T C Yksekretim Kurulu TRKYE YKSEKRETM ULUSAL YETERLLKLER

T. C. Yükseköğretim Kurulu TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) ARA RAPORU PAYLAŞIM TOPLANTISI Hacettepe Üniversitesi, 30 Ocak 2009, Ankara Prof. Dr. Mehmet DURMAN 1

YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİKLER KOMİSYONU VE ÇALIŞMA GRUBU ÜYELERİ KOMİSYON ÜYELERİ Prof. Dr. Atilla ERİŞ (Yürütücü Prof. Dr. Ali Ekrem ÖZKUL Prof. Dr. Berrak KURTULUŞ Prof. Dr. Durmuş GÜNAY Prof. Dr. Fikret ŞENSES Doç. Dr. Ömer DEMİR Prof. Dr. Tunçalp ÖZGEN Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ Prof. Dr. Mehmet DURMAN Prof. Dr. Muzaffer ELMAS Yükseköğretim Kurulu Yükseköğretim Kurulu Çukurova Üniversitesi Sakarya Üniversitesi ÇALIŞMA GRUBU ÜYELERİ Prof. Dr. Mehmet DURMAN (Yürütücü) Prof. Dr. Ahmet SELAMOĞLU Prof. Dr. Atabay DÜZENLİ Prof. Dr. Gönül AKÇAMETE Prof. Dr. Hasan MANDAL Prof. Dr. Koray BODUROĞLU Prof. Dr. Lerzan ÖZKALE Prof. Dr. M. Emin KÖKTAŞ Prof. Dr. Miraç AKÇAY Prof. Dr. Muzaffer ELMAS Prof. Dr. Nuran ÖZYER Prof. Dr. Selda ÖNDEROĞLU Prof. Dr. Zafer GÜL Sakarya Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi Çukurova Üniversitesi Ankara Üniversitesi Anadolu Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Karadeniz Teknik Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Marmara Üniversitesi 2

LİSBON VE BOLONYA SÜREÇLERİ Avrupa’da Yükseköğretimi yeniden yapılandırmaktadır. LİSBON SÜRECİ 11 Nisan 1997 tarihinde Avrupa Konseyi ve UNESCO tarafından Yükseköğretim Yeterliklerinin Tanınmasına yönelik Lisbon Tanıma Sözleşmesi ile başlatılmıştır. Günümüzde Avrupa Birliği’ne üye ülkeler ile birlikte EFTA/EEA ve aday ülkeleri içine alan coğrafyada 32 ülke sürece dahildir. HEDEFLERİ: ü Dinamik ve rekabet gücü yüksek bilgiye dayalı dünyanın en güçlü ekonomisini oluşturmak, ü Bilgi toplumuna uygun insan gücü yetiştirmek, ü Mezunlara daha fazla istihdam yaratabilmek, ü Mesleki eğitimi geliştirmek, ü Yaşam boyu öğrenimi desteklemek. 3

LİSBON STRATEJİSİ/SÜRECİ Tarihçe-1 • Lisbon Sözleşmesi (1997): Avrupa Düzeyinde Yeterliklerin Tanınması • Lisbon Avrupa Konseyi Kararı (2000): Yeterliklerin şeffaflığının artırılması ve bilgi toplumunun talepleri doğrultusunda eğitim ve öğretim sistemlerinin adaptasyonu • Barselona Avrupa Konseyi Kararı (2002): Yükseköğretim ile mesleki eğitim ve öğretim alanında şeffaflığın ve tanınma yöntemlerin geliştirilmesi • Avrupa Konseyi Kararı (2002): Mesleki eğitim içine alacak şekilde eğitim ve öğretimle ilgili yeterliklerin tanınmasına ilişkin bir çerçevenin oluşturulması • Avrupa Konseyi ve Komisyon’un ortak raporları (2004, 2006): “Eğitim ve Öğretim 2010” çalışma programı çerçevesinde Avrupa Yeterlik Çerçevesinin oluşturulması • Avrupa Konseyi Kararı (2004): Karşılıklı güven ve şeffaflık ilkelerine dayalı hem eğitim hem de öğretimi kapsayacak bir referans noktası olacak açık ve esnek bir Avrupa Yeterlilikler Çerçevesinin geliştirilmesine öncelik verilmesi 4

LİSBON STRATEJİSİ/SÜRECİ Tarihçe-2 • Avrupa Konseyi Kararı (2004): Yaygın (non-formal) ve resmi olmayan (informal) öğrenme çıktılarının Avrupa prensipleri çerçevsinde geçerliliklerinin geliştirilmesinin teşvik edilmesi, • Türkiye Lisbon Tanıma Sözleşmesini imzalamıştır (2004) • Brüksel Avrupa Konseyi Kararları (2005, 2006): Avrupa Yeterlilik Çerçevesinin kabulünün önemi, • Türkiye Lisbon Tanıma Sözleşmesini yürürlüğe koymuştur (2007) • Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin Kararı ( 23 Nisan 2008): Yaşamboyu öğrenim için Avrupa yeterlikler Çerçevesi’nin kabul edilmesi ve uygulanması için üye ülkelere tavsiye edilmesi. 5

LİSBON VE BOLONYA SÜREÇLERİ Avrupa’da Yükseköğretimi yeniden yapılandırmaktadır. BOLOGNA SÜRECİ: Avrupa Düzeyinde 29 Ülkenin Eğitim Bakanları tarafından 19 Haziran 1999 tarihinde Bologna Deklerasyonu ile başlatılan ve 2010 yılında tamamlanması öngörülen Avrupa ülkelerinin yükseköğretim yapılanmasıdır. Günümüzde sürece dahil olan ülkelerin sayısı 46’dır. HEDEFLERİ: ü Avrupa topluluğunun ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarına uygun Avrupa Yükseköğretim Alanı’nı oluşturmak, ü Yükseköğretim sistemlerini birbiri ile uyumlu, kolay anlaşılır ve ulusal ve uluslararası bir çerçevede tanınır duruma getirmek, ü Yükseköğretim kurumları arasında işbirliğini, hareketliliği ve mezunların istihdam edilebilirliğini arttırmak 6

BOLOGNA SÜRECİ Tarihçe • Bologna Deklarasyonu, 1999 (29 ülke) • Prag Bildirgesi, 2001 (32 ülke, Türkiye’nin katılımı) • Berlin Bildirgesi, 2003 • Bergen Bildirgesi, 2005 • Londra Bildirgesi, 2007 (47 ülke) • Leuven, 2009 7

BOLOGNA DEKLARASYONU ÇALIŞMA KONULARI 1999 1. Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi olarak 2/3 aşamalı yükseköğretim sistemi (Lisans, Master ve temel ve Doktora) 2. Ortak bir kredi sistemi (ECTS-AKTS) 3. Öğrenci/Öğretim üyesi Hareketliliği 4. Kalite güvencesi konusunda işbirliği 5. Yükseköğrenimde Avrupa boyutu 6. Yaşam boyu öğrenim 7. Öğrencilerin süreçlere katılımı 8. Avrupa Yükseköğretim Alanı (EHEA)’nın çekiciliğinin arttırılması 9. Avrupa Yükseköğretim Alanı (EHEA) ile Avrupa Araştırma Alanı (ERA) arasındaki sinerjinin oluşturulması 2010 10. Bu çalışmaların 2010 yılına kadar tamamlanması ve EHEA ‘nın oluşturulması 8

Bologna Süreci Değerlendirme Raporlarında Türkiye’nin Performansı BERGEN-2005 LONDRA-2007 DERECE SİSTEMİ MÜKEMMEL (4. 67) ÇOK İYİ (4. 33) • İkili Sistemin Uygulama Düzeyi MÜKEMMEL (5) • 1 den 2’ ye Geçiş ÇOK İYİ (4) MÜKEMMEL (5) • İkili Sistemdeki Öğrenci Oranı MÜKEMMEL (5) • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Uygulama Düzeyi - İYİ (3) KALİTE GÜVENCESİ ORTA (2. 00) ÇOK İYİ (4. 00) • AYA ile uyumlu Ulusal Kalite Sistemi Uygulama Düzeyi ORTA (2) MÜKEMMEL (5) • Dış Kalite Güvence Sistemi Gelişme Düzeyi ORTA (2) ÇOK İYİ (4) • Öğrencilerin Katılım Düzeyi ORTA (2) ÇOK İYİ (4) • Uluslararası Katılım Düzeyi ORTA (2) İYİ (3) DİPLOMA VE EĞİTİM SÜRELERİNİN DENKLİĞİ ÇOK İYİ (3. 67) ÇOK İYİ (4. 33) • Diploma Eki Uygulama Düzeyi ÇOK İYİ (4) • Lizbon Tanınma Konvansiyonu İYİ (3) ÇOK İYİ (4) • ECTS Uygulama Düzeyi ÇOK İYİ (4) MÜKEMMEL (5) YAŞAM BOYU ÖĞRENİM İYİ (3. 00) • Önceki Öğrenimin Tanınması - ORTAK DERECELER MÜKEMMEL (5. 00) • Ortak Derecelerin Oluşturulması ve Tanınması GENEL İYİ (3) İYİ (3, 45) MÜKEMMEL (5) ÇOK İYİ (4. 13) 9

2007 Bologna Süreci Değerlendirme Raporunda Türkiye’nin Performansı 2007 10

2007 Bologna Süreci Değerlendirme Raporunda Türkiye’nin Performansı DERECE SİSTEMİ-2007 11

2007 Bologna Süreci Değerlendirme Raporunda Türkiye’nin Performansı Derece Sistemi Alt Göstergeleri (1 -3) için her renk kategorisinde yer alan ülke sayısı Derece sistemi Yeşil Açık Yeşil Sarı Turuncu Kırmızı 1. Birinci ve ikinci kademe sisteminin uygulaması 23 11 10 4 0 2. Bir sonraki kademeye geçiş 37 5 2 1 3 3. Ulusal Yeterlilikler Çerçevesinin uygulaması 7 6 11 23 1 12

TEMEL KAVRAMLAR-1 Yeterlik: Geçerliliği kabul edilen bir öğretim programının başarıyla tamamlanması sonucu o program için öngörülen öğrenme çıktılarının kazanıldığını onaylayan ve yetkili bir otorite tarafından basılı olarak verilen derece, diploma veya sertifika türü belgedir. Öğrenme Çıktıları: Bir öğrenme sürecinin tamamlanmasının ardından öğrenenin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının ifade edilmesidir. Yeterlilikler Çerçevesi: Yeterlikleri, öğrenme çıktılarına göre sınıflandıran ve organize eden yapıdır. 13

TEMEL KAVRAMLAR-2 Ulusal Yeterlikler Çerçevesi: Ulusal düzeyde yükseköğretim yeterlikleri arasındaki ilişkiyi açıklayan, ulusal ve uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen, yeterliklerin belirli bir düzen içerisinde yapılandırıldığı bir sistemdir. Bu sistem aracılığla, yükseköğretimde tüm yeterlikler ve diğer öğrenme kazanımları açıklanabilir ve tutarlı bir şekilde birbiri ile ilişkilendirilebilir. Avrupa Yeterlikler Çerçeveleri: Ulusal Yeterlikler Çerçevelerinin ilgi tutulabileceği ve bu sayede farklı ülkelerin yeterliklerini birbirleriyle ilişkilendirilebileceği şemsiye (üst) çerçevelerdir. 14

Avrupa Yeterlikler Çerçevesi Ulusal Yeterlikler Çerçevesi Sektörel Yeterlikler Program Yeterlikleri Öğrenme Çıktıları ve Yetkinlikler 15

AVRUPA YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (Şemsiye Çerçeveler) 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) “QF - EHEA”: Bologna Süreci-Bergen Kararı, 19 -20 Mayıs 2005 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) “EQF-LLL”: Avrupa Parlementosu ve Konseyi tarafından 23 Nisan 2008’de kabul edilmiştir. İki ayrı çerçevenin yaklaşımları farklı, amaçları aynıdır. 16

AVRUPA YETERLİKLER ÇERÇEVELERİ İlk Ve Orta Öğretim Düzeyleri Yükseköğretim Düzeyleri EQF-LLL QF-EHEA AKTS EQF Düzey 8 Üçüncü Düzey (Doktora) EQF Düzey 7 İkinci Düzey (Yüksek Lisans) 90 -120 EQF Düzey 6 Birinci Kademe (Lisans) 180 -240 EQF Düzey 5 Kısa Düzey (Önlisans) ? ? ? 120 EQF Düzey 4 EQF Düzey 3 EQF Düzey 2 EQF Düzey 1 17

QF-EHEA ve EQF-LLL Düzey Tanımlayıcıları QF-EHEA DÜZEY TANIMLAYICILARI EQF-LLL DÜZEY TANIMLAYICILARI Bilgi ve Kavrama Bilgiyi ve Kavrananları Uygulama Karar Verme İletişim Becerileri Öğrenme Becerileri Beceriler Geniş çerçevede yetkinlilikler: 1. 2. 3. 4. Bağımsız çalışabilme ve sorumluluk Öğrenme yetkinliği İletişim ve sosyal yetkinlikler Alana özgü ve mesleki yetkinlikler 18

QF-EHEA/EQF-LLL Düzeylerinin Tanımlanması QF-EHEA Düzey Tanımlayıcıları EQF-LLL Düzey Tanımlayıcıları Her bir QF-EHEA veya EQF-LLL Referans Seviyesi 19

ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVELERİNİN EQF-LLL VE QF-EHEA İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ Ülke A Yeterlik EQF-LLL: 8. Düzey QF-EHEA: 3. Düzey EQF-LLL: 7. Düzey QF-EHEA: 2. Düzey EQF-LLL: 6. Düzey QF-EHEA: 1. Düzey EQF-LLL: 5. Düzey QF-EHEA: Kısa Düzey Ülke B Yeterlik EQF-LLL: 4. Düzey EQF-LLL: 3. Düzey Yeterlik EQF-LLL: 2. Düzey EQF-LLL: 1. Düzey 20

YETERLİKLER ÇERÇEVESİ ANA UNSURLARI YETERLİKLER ÇERÇEVESİ • Düzeyler • Profil • Diploma • Düzey Tanımlayıcıları • Öğrenme Çıktıları • İş Yükü • Krediler(AKTS) Amaçlar: Şeffaflık, Tanınma, Hareketlilik, . . . KALİTE GÜVENCESİ 21

ULUSAL YETERİKLER ÇERÇEVESİ NEDİR? Ülkelerin ütoplumsal, ükültürel üve ekonomik gerçeklerine en yakın tanımları ve yaklaşımları içeren, üYükseköğretim kurumları tarafından kabul gören ve uygulanabilen, üUlusal ve Uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen derecelerin verilebileceği bir sistem. 22

UYÇ ÜLKELER VE YÜKSEKÖĞRETİM için neden önemlidir? • Düzeyler arasında öğrenme çıktılarına dayalı açık tanımlamalar ve ilişkiler ile yeterliklerin amaç ve çıktılarını açık hale getirir, • Farklı yeterlikler arasındaki bütünlüğü ve örtüşmeyi ortaya çıkararak, yeterliklerin bir bütün sistem içerisinde birbirleri ile ilişkilendirilebilmelerini ve bu sayede düzeyler arasında ilerlemeyi ve geçişi sağlar, • Paydaşların katılımı ile kabul edilmiş, eğitime rehberlik eden ulusal çağdaş bir çevçeve sunar; • Mevcut yeterliklerin anlaşılması, düzenlenmesi ve geliştirilmesine olanak sağlayan bir yapı oluşturur, • Yeni yeterliklerin tasarlanabilmesi için bir içerik sunar. • Yeterliklerin reformunu kolaylaştırarak, değişen toplumsal ihtiyaçlara uygun yeni yeterliklerin geliştirilmesine yardımcı olur • Öğrenci ve diğer paydaşlara karşısorumluluklarını yerine getiren (özerk) yükseköğretim kurumlarını destekler, • Yeterliklerin vatandaşlar, işverenler ve toplumun bütün üyeleri için rollerini ve yararlarını göstererek bunlara ulaşılmasını teşvik eder; • Yeterlikler ile tanınma ve hareketlilik arasındaki farklı ulusal rolleri ve ilişkileri açıklayarak ulusal ve uluslararası düzeyde vatandaşların ve işverenlerin bilincini yükseltir, • Ülke dışında yükseköğretimin tanınmasını ve cazibesini artırır. 23

UYÇ EĞİTİMCİLER için neden önemlidir? • Öğrencilerine, öğrenim gördükleri programın ve program içersindeki derslerin amaçlarını ve bunları başarı ile tamamladıklarında kazanacakları yeterlikleri açıklamalarına yardımcı olur, • Başka bir eğitim kurumunda alınmış olan derslerin tanınmasını, intibakını ve kredilendirilmesini kolaylaştırır, • Ders programı değişimini ve içerik geliştirilmesini kolaylaştırır, • Derslerin ulusal ve uluslararası düzeyde daha kolay anlaşılmasını ve tanınmasını sağlar, • Ölçme ve değerlendirme süreçlerinin öğrenme çıktıları ile ilişkilendirilebilmesini ve bu sayade derslerin başarı ve etkinliğinin geliştirilebilmesine yardımcı olur. 24

UYÇ ÖĞRENCİLER için neden önemlidir? • Öğrencilerin eğitim programlarını ve derslerini bilinçli seçmelerine ve bunları başarı ile tamamladıklarında hangi yeterliklere (neleri bileceklerine, uygulayabileceklerine ve hangi sosyal ve iletişim yetkinliklerine) sahip olacaklarını önceden bilmelerine yardımcı olur, • Öğrencilerin öğrenim programları dışındaki aktivitelerinde öğreneceklerinin anlaşılır olmasına yardım eder, • Öğrenci hareketliliği için engelleri azaltır ve yaşam boyu öğrenimi teşvik eder, • Eğitim-Öğretim düzeyleri arasında yatay ve dikey geçişleri anlaşılabilir hale getirir ve kolaylaştır, • Yeterliklere giriş ve çıkış noktalarının belirlenmesi ile yeterliklerin kazanılmasında çeşitli alternatif yollar yaratarak yeterliklere ulaşımı ve sosyal katılımı geliştirir, • Ara yeterlikler dahil bütün yükseköğretim yeterliklerinin ve kredi aralıklarının kapsamlı bir listesini sağlayarak öğrenenlere yardım ederler, onları destekler ve onlara yönelik bütün eğitim fırsatlarını açıklar. 25

UYÇ İŞVERENLER için neden önemlidir? • İstihdam edecekleri öğrencilerin mezuniyetleri sonunda neleri bileceğini, bunları hangi ölçüde uygulamaya aktarabileceğini, bilgi ve becerilerinden ne bekleyeceklerini anlamalarına yardım eder, • Eğitim kademeleri arasındaki yeterliliklere dayalı farkı ve bunların, ihtiyaçlara göre istihdamına yönelik daha bilinçli tercih yapmalarına yardımcı olur, • İlgili oldukları alanlarda eğitim-öğretim pragramlarının geliştirilmesine paydaş olarak katılmalarını ve beklentilerini aktarmalarını kolaylaştırır. 26

UYÇ Hazırlama Süreci (11 Adım) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Süreci başlatmak için karar alınması Çalışma takviminin oluşturulması Sürecin organizasyonu Çerçevenin tasarımı Paydaşlardan görüş alınması Çerçevenin onaylanması İdari organizasyon Çerçevenin yükseköğretim kurumları/programları düzeyinde uygulanması 9. Yeterliklerin UYÇ’ne dahil edilmesi 10. Çerçevenin Avrupa Üst Yeterlik Çerçeveleri ile uyumluluğunun belgelendirilmesi 11. UYÇ Web sitesinin oluşturulması ve yayınlanması 27

TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI 28

TYUYÇ Oluşturma Takvimi (11 Adım) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Süreci başlatmak için karar alınması: Nisan 2006 Çalışma takviminin oluşturulması: 2006 Sürecin organizasyonu: 2006 -2008 Çerçevenin tasarımı: Kasım 2008 Paydaşlardan görüş alınması: Ocak 2009 Çerçevenin onaylanması: Mart 2009 İdari organizasyon: Mayıs 2009 Çerçevenin yükseköğretim kurumları/programları düzeyinde uygulanması: Pilot : Aralık 2010, Tüm kurumlarda: Aralık 2012 9. Yeterliklerin UYÇ’ne dahil edilmesi: 2010 - 2015 10. Çerçevenin Avrupa Üst Yeterlik Çerçeveleri ile uyumluluğunun belgelendirilmesi: 2010 - 2012 11. TYUYÇ Web sitesinin oluşturulması ve yayınlanması: 2009 29

TYUYÇ Tasarım Aşamaları ü Düzeyler (levels, cycles) ü Profiller (profiles) ü Verilen Dereceler (award types) ü Düzeylerin tanımlanması için kullanılacak tanımlayıcıları (EQF-LLL Tanımlayıcıları) ü Krediler ve Çalışma Yükü (Credits and workload) ü Kalite Güvencesi Düzey

TYUYÇ’NİN TASARIMI TÜRK YÜKSEKÖĞRETİM SİSTEMİNDE MEVCUT DÜZEYLER, PROFİLLER VE DERECELER YÜKSEKÖĞRETİM DÜZEYLERİ Doktora QF-EHEA: 3. Düzey EQF-LLL : 8. Düzey VERİLEN DERECELER/YETERLİKLER DOKTORA TIPTA UZMANLIK SANATTA YETERLİK Yükseklisans QF-EHEA: 2. Düzey EQF-LLL : 7. Düzey YÜKSEKLİSANS (Tezli programlar) YÜKSEKLİSANS (Tezsiz programlar) Lisans QF-EHEA: 1. Düzey EQF-LLL : 6. Düzey LİSANS (Fakülte Programları) LİSANS (YO & Konservatuvar Prog. ) ÖNLİSANS (Fakülte Prog. içerisinde) ÖNLİSANS (MYO Programları) Önlisans QF-EHEA: Kısa Düzey EQF-LLL : 5. Düzey 31

TYUYÇ’NİN TASARIMI ÖNERİ 1: Yükseköğretim ile Meslek ve Sanat Eğitimi Yeterlikleri için iki veya üç ayrı TYUYÇ’si tanımlanabilir. YÜKSEKÖĞRETİM DÜZEYLERİ YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİKLER ÇERÇEVESİ YÜKSEKÖĞRETİM MESLEK/SANAT EĞİTİMİ YETERLİKLER ÇERÇEVESİ Doktora QF-EHEA: 3. Düzey EQF-LLL : 8. Düzey DOKTORA TIPTA UZMANLIK* SANATTA YETERLİK Yükseklisans QF-EHEA: 2. Düzey EQF-LLL : 7. Düzey YÜKSEKLİSANS (Tezli Programlar) YÜKSEKLİSANS* (Tezsiz Programlar) Lisans QF-EHEA: 1. Düzey EQF-LLL : 6. Düzey LİSANS (Fakülte Programları) LİSANS (Fakülte**, Yüksekokul ve Konservatuvar Prog. ) ÖNLİSANS (Fakülte Prog. içerisinde) ÖNLİSANS (MYO Programları) Önlisans QF-EHEA: Kısa Düzey EQF-LLL : 5. Düzey 32

TYUYÇ’NİN TASARIMI ÖNERİ 2: Bir TYUYÇ’si içinde her bir temel düzey için farklı yeterlikler (dereceler) ayrı profiller olarak tanımlanabilir. YÜKSEKÖĞRETİM DÜZEYLERİ Doktora QF-EHEA: 3. Düzey EQF-LLL : 8. Düzey Yükseklisans QF-EHEA: 2. Düzey EQF-LLL : 7. Düzey Lisans QF-EHEA: 1. Düzey EQF-LLL : 6. Düzey Önlisans QF-EHEA: Kısa Düzey EQF-LLL : 5. Düzey VERİLEN DERECELER / YETERLİKLER PROFİLLER Doktora Tıpta Uzmanlık Sanatta Yeterlilik PROFİLLER Tezli Yüksek Lisans Tezsiz Yüksek Lisans PROFİLLER Lisans (Fakülte Programları) Lisans (Yüksekokul ve Konservatuvar Prog. ) PROFİLLER Önlisans (Fakülte lisans prog. içerisinde) Önlisans (MYO Programları) 33

TYUYÇ’NİN TASARIMI ÖNERİ 3: Bir TYUYÇ’si içinde temel düzeyler tanımlanır ve her bir düzey kapsamında verilen dereceler (diplomalar) belirtilir. YÜKSEKÖĞRETİM DÜZEYLERİ Doktora QF-EHEA: 3. Düzey EQF-LLL : 8. Düzey Yükseklisans QF-EHEA: 2. Düzey EQF-LLL : 7. Düzey Lisans QF-EHEA: 1. Düzey EQF-LLL : 6. Düzey Önlisans QF-EHEA: Kısa Düzey EQF-LLL : 5. Düzey VERİLEN DERECELER / YETERLİKLER DERECELER (DİPLOMALAR) Doktora Tıpta Uzmanlık Sanatta Yeterlilik DERECELER (DİPLOMALAR) Tezli Yüksek Lisans Tezsiz Yüksek Lisans DERECELER (DİPLOMALAR) Lisans (Fakülte Programları) Lisans (Yüksekokul ve Konservatuvar Prog. ) DERECELER (DİPLOMALAR) Önlisans (Fakülte lisans prog. içerisinde) Önlisans (MYO Programları)34

TYUYÇ’NİN TASARIMI Türkiye Yükseköğretim Ulusal Yeterlikler Çerçevesi 6. Düzey (Lisans) 7. Düzey (Yüksek Lisans) 8. Düzey (Doktora) Yeterliklerinin EQF-LLL Düzey Tanımlayıcıları kullanılarak tanımlanması 35

TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) TYUYÇ DÜZEYİ 6 LİSANS _____ EQF-LLL: 6. Düzey _____ QF-EHEA: 1. Düzey BİLGİ - Kuramsal - Uygulamalı BECERİLER - Kavramsal/Bilişsel - Uygulamalı - Ortaöğretim de kazanılan yeterliklere dayalı olarak alanındaki güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç – gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgilere sahip olmak - Alanında edindiği ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilmek, - Alanındaki kavram ve düşünceleri bilimsel yöntemlerle inceleyebilmek, verileri yorumlayabilmek ve değerlendirebilmek, sorunları tanımlayabilmek, analiz edebilmek, kanıtlara ve araştırmalara dayalı çözüm önerileri geliştirebilmek. KİŞİSEL VE MESLEKİ YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği - Uygulamada karşılan ve öngörülemeyen karmaşık sorunları çözmek için bireysel ve ekip üyesi olarak sorumluluk alabilmek, - Sorumluluğu altında çalışanların mesleki gelişimine yönelik etkinlikleri planlayabilmek ve yönetebilmek Öğrenme Yetkinliği İletişim ve Sosyal Yetkinlik Alana Özgü ve Mesleki Yetkinlik - Edindiği bilgi ve becerileri eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebi lmek, öğrenme gereksinimleri ni belirleyebilme k ve öğrenmesini yönlendirebil mek. - Alanıyla ilgili konularda ilgili kişi ve kurumları bilgilendirebilmek; düşüncelerini ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerini yazılı ve sözlü olarak aktarabilmek, - Düşüncelerini ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerini nicel ve nitel verilerle destekleyerek uzman olan ve olmayan kişilerle paylaşabilmek, - Bir yabancı dili kullanarak alanındaki bilgileri izleyebilmek ve meslektaşları iletişim kurabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B 1) - Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilmek (“European Computer Driving Licence”, Advanced Level). - Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması ve uygulanması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerlere sahip olmak, - Sosyal hakların evrenselliğine değer veren, sosyal adalet bilincini kazanmış, kalite yönetimi ve süreçleri ile çevre koruma ve iş güvenliği konularında yeterli bilince sahip olmak. 36

TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) TYUYÇ DÜZEYİ 7 YÜKSEK LİSANS _____ EQF-LLL: 7. Düzey ____ _ QF-EHEA: 2. Düzey BİLGİ -Kuramsal -Uygulamalı BECERİLER -Kavramsal/Bilişsel -Uygulamalı - Lisans yeterliklerine dayalı olarak, aynı veya farklı bir alanda bilgilerini uzmanlık düzeyinde geliştirmek ve derinleştirmek, - Alanı ile ilgili disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak. - Alanında edindiği uzmanlık düzeyindeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilmek, - Alanındaki bilgileri farklı disiplin alanlarından gelen bilgilerle bütünleştirerek yeni bilgiler oluşturabilmek; uzmanlık gerektiren sorunları bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak çözümleyebilmek. KİŞİSEL VE MESLEKİ YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği -Alanındaki bir sorunu, bağımsız olarak kurgulamak, çözüm yöntemi geliştirmek, çözmek, sonuçları değerlendirmek ve gerektiğinde uygulayabilmek, - Alanındaki uygulamalarda karşılaşacağı öngörülmeyen karmaşık durumlarda, yeni stratejik yaklaşımlar geliştirebilmek ve sorumluluk alarak çözüm üretebilmek. Öğrenme Yetkinliği İletişim ve Sosyal Yetkinlik - Alanıyla ilgili bilgileri eleştirel bir gözle değerlendirebilme k, öğrenmeyi yönlendirebilmek ve ileri düzey çalışmaları bağımsız olarak yürütebilmek. - Alanındaki güncel gelişmeleri ve kendi çalışmalarını, alanındaki ve dışındaki gruplara, yazılı, sözlü ve görsel olarak sistemli biçimde aktarabilmek, - Sosyal ilişkileri ve bu ilişkileri yönlendiren normları eleştirel bir bakış açısıyla incelemek, bunları geliştirmek ve gerektiğinde değiştirmek üzere harekete geçebilmek, - En az bir yabancı dilde sözlü ve yazılı iletişim kurabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level B 2), - Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini ileri düzeyde kullanabilmek. Alana Özgü ve Mesleki Yetkinlik - Alanı ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planları geliştirebilmek ve elde edilen sonuçları, kalite süreçleri çerçevesinde değerlendirebilmek, - Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözeterek bu değerleri öğretebilmek ve denetleyebilmek, - Alanında özümsedikleri bilgiyi ve problem çözme yeteneklerini, disiplinlerarası çalışmalarda uygulayabilmek. 37

TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) TYUYÇ DÜZEYİ 8 DOKTORA _____ EQF-LLL: 8. Düzey _____ QF-EHEA: 3. Düzey BİLGİ -Kuramsal -Uygulamalı BECERİLER -Kavramsal/Bilişsel -Uygulamalı - Yüksek lisans yeterliklerine dayalı olarak alanındaki güncel ve ileri düzeydeki bilgileri özgün düşünce ve/veya araştırma ile uzmanlık düzeyinde geliştirmek, derinleştirmek ve bilime yenilik getirecek özgün tanımlara ulaşmak, - Alanıyla ilgili çeşitli disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak; yeni ve karmaşık fikirleri analiz, sentez ve değerlendirmede uzmanlık gerektiren bilgileri kullanarak özgün sonuçlara ulaşmak. -Alanındaki yeni bilgilere sistematik bir biçimde yaklaşabilmek ve alanıyla ilgili araştırma yöntemlerinde üst düzeyde beceri kazanabilmek, - Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştirebilmek ya da bilinen bir yöntemi farklı bir alana uygulayabilmek, özgün bir konuyu araştırabilmek, kavrayabilmek, tasarlayabilmek, uyarlayabilmek ve uygulayabilmek, -Yeni ve karmaşık fikirlerin eleştirel analizini, sentezini ve değerlendirmesini yapabilmek. KİŞİSEL VE MESLEKİ YETKİNLİKLER Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği - Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştiren ya da bilinen bir yöntemi bir alana uygulayan yayınlanabilir özgün bir çalışmayı ortaya koyarak, bilime katkıda bulunmak, - Alanı ile ilgili bir bilimsel makaleyi ulusal ve/veya uluslar arası hakemli dergilerde yayınlayarak alanındaki bilginin sınırlarını genişletebilmek. - Özgün ve disiplinlerarası sorunların çözümlenmesini gerektiren ortamlarda liderlik yapabilmek Öğrenme Yetkinliği - Yaratıcı ve eleştirel düşünme, sorun çözme ve karar verme gibi üst düzey zihinsel süreçleri kullanarak alanı ile ilgili yeni fikir ve yöntemler geliştirebilmek. İletişim ve Sosyal Yetkinlik - Sosyal ilişkileri ve bu ilişkileri yönlendiren normları eleştirel bir bakış açısıyla incelemek, bunları geliştirmek ve gerektiğinde değiştirmeye yönelik eylemleri yönetebilmek , - Uzman bir topluluk içinde özgün görüşlerini savunmada yetkinliğini gösteren etkili bir iletişim kurabilmek, - En az bir yabancı dilde, ileri düzeyde yazılı, sözlü ve görsel iletişim kurabilmek ve tartışabilmek (“European Language Portfolio Global Scale”, Level C 1). Alana Özgü ve Mesleki Yetkinlik - Akademik ve profesyonel bağlamda teknolojik, sosyal veya kültürel ilerlemeleri tanıtarak, bilgi toplumu olma sürecine katkıda bulunmak, - Sorun çözmede stratejik karar verme süreçlerini kullanarak işlevsel etkileşim kurabilmek, - Alanında ve iş yaşamında karşılan toplumsal, bilimsel ve etik konularda çözüm üretebilmek ve bu değerlerin gelişimini destekleyebilmek. 38

TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİM ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYUYÇ) DÜZEYLER TANIMLAYICILAR BİLGİ -Kuramsal -Uygulamalı BECERİLER -Kavramsal/Bilişsel -Uygulamalı 6 7 8 LİSANS EQF-LLL : 6. Düzey QF-EHEA: 1. Düzey YÜKSEK LİSANS EQF-LLL : 7. Düzey QF-EHEA: 2. Düzey DOKTORA EQF-LLL : 8. Düzey QF-EHEA: 3. Düzey -Ortaöğretimde kazanılan yeterliklere dayalı olarak alanındaki güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç – gereçleri ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgilere sahip olmak. - Lisans yeterliklerine dayalı olarak, aynı veya farklı bir alanda bilgilerini uzmanlık düzeyinde geliştirmek ve derinleştirmek, - Alanı ile ilgili disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak. - Yüksek lisans yeterliklerine dayalı olarak alanındaki güncel ve ileri düzeydeki bilgileri özgün düşünce ve/veya araştırma ile uzmanlık düzeyinde geliştirmek, derinleştirmek ve bilime yenilik getirecek özgün tanımlara ulaşmak, - Alanıyla ilgili çeşitli disiplinler arasındaki etkileşimi kavramak; yeni ve karmaşık fikirleri analiz, sentez ve değerlendirmede uzmanlık gerektiren bilgileri kullanarak özgün sonuçlara ulaşmak. - Alanında edindiği ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilmek, - Alanındaki kavram ve düşünceleri bilimsel yöntemlerle inceleyebilmek, verileri yorumlayabilmek ve değerlendirebilmek, sorunları tanımlayabilmek, analiz edebilmek, kanıtlara ve araştırmalara dayalı çözüm önerileri geliştirebilmek. - Alanında edindiği uzmanlık düzeyindeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilmek, - Alanındaki bilgileri farklı disiplin alanlarından gelen bilgilerle bütünleştirerek yeni bilgiler oluşturabilmek; uzmanlık gerektiren sorunları bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak çözümleyebilmek. - Alanındaki yeni bilgilere sistematik bir biçimde yaklaşabilmek ve alanıyla ilgili araştırma yöntemlerinde üst düzeyde beceri kazanabilmek, - Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştirebilmek ya da bilinen bir yöntemi farklı bir alana uygulayabilmek, özgün bir konuyu araştırabilmek, kavrayabilmek, tasarlayabilmek, uyarlayabilmek ve uygulayabilmek, -Yeni ve karmaşık fikirlerin eleştirel analizini, sentezini ve değerlendirmesini yapabilmek. 39

40

Alana Özgü ve Mesleki Yetkinlik - Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması ve uygulanması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerlere sahip olmak, - Sosyal hakların evrenselliğine değer veren, sosyal adalet bilincini kazanmış, kalite yönetimi ve süreçleri ile çevre koruma ve iş güvenliği konularında yeterli bilince sahip olmak. - Alanı ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planları geliştirebilmek ve elde edilen sonuçları, kalite süreçleri çerçevesinde değerlendirebilmek, - Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözeterek bu değerleri öğretebilmek ve denetleyebilmek, - Alanında özümsedikleri bilgiyi ve problem çözme yeteneklerini, disiplinlerarası çalışmalarda uygulayabilmek. - Akademik ve profesyonel bağlamda teknolojik, sosyal veya kültürel ilerlemeleri tanıtarak, bilgi toplumu olma sürecine katkıda bulunmak, - Sorun çözmede stratejik karar verme süreçlerini kullanarak işlevsel etkileşim kurabilmek, - Alanında ve iş yaşamında karşılan toplumsal, bilimsel ve etik konularda çözüm üretebilmek ve bu değerlerin gelişimini destekleyebilmek. 41

TYUYÇ DÜZEYLERİ İÇİN KREDİ VE İŞ YÜKÜ ARALIKLARI TYUYÇ DÜZEYLERİ 6. DÜZEY (LİSANS) 7. DÜZEY (YÜKSEK LİSANS) 8. DÜZEY (DOKTORA) SÜRE (Yıl) TOPLAM AKTS KREDİSİ (Yıl x 60 AKTS) TOPLAM İŞ YÜKÜ (Saat) (1 AKTS= 25 - 30 saat) 4 240 6. 000 – 7. 200 1, 5 - 2 90 – 120 2. 250 – 2. 700 3. 000 - 3. 600 3 -4 180 – 240 4. 500 – 5. 400 6000 – 7. 200 * Bir akademik eğitim-öğretim yılı 60 AKTS ve 1500 -1800 saat iş yükü esas alınarak hesaplanmıştır. 42

TYUYÇ’Nİ OLUŞTURMA SÜRECİNE PAYDAŞLARIN KATILIMI BELİRLENMİŞ OLAN ÖNCELİKLİ PAYDAŞLAR • Üniversitelerarası Kurul • Yükseköğretim Kurumları (130 kurum) • Bakanlıklar (17 Bakanlık) • Mesleki Yeterlilikler Kurumu • Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Konseyleri ve Ulusal Öğrenci Konseyi • Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) • Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) • Meslek Kuruluşları (33 Kuruluş) • Vakıflar (3 Vakıf) • Dernekler (6 Dernek) • Sendikalar ve Konfederasyonlar (2 Sendika ve 7 Konfederasyon) 43

SONUÇ • Öğrenci Merkezli Eğitim ve bunu destekleyen Ulusal Yeterlikler Çerçevesi çalışmaları son yıllarda eğitim-öğretim alanında ortaya çıkan en önemli gelişmelerden birisidir. • Ülkemiz, Avrupa Yeterlikler Çerçevesi kapsamında Ulusal Yeterlikler Çerçevesi oluşturma çalışmalarını başlatmış ve bugün UYÇ’nin tasarımına ve içeriğine yönelik önerileri bir rapor halinde paydaş görüşlerine sunmaktadır. Bu çalışmaların raporda belirtilen takvim doğrultusunda ele alınarak tamamlanması ve Ulusal Yeterlikler Çerçevesi’nin oluşturulması Yükseköğretim sistemimizin şeffaflaşması, gelişmesi ve uluslarası tanınması için önemli bir açılım sağlayacaktır. • Bu alanda yapılacak tüm çalışmalar, Milli Eğitim ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu çalışmaları ile ilişkilendirilmeli, mesleki eğitim ile birlikte yaygın ve resmi olmayan eğitimi de içine alacak şekilde ilk ve orta öğretim yeterlikleri ile bütünleştirilmeli, yaşamboyu öğrenim yaklaşımı çerçevesinde paydaşların görüşlerine ve katkılarına açık tüm yeterlikleri kapsayacak bir UYÇ oluşturulmalıdır. • Ulusal, sektörel ve program yeterliklerinin Ülkemizde yapılandırılmakta olan Avrupa Kalite Güvencesi İlke ve Standartları ile uyumlu Ulusal Kalite Güvence Sistemi ile desteklenmesi oluşturulacak olan ulusal yeterlikler çerçevesinin sürekli gelişmesi, iyileşmesi ve güveninirliği açısından önemlidir 44

Katılımınız ve ilginiz için teşekkür ederiz. . . 45