Skilgreiningar lestrarerfileikum Jrgen Pind Flagsvsindadeild Hskla slands Yfirlit

Skilgreiningar á lestrarerfiðleikum Jörgen Pind Félagsvísindadeild Háskóla Íslands

Yfirlit Ritmál og talmál skipa ólíkan sess í sálarlífi Flokkanir eða víddir Almenn skilgreining á lestrarerfiðleikum Tengsl lesturs og vitsmunaþroska ICD-10, Holland, BNA Ekki er allir lestrarerfiðleikar óvæntir Hvert ber að stefna?

Talmál og ritmál Talmálið er líffræðilegt sérkenni Homo Sapiens Jafn gamalt tegundinni, 150 000 ára Ritmálið er um 5 000 ára

Eðli skilgreininga Flokkunarskilgreiningar, algengar í læknisfræði Víddarskilgreiningar, algengar í sálfræði Aðgerðabinding

Almenn skilgreining Lesröskun felur í sér „óvænta“ lestrarörðugleika Óvæntir, skýrast ekki af: l l l Aldri Greind, vitsmunaþroska Slakri kennslu Áhugaleysi Sjón- eða heyrnarskaða eða annarri fötlun Ófullnægjandi aðstæðum

Greind og lestur Oft hafa menn einblínt á frávik lestrargetu frá greindarmælingu Stundum reiknað getuhlutfall: Lestur/Greind En: fylgni greindar og lesturs er um 0, 6 og því kemur fram kerfisbundin skekkja í útreikningi slíks hlutfalls Sjá Jörgen Pind (1997), Sálfræði ritmáls og talmáls, um leiðir til að sneiða hjá slíkum skekkjum

Frekari skilgreiningar ICD-10 l Hér úr skýrslu starfshóps menntamálaráðuneytis (1997) Holland l Journal of Learning Disabilities (1997) Bandaríkin (NICHD) l Jörgen Pind (1997) Sálfræði ritmáls og talmáls, Rvík: Háskólaútgáfan

ICD-10 „Sértæk lesröskun er ein tegund sértækrar þroskaröskunar á námshæfni. Aðaleinkenni hennar er sértæk og veruleg skerðing á þróun lestrarfærni. Þessi skerðing verður ekki skýrð með greindaraldri, skertri sjón aða ófullnægjandi uppfræðslu. Skerðingin getur birst sem skortur á lesskilningi, erfiðleikar við að greina orð, vandi við að lesa upphátt og lítil færni við að leysa verkefni þar sem lestrar er krafist. Stafsetningarerfiðleikar fylgja iðulega sértækri lesröskun. “

Hollensk skilgreining „Torlæsi (dyslexía) felur í sér að sjalfvirkni í orðgreiningu (lestri) og/eða stafsetningu þroskast ekki eða þroskast aðeins að hluta og með miklum erfiðismunum“

Skilgreining frá NICHD „Torlæsi er eitt afbrigði námsörðugleika … felur í sér áskapaða málhömlun sem lýsir sér í erfiðleikum í orðgreiningu (single word decoding) sem ber vott um ófullnægjandi hljóðkerfisúrvinnslu. Þessir erfiðleikar við orðgreiningu eru oft óvæntir þegar mið er tekið af aldri, námsgetu og vitsmunum; þeir stafa ekki af almennri þroskahömlun eða skyntruflunum. Torlæsi birtist í erfiðleikum með ólík form tungumálsins og felur oft í sér, auk lestrarerfiðleika, augljós vandkvæði við að ná góðum tökum á ritleikni og stafsetningu. “

Lesraskanir þurfa ekki að vera óvæntar Rannsóknum á lesröskunum hefur farið fram, ekki síst á þætti hjóðkerfisvitundar Nú er svo komið að sumar lesraskanir eru ekki óvæntar, vísbedinga verður vart á leikskólaaldri Margt er hins vegar enn á huldu, meðal annars um samvirkni hljóðkerfisvitundar og ólíkra ritmála

Verkefni framundan Kerfisbundnar rannsóknir á lestrarnámi íslenskra barna, hver eru sérkennin, fordæmi Björns M. Ólsens (1889) Viðmið um þroskaferil lesturs, meðal annars með hliðsjón af vitsmunaþroska, hafið í HÍ l Ravens-próf, Eyrún K. Gunnarsdóttir og Hinrik S. Jóhannesson (BA-ritgerð, 2000) Gerð staðlaðra kunnáttuprófa, skimunarprófa