ORGANIZOWANIE I UDZIELANIE UCZNIOM POMOCY PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ W

ORGANIZOWANIE I UDZIELANIE UCZNIOM POMOCY PSYCHOLOGICZNO – PEDAGOGICZNEJ W ŚWIETLE NOWYCH REGULACJI PRAWNYCH 1

Nowe regulacje prawne zawarte zostały w rozporządzeniach: Þ w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach Þ w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych Þ w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach Þ w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych Þ w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych Þ w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych Þ w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych Þ w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej 2

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu, szkole i placówce polega na: • rozpoznawaniu możliwości psychofizycznych • rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów, wynikających w szczególności ze: 1) szczególnych uzdolnień; 2) niepełnosprawności; 3) choroby przewlekłej; 4) niedostosowania społecznego; 5) zagrożenia niedostosowaniem społecznym; 6) specyficznych trudności w uczeniu się; 7) zaburzeń komunikacji językowej; 8) sytuacji kryzysowych lub traumatycznych; 9) niepowodzeń edukacyjnych; 10) zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego, kontaktami środowiskowymi; 11) trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą; 12) innych potrzeb dziecka. 3

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Kto udziela pomocy psychologiczno-pedagogicznej? 1) 2) 3) 4) 5) Pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielają, prowadzący zajęcia z uczniem, nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści, w szczególności, psycholodzy, pedagodzy, logopedzi i doradcy zawodowi, we współpracy z: rodzicami uczniów; poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi; placówkami doskonalenia nauczycieli; innymi przedszkolami, szkołami i placówkami; organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. 4

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej 1) 2) 3) 4) 5) 6) Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana z inicjatywy: ucznia; rodziców ucznia; nauczyciela, wychowawcy grupy wychowawczej lub specjalisty, prowadzącego zajęcia z uczniem; poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej; asystenta edukacji romskiej; pomocy nauczyciela. Pomoc psychologiczno – pedagogiczną organizuje dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki. 5

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej W szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana i udzielana w formie: Þ • • • uczniom klas terapeutycznych (z wyjątkiem szkół specjalnych); zajęć rozwijających uzdolnienia; zajęć dydaktyczno-wyrównawczych; zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym; zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej; porad i konsultacji. Þ • • rodzicom uczniów i nauczycielom porad i konsultacji; warsztatów i szkoleń. • 6

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej W przedszkolu i placówce pomoc psychologicznopedagogiczna jest organizowana i udzielana w formie: Þ uczniom • • zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym; porad i konsultacji. Þ rodzicom uczniów i nauczycielom • • porad i konsultacji; warsztatów i szkoleń. 7

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Rodzaje zajęć 1. Zajęcia rozwijające uzdolnienia organizuje się dla uczniów szczególnie uzdolnionych przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy. Liczba uczestników zajęć wynosi do 5 uczniów. 2. Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze organizuje się dla uczniów mających trudności w nauce, w szczególności w spełnianiu wymagań edukacyjnych określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla danego etapu edukacyjnego. Liczba uczestników zajęć wynosi do 8 uczniów. 3. Ø Zajęcia specjalistyczne: zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizuje się dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Liczba uczestników zajęć wynosi do 5 uczniów. 8

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Ø zajęcia logopedyczne organizuje się dla uczniów z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę. Liczba uczestników zajęć wynosi do 4 uczniów. Ø zajęcia socjoterapeutyczne oraz inne zajęcia o charakterze terapeutycznym organizuje się dla uczniów z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne. Liczba uczestników zajęć wynosi do 10 uczniów. 4. Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej organizuje się w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy. Zajęcia te prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści. 9

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej • Zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia dydaktycznowyrównawcze oraz zajęcia specjalistyczne prowadzą nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie dla rodzaju prowadzonych zajęć. • Godzina zajęć dydaktyczno-wyrównawczych trwa 45 minut, a godzina zajęć specjalistycznych trwa 60 minut. • W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie godzin zajęć specjalistycznych w czasie krótszym niż 60 minut, zachowując łączny czas zajęć ustalony dla danego ucznia. 10

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej 1. 2. a) b) c) Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści prowadzą w przedszkolu, szkole lub placówce działania pedagogiczne mające na celu: rozpoznanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, oraz zaplanowanie wsparcia związanego z rozwijaniem zainteresowań i uzdolnień uczniów. rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych uczniów oraz zaplanowanie sposobów ich zaspokojenia, w tym w szczególności w: przedszkolu – obserwację pedagogiczną zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna), klasach I-III szkoły podstawowej – obserwacje i testy pedagogiczne, a także stosują inne metody mające na celu rozpoznanie u uczniów ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej – doradztwo edukacyjnozawodowe. 11

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Nauczyciel, wychowawca grupy wychowawczej lub specjalista informuje niezwłocznie dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki o stwierdzonej potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologicznopedagogiczną, wynikającej z przeprowadzonych działań pedagogicznych. 12

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Kto planuje i koordynuje udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej? Planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce jest zadaniem zespołu nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych oraz specjalistów, prowadzących zajęcia z danym uczniem, tworzących zespół. Dyrektor wyznacza osobę lub osoby koordynujące pracę zespołu. Spotkania zespołu zwołuje, w miarę potrzeb, osoba koordynująca pracę Zespołu, nie rzadziej jednak niż dwa razy w roku szkolnym. 13

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Organizacja pracy Zespołu Zespół tworzy dyrektor przedszkola, szkoły i placówki dla ucznia posiadającego: – – – orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, orzeczenie o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej (niezwłocznie po otrzymaniu orzeczenia lub opinii), wobec którego nauczyciel, wychowawca grupy wychowawczej lub specjalista stwierdził potrzebę objęcia pomocą psychologicznopedagogiczną, wynikającą z przeprowadzonych działań pedagogicznych (niezwłocznie po otrzymaniu informacji). 14

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Kto może brać udział w posiedzeniu Zespołu? 1. – Rodzice ucznia mogą uczestniczyć w pracach Zespołu w części dotyczącej ich dziecka; o terminie posiedzenia Zespołu i możliwości uczestnictwa w jego pracach dyrektor zawiadamia rodziców ucznia, 2. Przedstawiciel poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej – na wniosek dyrektora; 3. Inne osoby, w szczególności lekarze, psycholodzy, pedagodzy, logopedzi lub inni specjaliści – na wniosek rodzica ucznia. Osoby biorące udział w spotkaniu zespołu obowiązane są do nieujawniania spraw poruszanych podczas spotkania. 15

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Zadania Zespołu 1) ustala zakres, w którym uczeń wymaga pomocy psychologicznopedagogicznej z uwagi na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz indywidualne możliwości psychofizyczne; 2) określa zalecane formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, z uwzględnieniem zaleceń zawartych odpowiednio w orzeczeniu lub opinii oraz indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia i indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia; W przypadku ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego: zalecane formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej stanowią część indywidualnego programu edukacyjno – terapeutycznego opracowywanego w ramach prac zespołu; Þ 3) planuje działania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego i sposób ich realizacji – w przypadku ucznia gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej. 16

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Zadania Zespołu c. d. 4) 5) 6) podejmuje działania mediacyjne i interwencyjne w sytuacjach kryzysowych; stosownie do zalecanych form i sposobów pomocy psychologiczno-pedagogicznej, okresów jej udzielania, określa działania wspierające wobec rodziców ucznia oraz zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży; opracowuje plan działań wspierających 17

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Plan Działań Wspierających (PDW) opracowuje się dla: – – Þ ucznia lub grupy uczniów o jednorodnym rozpoznaniu, wobec których, ze względu na potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne, określono potrzebę objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną; posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej; posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego rocznego przygotowania przedszkolnego; orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, (w przypadku uczniów, którzy posiadają jednocześnie orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego i orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania lub indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego PDW nie opracowuje się. Uczniowie ci mają Indywidualny Program Edukacyjno Terapeutyczny). 18

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Plan Działań Wspierających (PDW) zawiera: a) b) c) d) e) cele do osiągnięcia w pracy z uczniem w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej, działania realizowane z uczniem w ramach poszczególnych zalecanych form i sposobów udzielenia uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, metody pracy z uczniem, działania wspierające wobec rodziców ucznia, zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. 19

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Zadania Zespołu c. d. • dokonuje oceny efektywności pomocy psychologicznopedagogicznej udzielanej uczniowi, w tym efektywności prowadzonych zajęć; Þ Þ dokonując oceny określa wnioski i zalecenia dotyczące dalszej pracy z uczniem, w tym zalecane formy, sposoby i okresy udzielania uczniowi dalszej pomocy psychologiczno-pedagogicznej; ocena efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniowi z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego stanowi część wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia. • zakłada i prowadzi Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia. 20

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Dla kogo zakłada się Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia? Dla ucznia posiadającego: – opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, – orzeczenie o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, – orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, – dla ucznia, u którego ze względu na potrzeby rozwojowe lub edukacyjne, nauczyciel, wychowawca grupy wychowawczej lub specjalista, prowadzący zajęcia z uczniem, stwierdził potrzebę objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Dla kogo nie zakłada się Karty Indywidualnych Potrzeb Ucznia? Karty nie zakłada się uczniowi posiadającemu: – orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, – opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. 21

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Co zawiera Karta? 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) imię (imiona) i nazwisko ucznia; nazwę przedszkola lub szkoły oraz oznaczenie grupy lub klasy, do której uczeń uczęszcza; informację dotyczącą orzeczenia lub opinii albo stwierdzonej potrzeby objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, wynikającą z przeprowadzonych przez nauczycieli i specjalistów działań pedagogicznych; zakres w którym uczeń wymaga pomocy psychologicznopedagogicznej; zalecane formy, sposoby i okresy udzielania pomocy psychologicznopedagogicznej; ustalone przez dyrektora formy, sposoby i okresy udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy będą realizowane; ocenę efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniowi; terminy spotkań zespołu; podpisy osób biorących udział w poszczególnych spotkaniach zespołu. 22

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Dyrektor przedszkola lub szkoły wpisuje do Karty ustalone formy, sposoby i okres udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla ucznia oraz wymiar godzin, umieszcza datę i podpis. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego formy, sposoby i okres udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej ustalone dla ucznia oraz wymiar godzin, umieszcza się w Indywidualnym Programie Edukacyjno – Terapeutycznym. Dyrektor przedszkola, szkoły i placówki informuje na piśmie rodziców ucznia o ustalonych formach, sposobach i okresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane. 23

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Pomoc psychologiczno-pedagogiczną organizuje się i udziela na zasadach określonych w niniejszym rozporządzeniu: • • Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych: 01. 09. 2011 r. Gimnazja: 01. 09. 2011 r. Szkoły specjalne wszystkich typów oraz oddziały specjalne: 01. 09. 2011 r. Placówki: 01. 09. 2011 r. • • Szkoły podstawowe: 01. 09. 2012 r. Szkoły ponadgimnazjalne: 01. 09. 2012 r. • • 24

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej Wyjątek w tej regulacji: • W przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej i w gimnazjum zespół tworzy się przed opracowaniem arkusza organizacji na rok szkolny 2011/2012. • Zespół, nie później niż do 30 kwietnia danego roku określa zalecane formy i sposoby pomocy. • Dyrektor, na tej podstawie planuje organizację pomocy, w roku szkolnym 2011/2012 (w arkuszu organizacji). • Analogicznie, rok później, w szkole podstawowej i ponadgimnazjalnej. 25

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach 26

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Kształcenie specjalne organizuje się • dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) niesłyszących; słabo słyszących; niewidomych; słabo widzących; z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją; z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim; z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym; 8) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera; 9) z niepełnosprawnościami sprzężonymi. • dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym 27

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Kształcenie specjalne dla dzieci i młodzieży: • • z chorobami przewlekłymi, z zaburzeniami psychicznymi, z zaburzeniami zachowania, zagrożone uzależnieniem, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, które przed dniem wejścia w życie rozporządzenia rozpoczęły naukę w szkole lub oddziale integracyjnym, mogą kontynuować naukę w szkole lub oddziale aż do ukończenia szkoły danego typu. 28

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Kształcenie specjalne może być prowadzone dla uczniów, którzy rozpoczną naukę od dnia 1. 09. 2012 r. : do końca roku szkolnego, w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy : 1) 18. rok życia - w przypadku szkoły podstawowej; 2) 21. rok życia - w przypadku gimnazjum; 3) 23. rok życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej. Dla uczniów, którzy rozpoczęli lub rozpoczną naukę w szkołach specjalnych i oddziałach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych do dnia 31 sierpnia 2012 r. : 1) 18. rok życia - w przypadku szkoły podstawowej; 2) 21. rok życia - w przypadku gimnazjum; 3) 24. rok życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej. 29

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie • • W szkołach zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej: obligatoryjnie w przedszkolach i szkołach integracyjnych oraz w przedszkolach i szkołach z oddziałami integracyjnymi; możliwość zatrudnienia po uzyskaniu zgody organu prowadzącego w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych; Dyrektor przedszkola lub szkoły ustala zajęcia, które, ze względu na indywidualne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, prowadzą lub w których uczestniczą nauczyciele i specjaliści, o których mowa powyżej. 30

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Zadania dodatkowo zatrudnionych nauczycieli w zakresie współorganizowania kształcenia specjalnego: • • prowadzą zajęcia edukacyjne oraz wspólnie z innymi nauczycielami i specjalistami realizują zintegrowane działania i zajęcia, określone w indywidualnym programie edukacyjno – terapeutycznym (IPET); prowadzą wspólnie z innymi nauczycielami i specjalistami pracę wychowawczą z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym; uczestniczą, w miarę potrzeb, w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez nauczycieli oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach, określonych w IPET, realizowanych przez nauczycieli i specjalistów; udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne oraz nauczycielom i specjalistom realizującym zintegrowane działania i zajęcia określone w IPET, w doborze form i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym. 31

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem, w ramach pracy zespołu, dla każdego ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego: • • • niepełnosprawnego, niedostosowanego społecznie, zagrożonego niedostosowaniem społecznym, Þ opracowują indywidualny program edukacyjno – terapeutyczny (IPET), dokonują okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia oraz w miarę potrzeby modyfikują IPET. Þ 32

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny zawiera: – – Þ Þ Þ – – zakres dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, rodzaj i zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów, w tym w przypadku: ucznia niepełnosprawnego – zakres działań o charakterze rewalidacyjnym, ucznia niedostosowanego społecznie - zakres działań o charakterze resocjalizacyjnym, ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym – zakres działań o charakterze socjoterapeutycznym; formy i metody pracy z uczniem, ustalone przez dyrektora formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, zajęcia rewalidacyjne i resocjalizacyjne oraz inne zajęcia, stosownie do potrzeb; działania wspierające rodziców uczniów oraz zakres współdziałania z poradniami, placówkami doskonalenia nauczycieli oraz innymi instytucjami. 33

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Sprawdzian i egzaminy zewnętrzne: • dostosowanie warunków i form sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych dla wszystkich uczniów niepełnosprawnych w zależności od rodzaju niepełnosprawności; • dostosowanie warunków sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych dla uczniów niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym; w gimnazjach: od 01. 09. 2011 r. w szkołach podstawowych i ponadgimnazjalnych: od 01. 09. 2012 r. 34

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie Kształcenie specjalne organizuje się na zasadach określonych w niniejszych rozporządzeniach: • Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych: 01. 09. 2011 r. • Gimnazja: 01. 09. 2011 r. • Szkoły specjalne wszystkich typów oraz oddziały specjalne: 01. 09. 2011 r. • Placówki (art. 2 pkt. 3, 3 a, 5 i 7 USO): 01. 09. 2011 r. • Szkoły podstawowe: 01. 09. 2012 r. • Szkoły ponadgimnazjalne: 01. 09. 2012 r. 35

Rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie W odniesieniu do uczniów, dla których opracowywane były indywidualne programy edukacyjne, na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów, zespoły są obowiązane dokonać wielospecjalistycznych ocen poziomu funkcjonowania uczniów i dostosować IPET do nowych regulacji: Ø Ø Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, gimnazja, szkoły specjalne wszystkich typów, oddziały specjalne oraz ośrodki - do 30. 09. 2011 r. Szkoły podstawowe i ponadgimnazjalne - do 30. 09. 2012 r. 36

Zmiany zawarte są również w rozporządzeniach: Þ w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych Þ w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych Þ w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych Þ w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych Þ w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej 37

Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Wybrane zmiany dotyczące kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w pozostałych rozporządzeniach. 38

Rozporządzenie w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych Specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy współpracuje ze szkołami ogólnodostępnymi w zakresie diagnozowania i rozwiązywania problemów dydaktyczno-wychowawczych uczniów niepełnosprawnych, uczęszczających do tych szkół oraz w zakresie organizowania i udzielania tym uczniom pomocy psychologicznopedagogicznej, w szczególności metodycznego i merytorycznego wsparcia nauczycieli tych szkół. 39

Rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych Organizacja pracy: W oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych w zakresie organizacji wychowania, nauczania i opieki, stosuje się przepisy w sprawie ramowego statutu publicznego przedszkola. Liczebność oddziałów: • • nie określa się minimalnej liczby uczniów niepełnosprawnych w oddziałach specjalnych i oddziałach integracyjnych, co daje organom prowadzącym możliwość dostosowania liczby uczniów w oddziale do możliwości środowiskowych i lokalowych; liczba uczniów podczas zajęć prowadzonych przez jednego nauczyciela w świetlicy zorganizowanej w szkole integracyjnej lub specjalnej powinna odpowiadać liczbie uczniów określonej dla danego oddziału szkoły integracyjnej lub specjalnej. 40

Rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych Zespół • umocowanie Zespołu nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, którego zadania zostały określone w rozporządzeniu dotyczącym zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; • Zespół tworzy się w publicznych przedszkolach i szkołach. 41

Rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych Pomoc materialna dla dzieci i młodzieży Statut przedszkola i szkoły powinien określać formy opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych potrzebna jest pomoc i wsparcie, w tym również działania na rzecz zorganizowania pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. 42

Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych • dookreślenie pojęcia specyficzne trudności w uczeniu się: „przez specyficzne trudności w uczeniu się należy rozumieć trudności w uczeniu się odnoszące się do uczniów w normie intelektualnej, o właściwej sprawności motorycznej i prawidłowo funkcjonujących systemach sensorycznych, którzy mają trudności w przyswajaniu treści dydaktycznych, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania poznawczo-percepcyjnego” 43

Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych • • zobowiązanie nauczyciela do indywidualizacji działań pedagogicznych, zarówno na obowiązkowych, jaki i na dodatkowych zajęciach edukacyjnych; pozostawienie na poziomie szkoły decyzji w zakresie śródrocznego promowania ucznia kl. I i II szkoły podstawowej w ciągu roku szkolnego bez konieczności uzyskania opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, za zgodą rodzica; pozostawienie na poziomie szkoły decyzji w zakresie pozostawienia w tej samej klasie ucznia kl. I-III szkoły podstawowej, bez konieczności uzyskania opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii rodzica; zwolnienie ucznia z afazją z nauki drugiego obowiązkowego języka obcego (uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim nie są objęci tym obowiązkiem). 44

Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych • zwiększenie kompetencji szkoły w zakresie dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia – dostosowanie warunków następuje na podstawie pozytywnej opinii Rady Pedagogicznej: w gimnazjach: 01. 09. 2011 r. w szkołach podstawowych: 01. 09. 2012 r. w szkołach ponadgimnazjalnych: 01. 09. 2012 r. Szczegółową informację o sposobie dostosowania warunków określa Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. 45

Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych • zmiana dotychczasowej formuły wydawania opinii dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się w celu dostosowywania warunków sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych do ich indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych: – opinia wydawana będzie nie później niż do 30 września roku szkolnego, w którym przeprowadzany jest sprawdzian, – określony został sposób postępowania w przypadku ubiegania się o opinię w terminie późniejszym, – wydana opinia jest ważna przez wszystkie lata nauki szkolnej – nie będzie konieczne wydawanie kolejnej opinii na następny etap edukacyjny. 46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

PRACA Z UCZNIEM ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI – wybrane zagadnienia 72

UCZEŃ NIESŁYSZĄCY LUB SŁABO SŁYSZĄCY 73

DO PROWADZENIA WIELOSPECJALISTYCZNEJ WSKAZÓWKI OCENY POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA 1. Warunki uczenia się i przebiegu uczenia się 2. Warunki utrudniające lub ułatwiające rozwój ucznia 3. Wyniki uczenia się i zachowania 74

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE Z USZKODZENIA SŁUCHU q Trudności w przyswajaniu pojęć, umiejętności ich definiowania i budowania systemu pojęć. q Trudności w językowej organizacji tekstu w zakresie formułowania opinii, sądów, argumentowania, wartościowania, itp. q Trudności w formułowaniu wypowiedzi (ubogi zasób słownictwa, błędy składniowe, błędy stylistyczne). q Trudności w selekcjonowaniu informacji. q Trudności w trwałym zapamiętywaniu treści. q Ograniczone możliwości dłuższej koncentracji na treściach odbieranych drogą słuchową. q Uczenie się na pamięć, bez zrozumienia. 75

NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE Karta Oceny Zachowań Komunikacyjnych dziecka z uszkodzonym słuchem (KOZK) (K. Krakowiak, M. Panasiuk) Karta Samooceny Umiejętności Komunikowania się z Dzieckiem z Uszkodzonym Słuchem (KSUK) (K. Krakowiak). Inwentarz Autonomii Uczenia się (A. Studenska). Test Zdolności Językowych (M. Wojtowicz). Wielowymiarowy Kwestionariusz Preferencji WKP (A. Matczak, A. Jaworowska, A. Ciechanowicz, E. Zalewska, J. Stańczak). Autorski arkusz nauczyciela obserwacyjny opracowany przez 76

KONSTRUOWANIE I REALIZACJA INDYWIDUALNEGO PROGRAMU EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNEGO IPET jest konstruowany dla konkretnego dziecka z określonym rodzajem niepełnosprawności. Podstawowym warunkiem skonstruowania indywidualnego programu jest dokonanie refleksyjnej analizy poziomu funkcjonowania ucznia, a także oceny jego potencjalnych możliwości oraz ewentualnych trudności w zakresie nabywania: ü wiadomości i umiejętności dydaktycznych wynikających z realizacji podstawy programowej, ü kształtowania obrazu własnej osoby w relacjach z grupą rówieśniczą i osobami dorosłymi, ü przyswajania systemu wartości, ü eksploracji otaczającej rzeczywistości w sposób pozwalający na ustalanie związków przyczynowo-skutkowych i czasowoprzestrzennych. Należy uwzględnić zasady pracy z uczniem niesłyszącym lub słabo słyszącym 77

Organizacja pracy Ocenianie Realizacja zajęć edukacyjnych Formy, środki, jakie może stosować nauczyciel w zakresie usprawniania komunikacji z uczniem oraz uczniów między sobą Formułowanie celów edukacyjno-terapeutycznych 78

UCZEŃ NIEWIDOMY I SŁABO WIDZĄCY Wybrane zagadnienia 79

WSKAZÓWKI DO PROWADZENIA WIELOSPECJALISTYCZNEJ OCENY POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA 1. Warunki uczenia się i przebiegu uczenia się 2. Warunki utrudniające i ułatwiające rozwój ucznia 3. Wyniki uczenia się i zachowania 80

NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE Arkusz diagnostyczno-obserwacyjny dotyczący motywacji do nauki szkolnej Autorski arkusz obserwacyjny opracowany przez nauczyciela 81

KONSTRUOWANIE I REALIZACJA INDYWIDUALNEGO PROGRAMU EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNEGO W programie powinny znaleźć się informacje dotyczące niezbędnych adaptacji metod, form i środków Należy również ustalić rodzaje i formy zajęć nadobowiązkowych, uwzględniających cele nadobowiązkowych rehabilitacyjne (nauka pisma brajla, orientację przestrzenną, samodzielne poruszanie się, usprawnianie widzenia, zajęcia korekcyjno – kompensacyjne, wykonywanie czynności życia codziennego i w miarę potrzeb, zajęcia logopedyczne). Należy uwzględnić zasady pracy z uczniem niewidomym lub słabo widzącym 82

REALIZACJA ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH ORGANIZACJA MIEJSCA USPRAWNIANIE KOMUNIKACJI UMIEJĘTNE I ZASADNE OCENIANIE FORMUŁOWANIE CELÓW EDUKACYJNOTERAPEUTYCZNYCH POMOCE TECHNICZNE, ŚRODKI DYDAKTYCZNE 83

UCZEŃ Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ RUCHOWĄ Wybrane zagadnienia 84

WYZNACZNIKI PROCESU EDUKACYJNEGO Uczniom z niepełnosprawnością ruchową dostosowuje się procedury nauczania do ich możliwości psychofizycznych oraz tempa uczenia się. W przypadku dzieci, które nie osiągnęły dojrzałości szkolnej w przewidzianym terminie, dopuszcza się możliwość wydłużenia okresu wychowania przedszkolnego. 85

WYZNACZNIKI PROCESU EDUKACYJNEGO Problemy uczniów z niepełnosprawnością ruchową wraz z etapami edukacji mogą się nasilać na skutek specyficznych doświadczeń. Należy tak dostosowywać ocenianie, aby pełniło ono funkcję: motywacyjną, wspierającą oraz informacyjną. 86

WYZNACZNIKI PROCESU EDUKACYJNEGO Ważne jest właściwe dostosowanie miejsca pracy do potrzeb dziecka z niepełnosprawnością ruchową. 87

WSKAZÓWKI DO PROWADZENIA WIELOSPECJALISTYCZNEJ OCENY POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA q Rozpoznanie cech korzystnych i niekorzystnych dla rozwoju dziecka q Zakresy wsparcia 88

INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNOTERAPEUTYCZNY (IPET) Podstawowym warunkiem skonstruowania indywidualnego programu jest dokonanie rzetelnej analizy poziomu funkcjonowania ucznia - ocena jego potencjalnych możliwości oraz ewentualnych trudności w zakresie nabywania wiadomości i umiejętności wynikających z realizacji podstawy programowej. 89

REALIZACJA ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Wśród metod kształcenia dzieci z niepełnosprawnością ruchową dostosowania wymaga: metoda pracy z książką metoda gier dydaktycznych w szczególności: metody praktyczne, praktyczne a w tym: zabawy inscenizacyjne i symulacyjne wymagają najwięcej dostosowań, metody ćwiczebne oraz realizacji zadań wytwórczych 90

POMOCE TECHNICZNE, ŚRODKI DYDAKTYCZNE Środki słowne Środki wzrokowe Mechaniczne środki wzrokowe Środki słuchowe Wśród uwarunkowań zewnętrznych procesu edukacyjnego ucznia z niepełnosprawnością ruchową należy zwrócić uwagę na: § wykorzystanie specjalistycznych pomocy i przyborów szkolnych w edukacji oraz dobór właściwego sprzętu informatycznego 91

UCZEŃ Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU LEKKIM Wybrane zagadnienia 92

NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE Do ustalania oceny poziomu rozwoju i funkcjonowania uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim przydatne mogą być różne narzędzia diagnostyczne. Z niektórych narzędzi oceniających funkcjonowanie ucznia niepełnosprawnego, nauczyciel może korzystać wyłącznie we współpracy z psychologiem. Do oceny umiejętności czytania i pisania oraz rozumienia pojęć i umiejętności matematycznych nauczyciel może zastosować standardowe narzędzia pomiaru wykorzystywane w szkołach. Popularnym narzędziem diagnostyczno- oceniającym jest Inwentarz H. C Gunzburga do oceny postępów w rozwoju społecznym, stanowiący zarazem podstawę planowania pracy w zakresie rehabilitacji społecznej dla wszystkich stopni upośledzenia umysłowego. 93

INDYWIDUALNE PROGRAMY EDUKACYJNO - TERAPEUTYCZNE Indywidualne programy edukacyjno terapeutyczne opracowuje się dla uczniów z upośledzeniem umysłowym, niezależnie od tego, czy pobierają naukę w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych, czy specjalnych. Konstruując IPET należy pamiętać o konieczności dostosowania go do konkretnego ucznia, jego osobowości, aktualnego poziomu rozwoju, wiadomości i umiejętności oraz stanu zdrowia. 94

INDYWIDUALNE PROGRAMY EDUKACYJNO - TERAPEUTYCZNE W celu zebrania tak szerokiego spektrum wiadomości o dziecku, konieczne jest przygotowywanie i weryfikowanie IPET przez wszystkich nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z danym uczniem. Ewaluacja programu powinna odbywać się, co najmniej raz w roku, podczas spotkań Zespołów. Zasadne jest skonstruowanie jednolitego wzorca IPET, który będzie obowiązywał w danym przedszkolu lub szkole na określonym etapie edukacyjnym. 95

IPET Przygotowywanie IPET należy rozpocząć od określenia celów, jakie każdy nauczyciel i specjalista chce osiągnąć z dzieckiem w ramach swoich zajęć. Realizując IPET nauczyciele powinni kierować się ważnymi założeniami postępowania pedagogicznego. Każdy IPET powinien podlegać ewaluacji. 96

UCZEŃ Z AUTYZMEM, w tym z ZESPOŁEM ASPERGERA Wybrane zagadnienia 97

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA W arkuszu obserwacyjnym nauczyciel powinien uwzględnić: § § § sposób i poziom komunikacji ucznia, tzw. trudne zachowania i częstotliwość występowania, kontakt wzrokowy, kontakt naprzemienny, umiejętność samodzielnej zabawy, motywacje dziecka: zewnętrzne i wewnętrzne, umiejętność współdziałania z dorosłym, współdziałanie z rówieśnikiem, sensoryzmy, mocne strony dziecka, motywacje dziecka. 98

CZYNNIKI NIESPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI UCZNIA Zdecydowana większość dzieci ze spektrum autyzmu przejawia szereg nieprawidłowości w funkcjonowaniu sensorycznym, co znacznie może utrudniać im zdobywanie nowych doświadczeń i edukację. Z tego też powodu niezbędna jest diagnoza procesów integracji sensorycznej przeprowadzona przez specjalistę – terapeutę integracji sensorycznej. 99

REALIZACJA IPET OGÓLNE ZASADY PRACY, CZYLI KLUCZE DO SUKCESU ZASADY PRACY W KONTEKŚCIE DYSFUNKCJI KOMUNIKACYJNYCH ZASADY PRACY W KONTEKŚCIE NIEPRAWIDŁOWOŚCI FUNKCJONOWANIA SPOŁECZNEGO ZASADY PRACY W KONTEKŚCIE BRAKU ELASTYCZNOŚCI W ZACHOWANIU I MYŚLENIU, WYSTĘPOWANIA SENSORYZMÓW I TRUDNYCH ZACHOWAŃ ZASADY PRACY W KONTEKŚCIE FUNKCJONOWANIA SENSORYCZNEGO ZASADY PRACY W KONTEKŚCIE ROZWIJANIA FUNKCJI POZNAWCZYCH 100

CELE EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNE LUB EDUKACYJNE (PRZYKŁADY) • kształtowanie umiejętności samoobsługowych oraz samodzielności w życiu codziennym, • kształtowanie kontaktów społecznych i nauka zachowań społecznie akceptowanych, • pomoc w uwalnianiu się od zachowań niepożądanych (sensoryzmów, zachowań agresywnych)_ • nauka umiejętności przebywania w grupie oraz opanowania umiejętności wspólnej zabawy i pracy, • kształtowanie rozumienia mowy oraz dostępnych sposobów komunikacji alternatywnej, • wykształcenie motywacji do komunikowania się, • nauka komunikowania się z otoczeniem, • kształtowanie umiejętności naśladownictwa ruchowego oraz werbalnego, 101

CELE EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNE LUB EDUKACYJNE (PRZYKŁADY) • wzbudzanie zainteresowania otoczeniem, • poprawa umiejętności spostrzegania, odbioru i przetwarzania informacji napływających z otoczenia, • kształtowanie orientacji w schemacie ciała oraz przestrzeni, • usprawnianie motoryczne, • kształtowanie umiejętności aktywnego spędzania wolnego czasu, • rozwój funkcji poznawczych, • zmniejszanie i redukowanie zachowań utrudniających naukę, • generalizowanie i utrzymywanie efektów uczenia się, • odkrycie i rozwijanie indywidualnych możliwości i uzdolnień, • wypracowanie gotowości do nauki szkolnej. 102

UCZEŃ NIEDOSTOSOWANY SPOŁECZNIE LUB ZAGROŻONY NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM Wybrane zagadnienia 103

NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE Skala Nieprzystosowania Społecznego (autorstwa L. Pytki) Analiza poszczególnych symptomów niedostosowania społecznego według schematu postępowania diagnostycznego K. Ostrowskiej 104

WSKAZANIA DO PRACY § Pomoc uczniom mającym niepowodzenia szkolne w przygotowaniu ich do pełnego uczestnictwa w życiu grupy - dzieci na skutek trwałych, nieodwracalnych niepowodzeń tracą możliwość opanowania podstawowych wiadomości i umiejętności, które potrzebne są do aktywnego udziału w życiu społecznym § Ukierunkowanie aktywności ucznia poprzez stworzenie warunków do rozwoju zainteresowań, wzmacnianie poczucia własnej wartości, samooceny, odpowiedzialności za własne działania § Pomoc w nawiązywaniu społecznych z rówieśnikami pozytywnych kontaktów 105

WSKAZANIA DO PRACY § Modyfikowanie wzorów zachowań, wskazywanie innych, alternatywnych i adekwatnych do wymagań konkretnych sytuacji wychowawczych § Promocja zdrowego stylu życia (profilaktyka uzależnień) § Włączenie uczniów niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym do zajęć z zakresu strategii radzenia sobie ze stresem, treningów zastępowania agresji, treningów umiejętności społecznych § Wprowadzenie zajęć alternatywnych do zachowań ryzykowanych młodzieży odpowiadających zainteresowaniom uczniów. 106

METODY PRACY • Psychoterapia • Socjoterapia • Treningi umiejętności społecznych i psychologicznych • Metoda Teatru Resocjalizacyjnego • Metoda Resocjalizacji przez Sport • Drama • Psychodrama i Socjodrama 107

UCZEŃ ZE SPRZĘŻONĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Wybrane zagadnienia 108

Populacja osób z niepełnosprawnością sprzężoną stanowi bardzo zróżnicowaną grupę ze względu na współwystępowanie rodzajów i stopni składających się na nią niepełnosprawności. Niepełnosprawność sprzężona (nazywana też upośledzeniem sprzężonym, złożonym, wielorakim) nie jest prostą sumą składających się na nią niepełnosprawności, ale stanowi swoistą, odrębną i złożoną jednostkę kliniczną. 109

niepełnosprawność sprzężona - co najmniej dwa rodzaje niepełnosprawności, które są wywołane tym samym czynnikiem (np. wywołane zapaleniem opon mózgowych - upośledzenie umysłowe i głuchota). niepełnosprawność złożona - co najmniej dwa rodzaje niepełnosprawności, lecz wywołane różnymi czynnikami działającymi jednocześnie lub w różnych okresach życia (np. kilkunastoletnie dziecko z niepełnosprawnością intelektualną na skutek wypadku samochodowego traci sprawność kończyn dolnych). 110

Nie jest możliwe dokonanie charakterystyki ucznia ze sprzężoną niepełnosprawnością, ponieważ każdy z nich stanowi odrębną, swoistą jednostkę kliniczną. 111

W przypadku rozpoznania u ucznia niepełnosprawności sprzężonej lub złożonej zazwyczaj jedna z nich przyjmuje rolę dominującą. Ma to znaczenie dla planowania i skutecznego przeprowadzenia procesów wspomagania rozwoju, edukacji. Uczniowie z współwystępującym upośledzeniem w stopniu umiarkowanym lub znacznym realizują Podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, pozostali uczniowie realizują Podstawę kształcenia ogólnego. Dla tej grupy uczniów nauczyciele i specjaliści opracowują IPET. 112

UCZEŃ Z CHOROBĄ PRZEWLEKŁĄ Wybrane zagadnienia 113

WYZNACZNIKI PROCESU EDUKACYJNEGO NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE W PRACY Z UCZNIAMI Z CHOROBĄ PRZEWLEKŁĄ I POMOC SPECJALISTYCZNA PODSTAWA PROGRAMOWA DOSTOSOWANIE OTOCZENIA, RODZAJ POMOCY PROGRAM EDUKACYJNY OCENIANIE 114

UCZEŃ SZCZEGÓLNIE UZDOLNIONY Wybrane zagadnienia 115

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE I NIESPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI UCZNIA Może się zdarzyć, że to samo zachowanie czy cechy w zależności od kontekstu mogą być uznane raz za pomoc, innym razem za czynnik utrudniający, np. perfekcjonizm ucznia sprzyja wysokiej jakości uzyskiwanych wyników, może prowadzić do stałego niezadowolenia, niechęci do kończenia pracy. 116

SFORMUŁOWANIE PLANU DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH (PDW) Plan Działań Wspierających powinien być przygotowywany dla ucznia zdolnego przez nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, tworzących Zespół 117

REALIZACJA PWD (PLANU DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH) Stwarzanie kreatywnych warunków uczenia się Kształtowanie motywacji do pracy Zwiększanie możliwości poznawania otoczenia Poprawa umiejętności podejmowania decyzji przez ucznia i kształtowanie własnego systemu wartości Rozwiązywanie zadań szkolnych przez ucznia ze świadomością etapów postępowania Świadome podejmowanie decyzji Stopniowanie trudności Utrwalanie osiągnięć 118

UCZEŃ Z ADHD Wybrane zagadnienia 119

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE I NIESPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI UCZNIA grupy cech korzystnych dla rozwoju: • rozwój intelektualny na poziomie powyżej przeciętnej; • zainteresowania, w tym również szczególne zainteresowania danym przedmiotem; • wysoka motywacja; dobra spostrzegawczość; sprawność motoryki małej i dużej; uzdolnienia; • zasób wiedzy o otaczającym świecie; • łatwość nawiązywania kontaktów z innymi; • mobilizacyjna funkcja wzmocnień pozytywnych (nagród, pochwał); • mobilizacyjna funkcja wzorca osobowego; • inne wynikające z opinii i obserwacji własnej nauczyciela. 120

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE I NIESPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI UCZNIA grupy cech niekorzystnych dla rozwoju: • zaburzenie koncentracji uwagi (szybkie rozpraszanie się, duża wrażliwość na zewnętrzne bodźce rozpraszające, trudność ze skupieniem uwagi, trudności z zapamiętaniem kolejnych czynności dnia codziennego) ; • nadruchliwość (częsta potrzeba ruchu, nadaktywność ruchowa – „niepokój w obrębie miejsca siedzenia”, nadruchliwość „w obrębie mięśni języka” (gadatliwość); • impulsywność (częste wyrywanie się z odpowiedzią zanim usłyszy całe pytanie, nie potrafi zaczekać na swoją kolej); • trudności w kontaktach interpersonalnych. 121

PLAN DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH POWINIEN DOTYCZYĆ OBSZARÓW, TAKICH JAK: Sfera poznawcza: • skupienie uwagi, wzmożona wrażliwość na zewnętrzne bodźce rozpraszające, pochopność myślenia, trudności • planowanie własnej aktywności, zapominanie o różnych codziennych sprawach, znajomość zasad bez umiejętności adekwatnego zastosowania ich w konkretnej sytuacji, . 122

PLAN DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH POWINIEN DOTYCZYĆ OBSZARÓW, TAKICH JAK: Sfera ruchowa: wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki, częsta potrzeba ruchu, nadruchliwość „w obrębie mięśni języka”, gadatliwość, inne. 123

PLAN DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH POWINIEN DOTYCZYĆ OBSZARÓW, TAKICH JAK: Sfera emocjonalna: szybkie, silne reakcje emocjonalne, wzmożona ekspresja uczuć, zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia, radzenie sobie w sytuacjach trudnych, inne. 124

PLAN DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH POWINIEN DOTYCZYĆ OBSZARÓW, TAKICH JAK: Relacje społeczne: nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi, pozycja ucznia w grupie rówieśniczej, wyrozumiałość wobec innych, inne. 125

PLAN DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH POWINIEN DOTYCZYĆ OBSZARÓW, TAKICH JAK: Motywacja (wewnętrzna, zewnętrzna) Samoocena (umiejętność rozpoznania swoich mocnych i słabych stron oraz rozpoznanie własnych możliwości) Zainteresowania (własne, przedmiotem) Uzdolnienia Inne wynikające z opinii i obserwacji własnych nauczyciela 126

REALIZACJA ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Cele edukacyjne - realizacja celów wynikających z podstawy programowej 127

REALIZACJA ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Cele terapeutyczne (zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, przewidywalności i stałości, zapewnienie akceptacji przez grupę rówieśniczą, umiejętność rozpoznawania i nazywania uczuć własnych i innych, rozbudzanie zainteresowań dziecka i angażowanie go w bardzo konkretne działania, rozwijanie mocnych stron, zwiększenie motywacji do nauki, organizowanie sytuacji zapewniających dziecku sukces, rozwijanie kompetencji w zakresie umiejętności psychospołecznych, nabycie umiejętności radzenie sobie w sytuacjach trudnych, nabycie umiejętności opanowywania odruchów złości, agresji i zachowań impulsywnych) Procedury (metody, formy, środki) z uwzględnieniem etapu przedszkolnego, szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej. 128