Pijnstillers Farmacotherapie in de apotheek Hoofdstuk 1 FPZ

  • Slides: 69
Download presentation
Pijnstillers Farmacotherapie in de apotheek Hoofdstuk 1 FPZ klas A 14 a Sept 2015

Pijnstillers Farmacotherapie in de apotheek Hoofdstuk 1 FPZ klas A 14 a Sept 2015

Leerdoelen n Verschil chronische en acute pijn Meest gebruikte pijnstillers en tot welke groep

Leerdoelen n Verschil chronische en acute pijn Meest gebruikte pijnstillers en tot welke groep middelen behoren ze Belangrijkste bijwerkingen, contra-indicaties en interacties.

Wat is pijn? ?

Wat is pijn? ?

Pijn n Onplezierige sensorische en/of emotionele ervaring. ¡ ¡ n Veroorzaakt door feitelijke of

Pijn n Onplezierige sensorische en/of emotionele ervaring. ¡ ¡ n Veroorzaakt door feitelijke of mogelijke weefselschade. Soms zonder aanwijsbare lichamelijke oorzaak. Pijn is datgene wat een persoon die het ervaart zegt dat het is en is aanwezig wanneer hij/zij zegt dat het aanwezig is.

Wat is pijn? n Weefselbeschadiging ¡ ¡ Vrijkomen van chemische stoffen Prikkeling van zenuwuiteinden

Wat is pijn? n Weefselbeschadiging ¡ ¡ Vrijkomen van chemische stoffen Prikkeling van zenuwuiteinden Deze elektrische signalen worden via zenuwbanen doorgegeven aan het ruggenmerg en aan hersenen Daar ontstaat de pijngewaarwording

Pijnprikkel - zenuwstelsel

Pijnprikkel - zenuwstelsel

Pijn n Voor ieder individu verschillend Een persoonlijke beleving Aan de buitenkant niet altijd

Pijn n Voor ieder individu verschillend Een persoonlijke beleving Aan de buitenkant niet altijd zichtbaar

Pijn als signaal n n Pijn heeft signaalfunctie Voortdurende pijn verliest haar signaalfunctie ¡

Pijn als signaal n n Pijn heeft signaalfunctie Voortdurende pijn verliest haar signaalfunctie ¡ Het wordt dan een last en vermindert sterk de kwaliteit van leven

Acute pijn n Is pijn waarbij oorzaak bijna altijd duidelijk is. Pijnstillers helpen bijna

Acute pijn n Is pijn waarbij oorzaak bijna altijd duidelijk is. Pijnstillers helpen bijna altijd Keuze van de pijnstiller is gebaseerd op de ernst van de pijn

Chronische pijn n n Oorzaak niet altijd duidelijk, pijn bestaat al langer Niet altijd

Chronische pijn n n Oorzaak niet altijd duidelijk, pijn bestaat al langer Niet altijd wat aan oorzaak te doen ¡ n bijv. slijtage Keuze van de pijnstiller is gebaseerd op de ernst van de pijn

Chronische pijn n n Patiënt bepaalt zelf de dosering, op grond van de klachten

Chronische pijn n n Patiënt bepaalt zelf de dosering, op grond van de klachten Vertel de patiënt over werking ‘Rond de klok doseren’, dus niet ‘zo nodig’ Indien nodig dosering ophogen ¡ Bv. reuma en kanker

Hoe meet je pijn? n Pijn een cijfer geven of een pijnmeetlat gebruiken Hfst

Hoe meet je pijn? n Pijn een cijfer geven of een pijnmeetlat gebruiken Hfst 1 Pijnstillers

Medische termen n Analgetisch = pijnstillend Antipyretisch = koortsdempend Antiflogistisch/anti-inflammatoir = ontstekingsremmend

Medische termen n Analgetisch = pijnstillend Antipyretisch = koortsdempend Antiflogistisch/anti-inflammatoir = ontstekingsremmend

Analgetica = pijnstillers Verdeling n Niet-opioïden ‘gewone’ pijnstillers, paracetamol en NSAID’s n Opioïden sterke

Analgetica = pijnstillers Verdeling n Niet-opioïden ‘gewone’ pijnstillers, paracetamol en NSAID’s n Opioïden sterke pijnstillers (UR)

Niet opioïden n Bij lichte tot matige pijn n Paracetamol NSAIDs Combinatie preparaten n

Niet opioïden n Bij lichte tot matige pijn n Paracetamol NSAIDs Combinatie preparaten n n

Paracetamol n n n Analgetisch? Ja Antipyretisch? Ja Antiflogistisch? Nee

Paracetamol n n n Analgetisch? Ja Antipyretisch? Ja Antiflogistisch? Nee

Paracetamol n n Eerste keus bij pijnbestrijding Bijna geen bijwerkingen of overgevoeligheid Geen bezwaar

Paracetamol n n Eerste keus bij pijnbestrijding Bijna geen bijwerkingen of overgevoeligheid Geen bezwaar bij kinderen, zwangeren of borstvoeding Voor een antipyretische werking is een hogere dosis nodig dan voor een analgetische werking

Nadelen paracetamol n Giftig bij chronisch gebruik ¡ n Overdosering geeft ernstige leverbeschadiging ¡

Nadelen paracetamol n Giftig bij chronisch gebruik ¡ n Overdosering geeft ernstige leverbeschadiging ¡ n 3 -4 g per dag Vanaf 7, 5 g Paracetamol vergiftiging wordt o. a. behandeld met acetylcysteine (Fluimicil) ¡ ¡ Tegengif wordt ook wel antidotum genoemd Info op www. toxicologie. org

Verkrijgbaarheid paracetamol n n Overal verkrijgbaar van benzinestation tot apotheek Verkrijgbaar als tablet, zetpil,

Verkrijgbaarheid paracetamol n n Overal verkrijgbaar van benzinestation tot apotheek Verkrijgbaar als tablet, zetpil, drank, infusievloeistof Merknamen: Panadol®, Sinaspril®, Daro®, Perfalgan® n

NSAID’s Werking: n Analgetisch? n Antipyretisch? n Antiflogistisch? Bij lichte tot matige pijn Wordt

NSAID’s Werking: n Analgetisch? n Antipyretisch? n Antiflogistisch? Bij lichte tot matige pijn Wordt ook wel prostaglandinesynthetaseremmer genoemd

NSAID’s Waar staat de afkorting NSAID voor? Non Steroidal Anti Inflammatory Drug

NSAID’s Waar staat de afkorting NSAID voor? Non Steroidal Anti Inflammatory Drug

Prostaglandines (PG) PG is een hormoon n Ontstaan van pijnprikkels en het doorgeven aan

Prostaglandines (PG) PG is een hormoon n Ontstaan van pijnprikkels en het doorgeven aan centraal zenuwstelsel n Beschermende werking op maagslijmvlies n Koorts n Vaatverwijding

Gevolg gebruik NSAID’s n NSAID’s remmen aanmaak prostaglandines ¡ ¡ Pijnprikkel wordt minder doorgegeven

Gevolg gebruik NSAID’s n NSAID’s remmen aanmaak prostaglandines ¡ ¡ Pijnprikkel wordt minder doorgegeven Maagklachten Koorts wordt minder Vaatvernauwing

Bijwerkingen NSAID’s n n n Maag-darm klachten Maagklachten bij kortdurend gebruik Maagzweer bij langdurig

Bijwerkingen NSAID’s n n n Maag-darm klachten Maagklachten bij kortdurend gebruik Maagzweer bij langdurig gebruik ¡ n n Toedieningsweg hierbij niet van belang Verminderde nierdoorbloeding Verminderde bloedstolling, toename van bloedingstijd Huidreacties Overgevoeligheid bij astma patiënten (astmaaanval)

Bijwerkingen NSAID’s n Bij maagproblemen door gebruik van NSAID’s: ¡ ¡ andere medicatie, of

Bijwerkingen NSAID’s n Bij maagproblemen door gebruik van NSAID’s: ¡ ¡ andere medicatie, of voorzorgsmaatregelen treffen (maagbeschermer, zoals bijvoorbeeld omeprazol, een PPI)

Indicatie voor NSAID’s n n n n Artrose (met ontsteking), slijmbeurs- en peesontsteking Reumatoïde

Indicatie voor NSAID’s n n n n Artrose (met ontsteking), slijmbeurs- en peesontsteking Reumatoïde artritis Pijn na of voor operatie Menstruatiepijn Jicht Hoofdpijn, kiespijn, spierpijn Koorts en pijn (griep, vaccinatie, verkoudheid)

Preparaten NSAID’s n n n Acetylsalicylzuur (Aspro®, Aspirine®) Carbasalaat calcium (Ascal®) Diclofenac (Voltaren®) Ibuprofen

Preparaten NSAID’s n n n Acetylsalicylzuur (Aspro®, Aspirine®) Carbasalaat calcium (Ascal®) Diclofenac (Voltaren®) Ibuprofen (Advil®, Brufen®, Nurofen®) Naproxen (Aleve®) Celecoxib (Celebrex®)

COXIB’s n Voorbeelden: ¡ n n n Celecoxib, etoricoxib, parecoxib Zou minder klachten maagdarmklachten,

COXIB’s n Voorbeelden: ¡ n n n Celecoxib, etoricoxib, parecoxib Zou minder klachten maagdarmklachten, maar…. . Veel hart- en vaatklachten Deze middelen worden dus beperkt voorgeschreven

Zwangerschap/lactatie NSAID’s n n n Niet in de laatste 3 maanden van de zwangerschap

Zwangerschap/lactatie NSAID’s n n n Niet in de laatste 3 maanden van de zwangerschap Afgeraden bij vrouwen die zwanger willen worden Geen gevaar bij incidenteel gebruik tijdens de lactatie

NSAID’s n 1 e keus: ibuprofen, diclofenac ¡ ¡ ¡ Weinig bijwerkingen In laagste

NSAID’s n 1 e keus: ibuprofen, diclofenac ¡ ¡ ¡ Weinig bijwerkingen In laagste dosering gebruiken Goedkoop

Acetylsalicylzuur n n Aspirine, Aspro Vermindert de bloedstolling ¡ ¡ n In lage dosis:

Acetylsalicylzuur n n Aspirine, Aspro Vermindert de bloedstolling ¡ ¡ n In lage dosis: ter voorkoming van trombose In hoge dosis: pijnstilling Niet bij kleine kinderen ¡ Kans op syndroom van Reye n ¡ Schade aan hersenen en lever, kan fataal zijn Paracetamol geven

Carbasalaatcalcium n n Ascal 600 mg carbasalaatcalcium= 500 mg acetylsalicylzuur ¡ n Als pijnstiller

Carbasalaatcalcium n n Ascal 600 mg carbasalaatcalcium= 500 mg acetylsalicylzuur ¡ n Als pijnstiller 100 mg carbasalaatcalcium = 80 mg acetylsalicylzuur ¡ Ter voorkoming van trombose (bloedverdunner)

n Acetylsalicylzuur n Carbasalaatcalcium Hfst 1 Pijnstillers

n Acetylsalicylzuur n Carbasalaatcalcium Hfst 1 Pijnstillers

Diclofenac n n Reumatische pijnen, koliekpijn, jicht Voltaren ¡ ¡ n Maagsapresistent 25, 50

Diclofenac n n Reumatische pijnen, koliekpijn, jicht Voltaren ¡ ¡ n Maagsapresistent 25, 50 mg Retard tabletten 75, 100 mg Zetpillen 25, 50, 100 mg Voltaren K in handverkoop: 12, 5 mg Diclofenac + misoprostol = Arthrotec ¡ Minder maag- en darmzweren

Ibuprofen n Advil, Femapirin, Nurofen, Brufen ¡ ¡ n n n 200, 400, 600,

Ibuprofen n Advil, Femapirin, Nurofen, Brufen ¡ ¡ n n n 200, 400, 600, 800 mg tablet, caps, smelttablet, bruisgranulaat in zakje Zetpil 500 mg Matig pijnstillende werking als NSAID Minste bijwerkingen Korte halfwaardetijd

Ibuprofen

Ibuprofen

Naproxen Femex

Naproxen Femex

Opdracht FPZ n n n Taak 1 Taak 2 Taak 3

Opdracht FPZ n n n Taak 1 Taak 2 Taak 3

Opioïden Codeïne Morfine Methadon Buprenorfine Fentanyl Oxycodon Pentazocine Tramadol MS-Contin, Kapanol, Noceptin Symoron Temgesic

Opioïden Codeïne Morfine Methadon Buprenorfine Fentanyl Oxycodon Pentazocine Tramadol MS-Contin, Kapanol, Noceptin Symoron Temgesic SL, Transtec pleisters Durogesic pleisters Oxy. Contin, Oxy. Norm Fortral Tramal, Tramagetic

Opioïden n Werking als morfine (prototype) ¡ ¡ Bij acute hevige pijn Bij chronisch

Opioïden n Werking als morfine (prototype) ¡ ¡ Bij acute hevige pijn Bij chronisch hevige pijn bij kwaadaardige aandoeningen

Opioïden n n Sterke pijnstilling Verlagen bewustzijn, andere pijnbeleving Werking via receptoren in centrale

Opioïden n n Sterke pijnstilling Verlagen bewustzijn, andere pijnbeleving Werking via receptoren in centrale zenuwstelsel (en ook in darm) Kinderen en ouderen extra gevoelig

Opioïden n Bijwerkingen ¡ n n n sufheid, remming van de ademhaling, obstipatie, misselijkheid,

Opioïden n Bijwerkingen ¡ n n n sufheid, remming van de ademhaling, obstipatie, misselijkheid, braken, stemmingsverandering, urineretentie, hypotensie, jeuk Opiumwet Combineren met laxeermiddelen !!! Steeds meer nodig voor hetzelfde effect

Opioiden n Afhankelijkheid ¡ ¡ ¡ Lichamelijk en psychisch Geen afhankelijkheid als opioïden bij

Opioiden n Afhankelijkheid ¡ ¡ ¡ Lichamelijk en psychisch Geen afhankelijkheid als opioïden bij ernstige pijn op de juiste manier worden gedoseerd Bij staken ontwenningsverschijnselen

Morfine n Bij eenmalige orale toediening ¡ ¡ ¡ n n groot first-pass effect

Morfine n Bij eenmalige orale toediening ¡ ¡ ¡ n n groot first-pass effect Biologische beschikbaarheid is wisselend en sterk verminderd Bij chronische toediening wordt dit minder Bijwerkingen: ademhalingsdepressie, obstipatie, sufheid, misselijkheid en braken Kan sterke afhankelijkheid geven

Morfine n Gewone tablet oraal / zetpil rectaal ¡ ¡ n Retard tabletten/caps ¡

Morfine n Gewone tablet oraal / zetpil rectaal ¡ ¡ n Retard tabletten/caps ¡ ¡ n Gereguleerde afgifte, zonder kauwen doorslikken Werkingsduur: 12 uur (begin: 3, 5 uur) Injectievloeistof voor epidurale toediening ¡ n Groot first pass effect Sterk wisselende resorptie (persoonsafh. ) Werkingsduur: 16 -24 uur (begin: 6 -30 min) Injectievloeistof ¡ In noodgevallen

Codeïne n n n Vermindert de hoestprikkel Minder sterke werking (10%) t. o. v.

Codeïne n n n Vermindert de hoestprikkel Minder sterke werking (10%) t. o. v. morfine Wordt voor gedeelte in lichaam omgezet in morfine ¡ n n Niet iedereen kan dit omzetten Minder afhankelijkheid ¡ Maar wel net zoveel obstipatie Combinatie met niet-opioïden (paracetamol)

Buprenorfine (Temgesic) n n n Sterke pijnstilling Sublinguale tabletten of pleisters Max. 1, 2

Buprenorfine (Temgesic) n n n Sterke pijnstilling Sublinguale tabletten of pleisters Max. 1, 2 mg per dag, daarboven niet meer werking, wel meer bijwerkingen Bijwerking: ademhalingsdepressie Minder obstipatie, misselijkheid

Buprenorfine

Buprenorfine

Fentanyl (Durogesic) n n n Sterkere pijnstilling bij iv toediening Injectievloeistof, oromucosaal gebruik (lolly,

Fentanyl (Durogesic) n n n Sterkere pijnstilling bij iv toediening Injectievloeistof, oromucosaal gebruik (lolly, tabelt), pleister, neusspray Transdermale toediening (lipofiel) ¡ Pleisters 25, 50, 75, 100 microgram/uur n n Werkzaam na 6 -12 uur, werking houdt 2 -3 dagen aan Telkens op andere plaats aanbrengen

Fentanyl

Fentanyl

Methadon n n Goede orale resorptie Werking: 4 -6 uur Bijwerkingen: sufheid, ademhalingsdepressie Heroïne-ontwenningstherapie

Methadon n n Goede orale resorptie Werking: 4 -6 uur Bijwerkingen: sufheid, ademhalingsdepressie Heroïne-ontwenningstherapie ¡ ¡ Groene drank Symoron tabletten

Oxycodon n n Dezelfde (bij)werking als morfine Bij ouderen geen doseringsaanpassing Oxy. Contin: tabl

Oxycodon n n Dezelfde (bij)werking als morfine Bij ouderen geen doseringsaanpassing Oxy. Contin: tabl met gereguleerde afgifte Oxy. Norm: caps, drank, orodispergeerbaar

Oxycontin 5, 10, 15, 20, 30, 40, 80, 120 mg

Oxycontin 5, 10, 15, 20, 30, 40, 80, 120 mg

Tramadol n n n Matige pijnstilling Neuropathische pijn Weinig ademhalingsdepressie, minder obstipatie Afhankelijkheid na

Tramadol n n n Matige pijnstilling Neuropathische pijn Weinig ademhalingsdepressie, minder obstipatie Afhankelijkheid na langdurig gebruik Meer misselijkheid ¡ ¡ n Vaak een reden om te stoppen Vooral in het begin van de behandeling Geen Opium. Wet

Zaldiar n n n Paracetamol + tramadol Zaldiar® wordt voorgeschreven bij patiënten met matig

Zaldiar n n n Paracetamol + tramadol Zaldiar® wordt voorgeschreven bij patiënten met matig tot ernstige pijnklachten. Doseringsadvies: 3 tot 4 maal daags 1 à 2 tabletten.

Opioïden n Alcohol en andere centraal dempende stoffen versterken de sedering en de ademhalingsdepressie.

Opioïden n Alcohol en andere centraal dempende stoffen versterken de sedering en de ademhalingsdepressie. Naloxon bij overdosering Sufheid, gele sticker (rijvaardigheid)

Opioïdrotatie n n n Overgaan van het ene opioïd naar het andere De individuele

Opioïdrotatie n n n Overgaan van het ene opioïd naar het andere De individuele reactie op opioïden kan per patiënt sterk wisselen Redenen om te wisselen ¡ Bij onvoldoende pijnstilling ¡ Bij hinderlijke of onacceptabele bijwerkingen

Targinact n n Oxycodon pijnstiller Naloxon voorkomen obstipatie

Targinact n n Oxycodon pijnstiller Naloxon voorkomen obstipatie

Stappenplan bij pijnbestrijding n Stap 1: niet-opioide analgetica ¡ ¡ ¡ n Stap 2:

Stappenplan bij pijnbestrijding n Stap 1: niet-opioide analgetica ¡ ¡ ¡ n Stap 2: zwak opioide analgetica ¡ n Codeine, tramadol Stap 3: sterke opioiden ¡ n A. paracetamol B. NSAID C. paracetamol + NSAID oraal/rectaal/transdermaal Stap 4: sterke opioiden ¡ Parenteraal/ subcutaan

Lokale anesthetica = Plaatselijke verdoving 1. Oppervlakte anesthesie ¡ 2. Infiltratie anesthesie ¡ ¡

Lokale anesthetica = Plaatselijke verdoving 1. Oppervlakte anesthesie ¡ 2. Infiltratie anesthesie ¡ ¡ 3. Via injectie (bv hechten van een wond) Toevoegen van epinefrine (=adrenaline) Geleidingsanesthesie ¡ 4. Op slijmvlies (mond, blaas, rectum) Dichtbij een zenuw (bv. tandarts) Epidurale anesthesie ¡ Bv. bij een keizersnee

Lokale anesthetica n Lidocaïne ¡ ¡ ¡ n n Aanstipvloeistof voor de mond Aambeienzalf

Lokale anesthetica n Lidocaïne ¡ ¡ ¡ n n Aanstipvloeistof voor de mond Aambeienzalf In injectie Bupivacaïne ¡ Marcaïne Epiduraal bij chirurgische ingrepen Prilocaïne ¡ Xylocaine tandarts Citanest

Lidocaïne/prilocaïne Emla n n Emla crème Emla pleisters ¡ ¡ Voor kortdurende oppervlakkige ingreep

Lidocaïne/prilocaïne Emla n n Emla crème Emla pleisters ¡ ¡ Voor kortdurende oppervlakkige ingreep Crème in een dikke laag op de huid aanbrengen Crème afdekken en 30 -60 minuten laten inwerken Pleister moet 1 -2 uur inwerken

Emla

Emla

Neuropathische pijn n n Pijn door beschadiging van zenuw Antidepressiva ¡ ¡ n Duloxetine

Neuropathische pijn n n Pijn door beschadiging van zenuw Antidepressiva ¡ ¡ n Duloxetine Amitriptyline Cymbalta Tryptizol Anti-epileptica ¡ ¡ ¡ Gabapentine Pregabaline Carbamazepine Neurontin Lyrica Tegretol

Medicinale Cannabis n n n Alleen als gangbare medicijnen onvoldoende werken of teveel bijwerkingen

Medicinale Cannabis n n n Alleen als gangbare medicijnen onvoldoende werken of teveel bijwerkingen geven Pijn, spierkrampen (MS), hevige misselijkheid, neuropatische pijn Cannabis van farmaceutische kwaliteit Voldoet aan de hoogste eisen Vijf variëteiten verkrijgbaar, elk met een eigen samenstelling en sterkte.

Medicinale Cannabis n n n Bediol = veel voorkomend Vorm: de gedroogde bloemtoppen zijn

Medicinale Cannabis n n n Bediol = veel voorkomend Vorm: de gedroogde bloemtoppen zijn gemalen en dus gemakkelijker te hanteren voor de patiënt. Samenstelling: relatief laag THC-gehalte en een hoog CBD-gehalte. Zeer geschikt voor MSpatiënten, chronische zenuwpijn.

Medicinale Cannabis n Gebruik: bereiden van thee of te inhaleren met een vernevelaar n

Medicinale Cannabis n Gebruik: bereiden van thee of te inhaleren met een vernevelaar n Dosering: De dosering verschilt per patiënt en moet langzaam worden opgebouwd.