PRAWO KARNE DO 1795 PODZIA PRZESTPSTW PRYWATNE wikszo

PRAWO KARNE DO 1795

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW • PRYWATNE (większość): • -ściganie w drodze zemsty rodowej • -samopomoc • -ściganie na drodze sądowej • PUBLICZNE (mniejszość): • - czyny przeciwko księciu, urzędnikom książęcym; • -mir książęcy (osobowy, miejscowy, mieszany):

MIR KSIĄŻĘCY KSIĘGA ELBLĄSKA • „§ 15. 1. Droga publiczna jest chroniona pokojem książęcym. Dlatego jeśli na niej ktoś dopuszcza się bezprawia, ten łamie mir książęcy. To Polacy nazywa ręką pańską” • 2. Jeśeli ktoś zabije gościa na drodze publicznej, to wynagradza za nieboszczyka [tym, którzy ponieśli stratę] 50 grzywnami. • 3. Biorą je krwni zabitego. Jeśli on tam nie ma krewnych, wówczas zabiera je władca. • 4. Zaś za swój pokój, który na drodze publicznej został złamany, władca także bierze 50 grzywien. • 5. Jeśli zabije ktoś kupca albo rycerza na drodze publicznej, to płaci za niego krewnym [zabitego] 50 grzywien. • 6. Jeśli nie ma on krewnych, to zabiera je władca, tak jak i drugie 50 grzywien za pokój, który na drodze publicznej został złamany” • Historiapaństwai prawa. . . , s. 135

RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ KSIĘGA ELBLĄSKA • INDYWIDUALNA (zasada) • ZBIOROWA (wyjątek): • „§ 8. 3. [. . . ] jeśli zabity leży pozostawiony na polu albona drodze, a nie wiadomo kto go zabił, wówczas władca przyzywa przed siebie okolicę i uznaje ją winną za zabójstwo. • 4. Jeśli okolica nie może przerzucić zabójstwa na kogokolwiek, musi – jak to wyżej powiedziano – zapłacić główszczyznę. • 5. Jeśli okolica pomawia jakąś wieś, że stamtąd dopuszczono się zabójstwa, zaś wieś twierdzi, żejest niewinna, wówczas odpiera zarzut na drodze pojedynku, inaczej musi zapłacić za zabitego. • 6. Jeśli zaś wieś wskaże na ród, że przezeń to [zabójstwo] się stało, a ród twierdzi, że jest niewinny, wówczas musi oczyścić sie w pojedynku, inaczej płaci za zabitego. • 7. Jeśliród pomawia kogoś, że on dokonał zabójstwa, ten zaś twierdzi, że jest niewinny, wówczas musi się pojedynkować albo nieść żelazo. Jeśli zostanie pokonany, to musi on-tak jak to wyżej powiedziano – wynagrodzić stratę”. • Historia państwa i prawa. . . , s. 134 -135.

PODSTAWY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ • Bardzo luźny związek przyczynowo-skutkowy: • „§ 10. 1. Także wtedy, gdy ktoś się utopi, ten musi zapłacić za zmarłego, ktogo z wody wyciągnie bez pozwolenia sędziego” (Księga Elbląska) • WINA (odróżnić od przypadku): • „(57) też którąkole śmiercią przygodną a domymałą przygodzi się komu z tego żywota zejść, jakoto z drzewa spadwszy alibo [w] wodzie utonąwszy jako którymkole inszym obyczajem, ustawiamy, aby o takiego człeka tako zeszłego nijena skarga nie była ruszana” (Statuty Kazimierza. Wielkiego) • WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ: • -wiek • -choroba umysłowa • -początek

DALSZY ROZWÓJ PRAWA KARNEGO

POJĘCIE WINY • RODZAJE WINY: • -umyślna: zły zamiar (dolus directus – dolus indirectus) • -nieumyślna: lekkomyślność –luxuria (człowiek przewiduje skutki swojego działania lecz bezpodstawnie przypuszcza, że ich uniknie) i niedbalstwo -negligentia (człowiek nie przewiduje skutków swojego działania chociaż powinien i mógł je przewidzieć)

FORMY PRZESTĘPSTWA • FORMY STADIALNE CZYNU: • -zamiar • -przygotowanie • -usiłowanie (przestępstwo sui generis) • -dokonanie • FORMY ZJAWISKOWE CZYNU (zasada akcesoryjności): • -podżeganie • -pomocnictwo • -poplecznictwo

RODZAJE PRZESTĘPSTW PUBLICZNE: • crimen laesae maiestatis (1539) PRYWATNE: zabójstwo • crimen perduellionis (1588) zranienie • przeciwko duchownym gwałt • herezja

KARY

CELE KARY • PREWENCJA INDYWIDUALNA • PREWENCJA GENERALNA • -kwalifikowana kara śmierci • -kary na ciele (mutylacyjne) • -kary na czci • -kary majątkowe

KARY PUBLICZNE • KARA ŚMIERCI: • -zwykła: powieszenie lub ścięcie • -kwalifikowana: spalenie, rozerwanie na części, ćwiartowanie, zakopanie w ziemi, przebicie kołem, wbicie na pal, zawieszeni na haku za żebro • -wypraszanie od kary śmierci – łagodzenie wyroku

KARY PUBLICZNE • KARY NA CIELE (HAŃBIĄCE I ODZWIERCIEDLAJĄCE- MUTYLACYJNE) • -kara chłosty • KARY NA CZCI • -infamia (proskrypcja, wywołanie) – skutek śmierć cywilna • KARY NA WOLNOŚCI • -banicja (wygnanie) • Kara wieży (górnej albo dolnej) • KARY MAJĄTKOWE PUBLICZNE • -pokup • -mulkta • -konfiskata majątku

KARY PRYWATNE • GŁÓWSZCZYZNA: • „Ktoby szlachcica na śmierć zabił abo jakomkolwiek obyczajem o śmierć przyprawił, a zatymby z prawa według tego statutu winien został, tedy za zabitego przy inszym karaniu w tym statucie według uczynku opisanym, ma być główszczyzną płacono sto kop groszy” (III Statut Litewski) • NAWIĄZKA: • „Ktoby którmu szlachcicowi albo szlachciance rękę, nogę, nos, ucho, gębę uciął, abo urżnął [. . . ] aboby oko wyciął, abo wybił, abo na oko oślepł, ustawujemy, że każdy taki członek urżnięty, wybity, temu, komu w tym winien zostanie, [. . . ] za winę takiego okrucieństwa i swawoleństwa i za nakład prawny stronie żałobnej przedsię będzie powinien za każdy taki członek po pięćdziesiąt kop groszy płacić” (III Statut Litewski)