POSLEDICAMA. U TIM USLOVIMA DRŽAVA MORA IMATI STABILIZACIONU ULOGU PUTEM ODGOVARAJUĆE (ekspanizvne ili restriktivne)MPNETARNE POLITIKE I FISKALNE POLITIKE PRIJE SVEGA RADI ONBEZBJEĐIVANJA INVESTICIJA I AGREG. TRAŽNJE ZA DRUŠT. DOBRIMA I USLUGAMA RADI POVEĆ. ZAPOSLENOSTI I STABILN. CIJENA. TO JE I DANAS SLUČAJ KADA SE VELIKE EKONOMSKE SILE BORE ZA OSVAJANJE ŠTO VEĆEG UDJELA NA GLOBAL. TRŽIŠTU. STABILAN RAZVOJ NIJE MOGUĆ BEZ EFIKASNE DRŽAVE.