Razvojna psihologija Razvoj govora Prof Dr Nada Kora

Razvojna psihologija Razvoj govora Prof. Dr Nada Korać Pedagoški fakultet u Jagodini Univerztet u Kragujevcu

RAZVOJ GOVORA Da li životinje govore? Papagaji, šimpanza Viki (Hayes & Hayes) Operantno uslovljavanje ili učenje uviđanjem? artikulacija značenje Razumevanje govora Torndajkove mačke I must feed those cats, My name is Thorndike, Today is Tuesday ritmička i melodijska struktura glasovni sastav

Zašto majmuni ne govore? Nema hotimičnog proizvođenja zvukova bez obuke Nema upotrebe reči u okruženju jedinki iste vrste Nema reči u obraćanju jedinkama iste vrste Nema pokušaja kombinovanja reči (kad su naučene) Nema centra za govor (Brokin centar) Nema vokalizacije

Razvoj govora kod dece: PRELINGVISTIČKA FAZA (1) Prva polovina 1. godine Prvi spontano proizvedeni glasovi (1. mesec): vokali + konsonanti (m, n, g, k. . . ) vokalizacija (gukanje) ista kod SVE dece, uključujući i gluve Uvećanje broja glasova u odnosu na jezik sredine → glasovna ekspanzija ↑delovanje faktora SAZREVANJA (maturacije)

Razvoj govora kod dece: PRELINGVISTIČKA FAZA (2) Druga polovina 1. godine: eholalija (brbljanje) udvajanje/umnožavanje slogova autostimulacija – sekundarna cirkularna reakcija (Pgt) nepostojanje eholalije kod gluvih Smanjivnje broja glasova shodno jeziku sredine → glasovna kontrakcija ↑delovanje faktora UČENJA (iskustva)

Lingvistička faza: pojava govora PRVA REČ grupa glasova koja ima ZNAČENJE cele rečenice izražava emocionalno stanje, stanje potrebu, želju. . . sa godinu dana, u proseku tri reči sa 18 meseci rečenica od dve reči telegrafski govor ili situacioni govor

Teorije razvoja govora: Bihejvioristi Veoma snažno potkrepljivanje: potkrepljivanje Ø vokalnog ponašanja (vokalizacije i eholalije) Ø reagovanja na glasove drugih Ø reagovanja na reči (npr. “ne!”) Ø izgovaranja reči (lakše, a efikasnije) ↑ INSTRUMENTALNO (OPERANTNO) USLOVLJAVANJE Dete uči da govori jer sredina visoko vrednuje i nagrađuje govorne reakcije (ponašanje) Irelevantno za sticanje gramatike Odnosi se pretežno na prelingvističku fazu

Teorije razvoja govora: N. Chomsky, R. Brown Chomsky: urođena univerzalna gramatika LAD – language acquisition device Dete (nesvesno) konstruiše implicitnu teoriju jezika ↑ Izrazito NATIVISTIČKA teorija Usvajanje konkretnog jezika zavisi od okoline Brown: tri procesa u sticanju sintakse 1. podražavanje govora odraslih, uz redukcije (“mama luti”) 2. “podražavanje” i upotpunjavanje od strane odraslih (“kuci pava” – “hoćeš da idemo kući da spavaš? ”) → podražavanje korigovanog ; izuzetak: preterane generalizacije 3. otkrivanje opštih pravila jezika → nove konstrukcije Odnosi se isključivo na lingvističku fazu

Simbolička funkcija i sistemi sporazumevanja Ljudska vrsta koristi različite sisteme znakova JEZIK kao najrazvijeniji, model za analizu ostalih slikovni znaci, gestovni znaci, sistem označavanja u matematici, muzici, saobraćajni znaci, činovi u vojsci, uniforme, heraldički znaci (zastave, grbovi ) ↑ nastanak, korišćenje i dalje razvijanje omogućeni su postojanjem simboličke (semiotičke) funkcije differentia specifica ljudske vrste animal symbolicum

Simbolička funkcija: nivoi razvoja “Simbolička funkcija je opšta sposobnost sticanja i korišćenja ili stvaranja znakova, znakova semiotičkih sistema i izvođenja semiotičkih operacija, operacija i sticanja ili stvaranja semiotičkih realnosti” realnosti govor samo jedna od manifestacija 1. (a) sticanje (učenje) i korišćenje – čovek i antropoidni majmun (b) stvaranje - samo čovek 2. semiotički sistemi i izvođenje semiotičkih (znakovnih) operacija (unutar sistema znakova ili pomoću znakova) ↑nivo koji omogućava nastanak, usvajanje, korišćenje i razvijanje govora 3. sticanje ili stvaranje semiotičkih realnosti KULTURA → svet simboličkih proizvoda (rukotvorina i umotvorina – jezika kao socijalne institucije, nauke, umetnosti, religije, mitova itd. ) Čovekov UNUTRAŠNJI SVET → unutrašnji govor, mišljenje, svest i samosvest Ivan Ivić (1978) Čovek kao animal symbolicum. Beograd: Nolit