Uwarunkowania prawne wyprzedzajcego ujcia metanu z pokadw wgla

Uwarunkowania prawne wyprzedzającego ujęcia metanu z pokładów węgla na obszarach górniczych kopalń węgla kamiennego - aspekty koncesyjne. Tomasz Brzeziński Adam Wawrzynowicz Międzyzdroje, maj 2018

Przedeksploatacyjne ujęcie metanu na obszarach górniczych kopalń węgla kamiennego Obecnie rozważane są możliwości wyprzedzającego ujęcia metanu z pokładów węgla na obszarach górniczych kopalń objętych koncesją na wydobywanie węgla kamiennego i metanu jako kopaliny towarzyszącej, na których eksploatacja zasobów kopaliny głównej lub części tych zasobów jeszcze się nie rozpoczęła. Wariant I – metan jako kopalina towarzysząca Wyprzedzające ujęcie metanu realizowane na podstawie i w ramach koncesji wydobywczej kopalni obejmującej wydobycie węgla kamiennego jako kopaliny głównej i metanu jako kopaliny towarzyszącej. Zagadnienie regulacyjne - czy metan wydobywany z kilkuletnim a czasem nawet kilkunastoletnim wyprzedzeniem w stosunku do planowanej daty rozpoczęcia wydobycia węgla kamiennego (kopaliny głównej) może być kwalifikowany jako kopalina towarzysząca? Wariant II – dwie koncesje na jednym obszarze górniczym Wyprzedzające ujęcie metanu realizowane na podstawie odrębnej koncesji węglowodorowej obejmującej wydobywanie metanu jako kopaliny głównej na obszarze objętym już koncesją na wydobycie węgla kamiennego. Zagadnienie regulacyjne – czy dopuszczalne jest udzielenie dwóch ww. koncesji górniczych na tym jednym obszarze górniczym? Slajd 2

Wariant I – metan jako kopalina towarzysząca Metan występujący jako kopalina towarzysząca nie stanowi węglowodoru w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt. 16 ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze (PGi. G), w związku z czym wydobywanie metanu jako kopaliny towarzyszącej nie wymaga uzyskania odrębnej koncesji na wydobywanie węglowodorów lecz może być realizowane w ramach koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż (art. 21 ust. 1 pkt 2 PGi. G). Brak definicji legalnej kopaliny towarzyszącej – poglądy doktryny. naturalne nagromadzenie w obrębie lub w pobliżu złoża kopaliny głównej Przesłanki kwalifikujące metan jako kopalinę towarzyszącą brak technicznej możliwości lub brak ekonomicznego uzasadnienia samodzielnej eksploatacji techniczna możliwość eksploatacji kopaliny towarzyszącej równolegle ze złożem kopaliny głównej, przy czym w niektórych publikacjach wskazuje się, że samodzielne wydobycie kopaliny wyklucza możliwość uznania jej za kopalinę towarzyszącą. Slajd 3

Wariant I – kwalifikacja metanu jako kopaliny towarzyszącej Przedeksploatacyjne ujęcie metanu na obszarze górniczym kopalni umożliwia optymalne zagospodarowanie zasobów węgla (kopaliny głównej) i metanu (kopaliny towarzyszącej) przy uwzględnieniu geologicznych, technicznych, ekonomicznych i środowiskowych uwarunkowań ich wydobycia, przy czym: celem podstawowym wyprzedzającego ujęcia metanu pozostaje optymalne zabezpieczenie przyszłej eksploatacji zasobów węgla kamiennego (kopaliny głównej) przed zagrożeniem metanowym; zastosowanie technologii wyprzedzającego odmetanowania pokładów węgla ogranicza negatywny wpływ działalności kopalni na środowisko m. in. poprzez ograniczenie emisji znaczących wolumenów metanu do atmosfery (emisje metanu z kopalń węgla kamiennego w 2015 r. wyniosły 735, 9 mln m 3) - poprawa bilansu gazów cieplarnianych; uzyskanie kopaliny towarzyszącej optymalnej jakości (gaz wysokometanowy) i możliwości zwiększenia krajowego wydobycia gazu wysokometanowego (o ok. 1 mld m 3 rocznie) poprawa bezpieczeństwa energetycznego Polski; możliwość wykorzystania ujętego metanu m. in. poprzez jego bezpośrednie zatłoczenie do sieci gazowej lub wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej i ciepła w jednostkach kogeneracji. Odmetanowanie pokładów węgla nie stanowi samodzielnego przedsięwzięcia gospodarczego, lecz jest zdeterminowane planowanym wydobyciem węgla jako kopaliny głównej. Slajd 4

Korzyści środowiskowe płynące z wdrożenia projektów wyprzedzającego odmetanowania Ograniczenie emisji metanu (gazu cieplarnianego) do atmosfery 933 mln m 3 339 mln m 3 197, 1 mln m 3 W 2015 r. z górotworów eksploatowanych przez polskie kopalnie węgla kamiennego wydzieliło się około 933 mln m 3 metanu*. Tylko 36% wydzielonego metanu zostało ujęte w ramach odmetanowania*. Jedynie 58, 1% ujętego metanu udało się zagospodarować*. W 2015 r. aż 735 mln m 3 metanu wydzielonego z górotworu eksploatowanego przez polskie kopalnie węgla kamiennego uciekło do atmosfery*. Metan jest gazem cieplarnianym o 21 -krotnie silniejszym niż dwutlenek węgla. *źródło danych: Ocena stanu bezpieczeństwa pracy, ratownictwa górniczego oraz bezpieczeństwa powszechnego w związku z działalnością górniczo-geologiczną w 2016 roku (porównanie od roku 2012), Wyższy Urząd Górniczy, Katowice 2017 r. , str. 16. Slajd 5

Wariant II – argumenty prawne przemawiające za dopuszczalnością udzielenia dwóch koncesji obejmujących jeden obszar górniczy Art. 29 ust. 1 a PGi. G - organ koncesyjny odmawia udzielenia koncesji, jeżeli wniosek o udzielenie koncesji obejmuje tę samą przestrzeń oraz rodzaj działalności, a w przypadku wniosku o udzielenie koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złoża kopaliny lub koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża - również rodzaj kopaliny, objęte już koncesją udzieloną innemu podmiotowi. . Działalność w zakresie wydobywania węglowodorów (w tym wydobywania metanu jako samodzielnej kopaliny) stanowi odrębny od wydobywania kopalin niebędących węglowodorami rodzaj działalności (wydobywanie węgla kamiennego jako kopaliny głównej). Nie ma zatem podstaw do odmowy udzielenia koncesji na wydobywanie metanu jako węglowodoru z tej przyczyny, że dla tej samej kopaliny i tej samej przestrzeni wydana została wcześniej koncesja na wydobywanie węgla kamiennego i metanu jako kopaliny towarzyszącej. W takim bowiem przypadku obie koncesje dotyczą dwóch odrębnych rodzajów działalności. Możliwość ustanowienia w obrębie tej samej przestrzeni drugiego użytkowania górniczego w celu wykonywania innej działalności. Standardowe postanowienie zawarte w § 5 wzoru umowy użytkowania górniczego załączonego do ogłoszenia Rządu RP w sprawie warunków udzielania i korzystania z zezwoleń na poszukiwanie, badanie i produkcję węglowodorów opublikowanego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 23 czerwca 2016 r. (C 227/14): „Skarb Państwa zastrzega sobie możliwość ustanowienia w obrębie tej samej przestrzeni użytkowania górniczego w celu wykonywania innej działalności niż określona umową, w sposób nienaruszający praw użytkownika górniczego”. Odmowa udzielenia koncesji może jednak wynikać z przesłanek wskazanych np. w art. 29 ust. 1 PGi. G, zgodnie z którym jeżeli zamierzona działalność m. in. sprzeciwia się interesowi publicznemu, w szczególności związanemu z bezpieczeństwem państwa lub ochroną środowiska w tym z racjonalną gospodarką złożami kopalin(…), organ koncesyjny odmawia udzielenia koncesji. Slajd 6

Wariant II – dwie koncesje obejmujące jeden obszar górniczy Tryb przetargowy udzielania koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoża węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złoża lub koncesji na wydobywanie węglowodorów – art. 49 e PGi. G (procedowana obecnie nowelizacja PGi. G przewiduje dodatkowo procedurę open door). . Od uznania organu koncesyjnego zależy decyzja, które obszary i w jakiej kolejności zostaną objęte przetargiem na uzyskanie koncesji. Dwie różne dokumentacje, regulowane przepisami odrębnych rozporządzeń wykonawczych (Rozporządzenia MŚ z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów, oraz odpowiednio Rozporządzenia MŚ z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów). Problem trybu udokumentowania zasobów metanu jako kopaliny głównej i jako kopaliny towarzyszącej. Slajd 7

Kontekst legislacyjny Precedensowy charakter analizowanych wariantów Uzasadnione wydaje się objęcie zagadnień dotyczących koncesji związanych z projektami wyprzedzającego ujęcia metanu z pokładów węgla kamiennego na drodze nowelizacji przepisów PGi. G. Procedowana obecnie nowelizacja ustawy PGi. G (projekt opublikowano na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji – ostatnia wersja z dnia 6 kwietnia 2018 r. ) niestety nie objęła powyższych zagadnień. Zmiana systemu wsparcia wysokosprawnej kogeneracji W ramach projektów przedeksploatacyjnego ujęcia metanu z pokładów węgla, rozważane jest m. in. wykorzystanie ujętego metanu jako paliwa do wytwarzania ciepła i energii elektrycznej w jednostkach kogeneracji. Projekt ustawy o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji (projekt z dnia 16 marca 2018 r. opublikowany na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji), wdrażający nowe zasady wsparcia wysokosprawnej kogeneracji, oparte na systemie aukcji, w których projekty kogeneracyjne będą mogły rywalizować o wsparcie w postaci premii kogeneracyjnej (do ceny energii elektrycznej). Slajd 88

Dziękuję za uwagę.