Powstanie Styczniowe Powstanie Styczniowe to najwiksze polskie powstanie

Powstanie Styczniowe

Powstanie Styczniowe to największe polskie powstanie narodowe wywołane przeciwko Rosji. Wybuchło 22 stycznia 1863 roku w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 byłym Wielkim Księstwie Litewskim i trwało do jesieni 1864 roku. Objęło tereny Królestwa Polskiego, Litwy, Białorusi oraz częściowo Ukrainy. Zakończyło się militarną klęską Polaków.

Są w ziemi dwikoskiej bezimienne mogiły. Kryją ślady wydarzeń, dzięki którym Dwikozy pojawiły się w patriotycznej pamięci Polaków. Leżą w nich polscy chłopcy, studenci puławskiej szkoły rolniczej, którzy porzucili szkolne ławy, aby realizować niespełnione marzenia przodków i czynem potwierdzić prawdziwość ideałów walki o naszą i waszą wolność. Młodzi Polacy wychowani na romantycznych wzorach powstańców listopadowych nie znali innej drogi, spełniali marzenia o świętej walce pod narodowymi sztandarami, o bohaterstwie, o którym pokolenia Polaków śpiewają pieśni. Byli przekonani, że racja moralna i prawo Polaków do wolności wystarczą, a słuszność sprawy doprowadzi do zwycięstwa. Bezkompromisowy Manifest oraz dekrety Rządu Narodowego, ogłaszały bezwarunkowe uwłaszczenie chłopów oraz walkę z Rosją o niepodległą, demokratyczną Polskę w granicach przedrozbiorowych. Rzeczywistość powstańcza okrutnie zweryfikowała te oczekiwania. Zawiodły oczekiwania na pomoc państw europejskich. Chłopi nie przyłączyli się do walk, a realia wojny partyzanckiej okazały

Tych, którzy zginęli w walce grzebano, często ukradkiem, w tajemnicy przed zaborcami, aby przez całe lata dyskretnie opiekować się mogiłami, które z czasem nabierały znaczenia miejsc świętych dla każdego Polaka.

Ci, którzy przetrwali, musieli przyjąć na siebie ciężar prześladowań, emigracji, często konfiskaty mienia, samotności zesłania. Nawet, kiedy po upływie kary mogli wrócić do Ojczyzny, byli dokuczliwie inwigilowani przez władze i jednocześnie otaczani wielkim szacunkiem przez rodaków. Wielu z nich swoim dalszym życiem udowodniło, że udział w powstaniu styczniowym ugruntował w nich wiarę w nieprzemijające wartości: Bóg, Honor, Ojczyzna. Mimo militarnej klęski powstanie zaowocowało ogromną spuścizną duchową, która pozwoliła przetrwać Polakom prześladowania i niewolę, a wnukowie powstańców styczniowych byli tymi, którzy po latach niewoli wywalczyli wolną Polskę, dla siebie i dla kolejnych pokoleń Polaków, dla nas i tych, co przyjdą po nas, abyśmy mogli być Polakami w wolnej ojczyźnie.

Z ogólnonarodowej klęski zrodziły się nowe, pozytywistyczne idee pracy organicznej i pracy u podstaw wskazujące na inny rodzaj wspólnoty ludzi, nie tylko poprzez przynależność do tego samego narodu, ale również poprzez poczucie solidarności międzyludzkiej, tożsamości celów i postaw, która uwrażliwia ludzi na potrzeby innego człowieka. Losy Puławiaków zna każdy mieszkaniec Dwikóz – ich ponad stuletnia milcząca obecność to patriotyczny elementarz każdego dwikoskiego dziecka, które ucząc się chodzić po rodzinnej wsi poznaje tajemnice przydrożnego cmentarza z orłem wzbijającym się do lotu. Kiedyś w rocznice bitwy 8 lutego okoliczna młodzież pielgrzymowała do mogiły – boso - w geście ponadczasowej więzi ze zwyciężonymi w nierównej walce. W tej mogile, jak w soczewce skupiają się wszystkie najtrudniejsze pytania i najdramatyczniejsze wybory, które musiały podejmować pokolenia przed nami. Czy i jak walczyć? Po co? Dla kogo? Nie sposób wymienić uczestników styczniowego zrywu. Trudno ich nawet policzyć.

Byli wśród powstańców styczniowych żołnierze i przywódcy: Marian Langiewicz, Dionizy Czachowski, Leon Frankowski, Edmund Taczanowski, Ludwik Mierosławski, Zygmunt Sierakowski, Antoni Jeziorański, Rafał Krajewski, Józef Toczyski, Roman Żuliński, Zygmunt Padewski, Józef Hauke Bossak, czy też Romuald Traugutt, który dla późniejszych pokoleń stał się symbolem powstania. W powstaniu uczestniczyły również kobiety: Maria Piotrowiczowa, Henryka Pustowójtówna, Maria Ilnicka, Scholastyka Mackiewiczowa, Lucyna Żukowska. Byli i cudzoziemcy, walczący na naszej ziemi za naszą i waszą wolność: Andriej Potiebnia, czy też Francesco Nullo.

W szczególny sposób powstanie kształtowało przyszłych świętych i błogosławionych kościoła katolickiego, z których najbliższy nam brat Albert Adam Chmielowski wówczas 17 -letni chłopiec właśnie tutaj doświadczył pierwszej powstańczej klęski. Inni to Honorat Koźmiński, Rafał Kalinowski, Zygmunt Szczęsny Feliński. Dla nich udział w powstaniu był początkiem nowej drogi życiowej – pokornego służenia bliźnim, W działalność powstańczą angażowali się również ludzie pióra i pędzla: Eliza Orzeszkowa, Wincenty Pol, Adam Asnyk, Ludwik Anczyc, Bolesław Prus, Elwiro Andriolli, Antoni Kozakiewicz, dla wielu z nich wydarzenia powstańcze okazaly się wyjątkowo cenną inspiracją artystyczną, jak np dla Marii Dąbrowskiej, Stefana Żeromskiego, Aleksandra Gierymskiego. Właśnie dzięki literackim pomnikom z „Wiernej rzeki”, „Nocy i dni”, „Nad Niemnem”, „Ech leśnych”, „Gloria victis” zwycięskie i tragiczne wydarzenia, walki, konspiracja powstańcza, przedstawione czytelnym tylko dla Polaka „ezopowym” językiem, uzyskały tak bliskie, ludzkie wymiary, ukierunkowały pracę organiczną i pracę u podstaw, uczyły jak być silnym, mimo klęski.

Wąchock w Powstaniu Styczniowym W czasie powstania w dniach od 23 I do 3 II 1863 roku w Wąchocku znajdowała się kwatera i centrum dowodzenia powstańczego naczelnika województwa sandomierskiego Mariana Langiewicza. Była tu również zlokalizowana baza szkoleniowa wojsk powstańczych. Teren między Suchedniowem, Bodzentynem, Wierzbnikiem i Iłżą opanowany był przez powstańców. Tu, w drukarni polowej Langiewicz wydrukował odezwę "Do mieszkańców województwa krakowskiego", wzywającą ludność do większego wysiłku zbrojnego. Ze spiskowców i licznie przybywających ochotników utworzył bataliony pod dowództwem Czachowskiego, Klimaszewskiego, Dawidowicza oraz szwadron kawalerii Jana Prendowskiego. Obóz Langiewicza w Wąchocku był słynny w całym kraju. Mieszkańcy dostarczali powstańcom żywność, opiekowali się rannymi, byli łącznikami, a wielu wstąpiło do jego oddziałów. W wąchockim szpitalu górniczym leczyło się wielu powstańców. Langiewicz zajął na swoją kwaterę dworek "pod kolumnami" u zbiegu ulicy Langiewicza i Sandomierskiej

W Wąchocku przebywał również okresowo, przewożąc broń z Galicji późniejszy wybitny malarz historyczny Jan Matejko wraz ze swym kolegą znanym historykiem Józefem Szujskim. Szybko poszerzały się szeregi powstańcze, osiągając liczbę około 1400 osób. Potyczki toczyły się głównie w rejonie Suchedniowa, Bzina, Milicy, Parszowa. Zaniepokojony tym faktem sztab rosyjskiego garnizonu w Radomiu zdecydował się zająć miasto. Zaciskający się pierścień wojsk carskich zmusił Langiewicza do opuszczenia 3 lutego 1863 roku gościnnego Wąchocka.

Rosjanie po zajęciu miasta splądrowali go a następnie spalili. Uczestnik tych walk Jan Słowacki tak opisuje widok Wąchocka: ". . . zabieram ze stołu i spiżarni wszystko przygotowane jedzenie. Jedzie więc wyładowana bryka do głównej kwatery, którą sobie obrał jenerał na poczcie. Był to porządny dworek z gankiem, w uliczce wychodzącej z Rynku. Dwóch kosynierów trzymało straż przy drzwiach wchodowych, a dwie kosy skrzyżowane były, wstrzymując niepotrzebnie się cisnących. . "

Za aktywny udział w Powstaniu Styczniowym, stosując się do postanowień carskiego ukazu z 1 czerwca 1869 roku Komitet Urzędujący Królestwa Polskiego odebrał Wąchockowi prawa miejskie, które posiadał przez 415 lat. W ramach represji gminę przeniesiono do pobliskiej Wielkiej Wsi (choć nie miała stosownych lokali na urzędy), a mieszkańcom Wąchocka zawieszono wydawanie serwitutów. Pomimo upływu czasu w świadomości mieszkańców żywa jest pamięć o tamtych wydarzeniach. Świadczą o tym systematycznie odnawiane mogiły powstańcze na miejscowym cmentarzu, pomniki, tablice pamiątkowe czy nazwy ulic.