Pijnstillers Farmacotherapie in de apotheek Hoofdstuk 1 FPZ
- Slides: 69
Pijnstillers Farmacotherapie in de apotheek Hoofdstuk 1 FPZ klas A 14 a Sept 2015
Leerdoelen n Verschil chronische en acute pijn Meest gebruikte pijnstillers en tot welke groep middelen behoren ze Belangrijkste bijwerkingen, contra-indicaties en interacties.
Wat is pijn? ?
Pijn n Onplezierige sensorische en/of emotionele ervaring. ¡ ¡ n Veroorzaakt door feitelijke of mogelijke weefselschade. Soms zonder aanwijsbare lichamelijke oorzaak. Pijn is datgene wat een persoon die het ervaart zegt dat het is en is aanwezig wanneer hij/zij zegt dat het aanwezig is.
Wat is pijn? n Weefselbeschadiging ¡ ¡ Vrijkomen van chemische stoffen Prikkeling van zenuwuiteinden Deze elektrische signalen worden via zenuwbanen doorgegeven aan het ruggenmerg en aan hersenen Daar ontstaat de pijngewaarwording
Pijnprikkel - zenuwstelsel
Pijn n Voor ieder individu verschillend Een persoonlijke beleving Aan de buitenkant niet altijd zichtbaar
Pijn als signaal n n Pijn heeft signaalfunctie Voortdurende pijn verliest haar signaalfunctie ¡ Het wordt dan een last en vermindert sterk de kwaliteit van leven
Acute pijn n Is pijn waarbij oorzaak bijna altijd duidelijk is. Pijnstillers helpen bijna altijd Keuze van de pijnstiller is gebaseerd op de ernst van de pijn
Chronische pijn n n Oorzaak niet altijd duidelijk, pijn bestaat al langer Niet altijd wat aan oorzaak te doen ¡ n bijv. slijtage Keuze van de pijnstiller is gebaseerd op de ernst van de pijn
Chronische pijn n n Patiënt bepaalt zelf de dosering, op grond van de klachten Vertel de patiënt over werking ‘Rond de klok doseren’, dus niet ‘zo nodig’ Indien nodig dosering ophogen ¡ Bv. reuma en kanker
Hoe meet je pijn? n Pijn een cijfer geven of een pijnmeetlat gebruiken Hfst 1 Pijnstillers
Medische termen n Analgetisch = pijnstillend Antipyretisch = koortsdempend Antiflogistisch/anti-inflammatoir = ontstekingsremmend
Analgetica = pijnstillers Verdeling n Niet-opioïden ‘gewone’ pijnstillers, paracetamol en NSAID’s n Opioïden sterke pijnstillers (UR)
Niet opioïden n Bij lichte tot matige pijn n Paracetamol NSAIDs Combinatie preparaten n n
Paracetamol n n n Analgetisch? Ja Antipyretisch? Ja Antiflogistisch? Nee
Paracetamol n n Eerste keus bij pijnbestrijding Bijna geen bijwerkingen of overgevoeligheid Geen bezwaar bij kinderen, zwangeren of borstvoeding Voor een antipyretische werking is een hogere dosis nodig dan voor een analgetische werking
Nadelen paracetamol n Giftig bij chronisch gebruik ¡ n Overdosering geeft ernstige leverbeschadiging ¡ n 3 -4 g per dag Vanaf 7, 5 g Paracetamol vergiftiging wordt o. a. behandeld met acetylcysteine (Fluimicil) ¡ ¡ Tegengif wordt ook wel antidotum genoemd Info op www. toxicologie. org
Verkrijgbaarheid paracetamol n n Overal verkrijgbaar van benzinestation tot apotheek Verkrijgbaar als tablet, zetpil, drank, infusievloeistof Merknamen: Panadol®, Sinaspril®, Daro®, Perfalgan® n
NSAID’s Werking: n Analgetisch? n Antipyretisch? n Antiflogistisch? Bij lichte tot matige pijn Wordt ook wel prostaglandinesynthetaseremmer genoemd
NSAID’s Waar staat de afkorting NSAID voor? Non Steroidal Anti Inflammatory Drug
Prostaglandines (PG) PG is een hormoon n Ontstaan van pijnprikkels en het doorgeven aan centraal zenuwstelsel n Beschermende werking op maagslijmvlies n Koorts n Vaatverwijding
Gevolg gebruik NSAID’s n NSAID’s remmen aanmaak prostaglandines ¡ ¡ Pijnprikkel wordt minder doorgegeven Maagklachten Koorts wordt minder Vaatvernauwing
Bijwerkingen NSAID’s n n n Maag-darm klachten Maagklachten bij kortdurend gebruik Maagzweer bij langdurig gebruik ¡ n n Toedieningsweg hierbij niet van belang Verminderde nierdoorbloeding Verminderde bloedstolling, toename van bloedingstijd Huidreacties Overgevoeligheid bij astma patiënten (astmaaanval)
Bijwerkingen NSAID’s n Bij maagproblemen door gebruik van NSAID’s: ¡ ¡ andere medicatie, of voorzorgsmaatregelen treffen (maagbeschermer, zoals bijvoorbeeld omeprazol, een PPI)
Indicatie voor NSAID’s n n n n Artrose (met ontsteking), slijmbeurs- en peesontsteking Reumatoïde artritis Pijn na of voor operatie Menstruatiepijn Jicht Hoofdpijn, kiespijn, spierpijn Koorts en pijn (griep, vaccinatie, verkoudheid)
Preparaten NSAID’s n n n Acetylsalicylzuur (Aspro®, Aspirine®) Carbasalaat calcium (Ascal®) Diclofenac (Voltaren®) Ibuprofen (Advil®, Brufen®, Nurofen®) Naproxen (Aleve®) Celecoxib (Celebrex®)
COXIB’s n Voorbeelden: ¡ n n n Celecoxib, etoricoxib, parecoxib Zou minder klachten maagdarmklachten, maar…. . Veel hart- en vaatklachten Deze middelen worden dus beperkt voorgeschreven
Zwangerschap/lactatie NSAID’s n n n Niet in de laatste 3 maanden van de zwangerschap Afgeraden bij vrouwen die zwanger willen worden Geen gevaar bij incidenteel gebruik tijdens de lactatie
NSAID’s n 1 e keus: ibuprofen, diclofenac ¡ ¡ ¡ Weinig bijwerkingen In laagste dosering gebruiken Goedkoop
Acetylsalicylzuur n n Aspirine, Aspro Vermindert de bloedstolling ¡ ¡ n In lage dosis: ter voorkoming van trombose In hoge dosis: pijnstilling Niet bij kleine kinderen ¡ Kans op syndroom van Reye n ¡ Schade aan hersenen en lever, kan fataal zijn Paracetamol geven
Carbasalaatcalcium n n Ascal 600 mg carbasalaatcalcium= 500 mg acetylsalicylzuur ¡ n Als pijnstiller 100 mg carbasalaatcalcium = 80 mg acetylsalicylzuur ¡ Ter voorkoming van trombose (bloedverdunner)
n Acetylsalicylzuur n Carbasalaatcalcium Hfst 1 Pijnstillers
Diclofenac n n Reumatische pijnen, koliekpijn, jicht Voltaren ¡ ¡ n Maagsapresistent 25, 50 mg Retard tabletten 75, 100 mg Zetpillen 25, 50, 100 mg Voltaren K in handverkoop: 12, 5 mg Diclofenac + misoprostol = Arthrotec ¡ Minder maag- en darmzweren
Ibuprofen n Advil, Femapirin, Nurofen, Brufen ¡ ¡ n n n 200, 400, 600, 800 mg tablet, caps, smelttablet, bruisgranulaat in zakje Zetpil 500 mg Matig pijnstillende werking als NSAID Minste bijwerkingen Korte halfwaardetijd
Ibuprofen
Naproxen Femex
Opdracht FPZ n n n Taak 1 Taak 2 Taak 3
Opioïden Codeïne Morfine Methadon Buprenorfine Fentanyl Oxycodon Pentazocine Tramadol MS-Contin, Kapanol, Noceptin Symoron Temgesic SL, Transtec pleisters Durogesic pleisters Oxy. Contin, Oxy. Norm Fortral Tramal, Tramagetic
Opioïden n Werking als morfine (prototype) ¡ ¡ Bij acute hevige pijn Bij chronisch hevige pijn bij kwaadaardige aandoeningen
Opioïden n n Sterke pijnstilling Verlagen bewustzijn, andere pijnbeleving Werking via receptoren in centrale zenuwstelsel (en ook in darm) Kinderen en ouderen extra gevoelig
Opioïden n Bijwerkingen ¡ n n n sufheid, remming van de ademhaling, obstipatie, misselijkheid, braken, stemmingsverandering, urineretentie, hypotensie, jeuk Opiumwet Combineren met laxeermiddelen !!! Steeds meer nodig voor hetzelfde effect
Opioiden n Afhankelijkheid ¡ ¡ ¡ Lichamelijk en psychisch Geen afhankelijkheid als opioïden bij ernstige pijn op de juiste manier worden gedoseerd Bij staken ontwenningsverschijnselen
Morfine n Bij eenmalige orale toediening ¡ ¡ ¡ n n groot first-pass effect Biologische beschikbaarheid is wisselend en sterk verminderd Bij chronische toediening wordt dit minder Bijwerkingen: ademhalingsdepressie, obstipatie, sufheid, misselijkheid en braken Kan sterke afhankelijkheid geven
Morfine n Gewone tablet oraal / zetpil rectaal ¡ ¡ n Retard tabletten/caps ¡ ¡ n Gereguleerde afgifte, zonder kauwen doorslikken Werkingsduur: 12 uur (begin: 3, 5 uur) Injectievloeistof voor epidurale toediening ¡ n Groot first pass effect Sterk wisselende resorptie (persoonsafh. ) Werkingsduur: 16 -24 uur (begin: 6 -30 min) Injectievloeistof ¡ In noodgevallen
Codeïne n n n Vermindert de hoestprikkel Minder sterke werking (10%) t. o. v. morfine Wordt voor gedeelte in lichaam omgezet in morfine ¡ n n Niet iedereen kan dit omzetten Minder afhankelijkheid ¡ Maar wel net zoveel obstipatie Combinatie met niet-opioïden (paracetamol)
Buprenorfine (Temgesic) n n n Sterke pijnstilling Sublinguale tabletten of pleisters Max. 1, 2 mg per dag, daarboven niet meer werking, wel meer bijwerkingen Bijwerking: ademhalingsdepressie Minder obstipatie, misselijkheid
Buprenorfine
Fentanyl (Durogesic) n n n Sterkere pijnstilling bij iv toediening Injectievloeistof, oromucosaal gebruik (lolly, tabelt), pleister, neusspray Transdermale toediening (lipofiel) ¡ Pleisters 25, 50, 75, 100 microgram/uur n n Werkzaam na 6 -12 uur, werking houdt 2 -3 dagen aan Telkens op andere plaats aanbrengen
Fentanyl
Methadon n n Goede orale resorptie Werking: 4 -6 uur Bijwerkingen: sufheid, ademhalingsdepressie Heroïne-ontwenningstherapie ¡ ¡ Groene drank Symoron tabletten
Oxycodon n n Dezelfde (bij)werking als morfine Bij ouderen geen doseringsaanpassing Oxy. Contin: tabl met gereguleerde afgifte Oxy. Norm: caps, drank, orodispergeerbaar
Oxycontin 5, 10, 15, 20, 30, 40, 80, 120 mg
Tramadol n n n Matige pijnstilling Neuropathische pijn Weinig ademhalingsdepressie, minder obstipatie Afhankelijkheid na langdurig gebruik Meer misselijkheid ¡ ¡ n Vaak een reden om te stoppen Vooral in het begin van de behandeling Geen Opium. Wet
Zaldiar n n n Paracetamol + tramadol Zaldiar® wordt voorgeschreven bij patiënten met matig tot ernstige pijnklachten. Doseringsadvies: 3 tot 4 maal daags 1 à 2 tabletten.
Opioïden n Alcohol en andere centraal dempende stoffen versterken de sedering en de ademhalingsdepressie. Naloxon bij overdosering Sufheid, gele sticker (rijvaardigheid)
Opioïdrotatie n n n Overgaan van het ene opioïd naar het andere De individuele reactie op opioïden kan per patiënt sterk wisselen Redenen om te wisselen ¡ Bij onvoldoende pijnstilling ¡ Bij hinderlijke of onacceptabele bijwerkingen
Targinact n n Oxycodon pijnstiller Naloxon voorkomen obstipatie
Stappenplan bij pijnbestrijding n Stap 1: niet-opioide analgetica ¡ ¡ ¡ n Stap 2: zwak opioide analgetica ¡ n Codeine, tramadol Stap 3: sterke opioiden ¡ n A. paracetamol B. NSAID C. paracetamol + NSAID oraal/rectaal/transdermaal Stap 4: sterke opioiden ¡ Parenteraal/ subcutaan
Lokale anesthetica = Plaatselijke verdoving 1. Oppervlakte anesthesie ¡ 2. Infiltratie anesthesie ¡ ¡ 3. Via injectie (bv hechten van een wond) Toevoegen van epinefrine (=adrenaline) Geleidingsanesthesie ¡ 4. Op slijmvlies (mond, blaas, rectum) Dichtbij een zenuw (bv. tandarts) Epidurale anesthesie ¡ Bv. bij een keizersnee
Lokale anesthetica n Lidocaïne ¡ ¡ ¡ n n Aanstipvloeistof voor de mond Aambeienzalf In injectie Bupivacaïne ¡ Marcaïne Epiduraal bij chirurgische ingrepen Prilocaïne ¡ Xylocaine tandarts Citanest
Lidocaïne/prilocaïne Emla n n Emla crème Emla pleisters ¡ ¡ Voor kortdurende oppervlakkige ingreep Crème in een dikke laag op de huid aanbrengen Crème afdekken en 30 -60 minuten laten inwerken Pleister moet 1 -2 uur inwerken
Emla
Neuropathische pijn n n Pijn door beschadiging van zenuw Antidepressiva ¡ ¡ n Duloxetine Amitriptyline Cymbalta Tryptizol Anti-epileptica ¡ ¡ ¡ Gabapentine Pregabaline Carbamazepine Neurontin Lyrica Tegretol
Medicinale Cannabis n n n Alleen als gangbare medicijnen onvoldoende werken of teveel bijwerkingen geven Pijn, spierkrampen (MS), hevige misselijkheid, neuropatische pijn Cannabis van farmaceutische kwaliteit Voldoet aan de hoogste eisen Vijf variëteiten verkrijgbaar, elk met een eigen samenstelling en sterkte.
Medicinale Cannabis n n n Bediol = veel voorkomend Vorm: de gedroogde bloemtoppen zijn gemalen en dus gemakkelijker te hanteren voor de patiënt. Samenstelling: relatief laag THC-gehalte en een hoog CBD-gehalte. Zeer geschikt voor MSpatiënten, chronische zenuwpijn.
Medicinale Cannabis n Gebruik: bereiden van thee of te inhaleren met een vernevelaar n Dosering: De dosering verschilt per patiënt en moet langzaam worden opgebouwd.
- Apotheek van ballaer
- Benu meerzicht
- Isabel spriet
- Latijnse afkortingen apotheek
- Apotheek bret
- Aardrijkskunde hoofdstuk 2 havo 4
- Hoofdstuk in een opera
- Exploitatiebegroting betekenis
- Wiskunde a havo 4 hoofdstuk 3
- Stroomsterkte symbool grootheid
- Belofte van pisa samenvatting
- Noughts and crosses chapter 6 summary
- Begeleidingsstijlen leerling
- Samenvatting bespiegeling hoofdstuk 9 massacultuur
- Hoofdstuk 4 wiskunde havo 4