RAZVOJ LINOSTI Uenik Novica Deli Profesor Nena Radojii

RAZVOJ LIČNOSTI Učenik: Novica Delić Profesor: Nena Radojičić 31. 05. 2020. godine

SADRŽAJ �ČIME SE BAVI RAZVOJ LIČNOSTI? �ČINIOCI RAZVOJA LIČNOSTI: GENI (NASLEĐE) ILI SREDINA? �PROUČAVANJE RAZVOJA IDENTIČNIH BLIZANACA �STUPNJEVI RAZVOJA LIČNOSTI �MEHANIZMI RAZVOJA LIČNOSTI �SOCIJALIZACIJA LIČNOSTI �IZVORI SOCIJALIZACIJE �AGENSI SOCIJALIZACIJE �PORODICA �ŠKOLA

ČIME SE BAVI RAZVOJ LIČNOSTI?

ČINIOCI RAZVOJA LIČNOSTI: GENI (NASLEĐE) ILI SREDINA? �U psihologiji ličnosti, dugo su se lomila koplja oko pitanja: da li na razvoj ličnosti presudno utiče genetika (biološko nasleđe) ili socijalna sredina (društvenokulturno nasleđe i aktuelni uticaji sredine). Odgovor na ovo pitanje, podijelio je psihologe na dva tabora, empiriste i nativiste. Empiristi su zastupali stanovište da se dijete rađa kao neispisana tabla po kojoj sredina ispisuje svoj tekst. Nativisti su smatrali da je razvoj pojedinca nasljedno determinisan, a da sredina ima nevažnu ulogu.

PROUČAVANJE RAZVOJA IDENTIČNIH BLIZANACA? Nasleđe i sredina uvijek djeluju istovremeno i uzajamno. Da bi se utvrdio pojedinačan uticaj ovih faktora na ličnost, potrebno je da jedan od njih, nasleđe ili sredina, ostanu relativno nepromijenjeni. Ovaj uslov može se postići proučavanjem razvoja identičnih blizanaca u različitim uslovima sredine. Proučavanjem takvih slučajeva (blizanaca koji su u ranom djetinjstvu razdvojeni i odgajani u različitim uslovima sredine) došlo je do saznanja da nasleđe i sredina, iamju različit uticaj na različite osobine ličnosti (npr. osobine temperamenta i inteligencije više su pod uticajem nasleđa), a crte ličnosti (npr. druželjubivost, samopoštovanje) i vrednosne orijentacije (npr. estetska, utilitarna) više su pod uticajem sredine.

STUPNJEVI RAZVOJA LIČNOSTI O SEBI � Po Olportu svijest o sebi se pomalja tokom prve godine života, kada dijete osjeća glad, bol itd. te tako postepeno postaje svjesno da ima tijelo. Svijest o sebi se prvi put pojavljuje na osnovu osjećanja tjelesnog JA. Za dalji njen razvoj veliki značaj ima sticanje, tokom druge godine, svijesti o ličnom imenu. Tada se javlja i osjećanje ponosa (zahvaljujući pohvalama). Sa odrastanjem dolazi do proširenja JA na sve ono što se može nazvati “MOJE” (roditelji, igračke, kuća itd. ). Oko pete godine javlja se, još nerazvijenija slika o sebi. U školskom periodu se razvija svijest o sebi kao o subjektu saznanja. Najzad, u adolescenciji se javljaju samosvojne težnje (vaćni i dugoročni ciljevi i težnje), koje su kruna u razvoju cjelovitog i osobenog JA. STUPNJEVI RAZVOJA IDENTITETA � Razvoj identiteta Erikson opisuje kao osam stupnjeva psihosocijalnog razvoja ličnosti, gdje svakom odgovara odrećđeni osnovni kvalitet ega. Prvi stupanj je sticanje osnovnog povjerenja (naspram nepovjerenja), drugi je, sticanje autonomije (naspam stida i sumnje), treći, inicijative (naspam osjećanja krivice), četvrti je marljivost (naspam osjećanja manje vrijednosti), peti je oformljenje identiteta (naspram zbrke identiteta), šesti intimnost (naspram izdvojenosti), sedmi, stvaralaštvo (naspram zastoja) i osmi, integritet (naspram očajanja).

MEHANIZMI RAZVOJA LIČNOSTI �Različiti teoretičari na različite načine objašnjavaju i mehanizme razvoja ličnosti. Psihoanalitičke teorije, koje stavljaju naglasak na psihoseksualni razvoj, kao glavne mehanizme smatraju identifikaciju i sublimaciju. Bihejviorističke teorije, koje naglašavaju sticanje navika, smatraju da su to mehanizmi klasičnog, instrumentalnog uslovljavanja i učenje po modelu. Humanisti, koji zagovaraju proces samorazvoja, ističu samoaktualizaciju, uviđanje i funkcionalnu autonomiju.

SOCIJALIZACIJA LIČNOSTI (PROCES SOCIJALIZACIJE) �U socijalnoj psihologiji pojam socijalizacije označava fenomen formiranja ljudske jedinke pod uticajem društvene sredine u kojem se biološki nezrela jedinka transformiše u ličnost odraslog, kompetentnog pripadnika društvene zajednice. �Jedan od glavnih problema socijalizacije je način na koji se društvene zabrane i norme internalizuju, tj. postaju unutrašnji zahtjevi. Za psihologe to je pitanje socijalnog učenja poželjnih obrazaca ponašanja. �Po Banduri, u procesu socijalizacije glavnu ulogu ima učenje ugledanjem na uzor (po modelu). Dijete koje odrasta ugleda se na ponašanja uzora (osoba za koju je emocionalno vezano i koja mu imponuje izgledom, socijalnim statusom, i sl. ). Ovi uzori mogu biti realni (majka, otac, učitelj itd. ), ali i zamišljeni (likovi iz literature).

IZVORI SOCIJALIZACIJE KULTURA DRUŠTVO � Kultura obuhvata oruđa, oružja, društvene ustanove itd. (eksplicitnu kulturu), ali i moralne norme, vrijednosti, vjerovanja i ideje (implicitnu kulturu). Za proces socijalizacije naročito je važna implicitna kultura, koju roditelji i drugi vaspitači u procesu socijalizacije prenose na ličnost djece. Odnos ličnosti i kulture je složen i dvosmjeran. Ličnost nije samo tvorevima, već je i nosilac, korisnik i tvorac kulture. � Društvo predstavlja jedan od najmoćnijih izvora socijalizacije koji djeluje na pojedinca preko svojih agenasa (porodice, vrtića, škole itd. ). Ono u skladu sa svojim sistemom vrijednosti u toku socijalizacije kroz obrazovne i vaspitne institucije, nagrađivanjem i kažnjavanjem, kao i nametanjem uzora i ideala, obrazuje poželjni društveni karakter.

AGENSI SOCIJALIZACIJE �Glavni agensi su: �PORODICA �VRTIĆ �ŠKOLA �VRŠNJACI �CRKVA �DRUŠTVENE ORGANIZACIJE �SREDSTA MASOVNE KOMUNIKACIJE

PORODICA �Porodica pored reproduktivne, privredne i društvene ima i važnu psihološku, vaspitnu i socijalizacijsku ulogu u formiranju ličnosti. Ona je primarna grupa i jedan od najznačajnijih vršilaca socijalizacije, pošto svojim mnogostrukim i dubokim uticajima postavlja temelje ličnosti. Na važnost porodice za razvoj ličnosti ukazao je Flojd, svojim shvatanjima uloge roditelja u identifikaciji i formiranju super-ega.

ŠKOLA �Škola kao specijalizovana vaspitno-obrazovna insitucija, predstavlja jedan od najvažnijih agenasa planske socijalizacije ličnosti. �Važna je jer dugo i organizovano vrši uticaj na učeniuka da prihvati propisane i eliminiše nepoželjne vidove ponašanja. Škola je prenosnik sistema vrijednosti i ideala datog društva. Oni su ugrađeni u nastavni plan i program, režim školskog života, kao i u ponašanje nastavnika. U školi učenik osim znanja, stiče i moralne i socijalne stavove koji mu olakšavaju integraciju u društvo.