Opracowaa Edyta Gagracz Coraz czciej w gabinetach logopedycznych

Opracowała Edyta Gagracz

Coraz częściej w gabinetach logopedycznych pojawiają się dzieci niemówiące lub wypowiadające zaledwie kilka słów w wieku 3 lat. Za to świetnie potrafią obsługiwać tablet, telefon komórkowy czy komputer. Rodzice często mówią, że ich pociecha jest mądra, tylko nie mówi.

Prawdą jest, że poprzez używanie elektronicznych zabawek w mózgach dzieci tworzą się nowe połączenia, których nie posiadają pokolenia rodziców i dziadków. Dlatego pozwala to dzieciom korzystać z opisanych sprzętów niemal intuicyjnie. Jednak osłabiane są i niedostymulowane obszary odpowiedzialne, m. in. za umiejętności komunikacyjne, społeczne i empatię. Specjalizacja nowych obszarów mózgu oznacza niestety osłabienie innych.

Zatem pokolenia stymulowane elektroniką sprawnie radzą sobie z techniczną obsługą urządzeń, ale nie radzą sobie z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami, prawidłowym interpretowaniem wyrazu twarzy współrozmówcy oraz opowiadaniem, np. co wydarzyło się w szkole. Konsekwencją tego jest również wzrastająca liczba przypadków dysleksji. Dzieci już nie czytają ze zrozumieniem, mają problemy z rozumieniem treści bez wsparcia ilustracją. W wielu domach przez cały dzień włączony jest telewizor. Dziecko kieruje swoją uwagę na dynamiczny obraz – reklamowy czy muzyczny. Jednak nie koduje mowy- słyszy jako dźwięk ale bez znaczenia słownego. Mózg wyłącza te informacje jako nieistotne. Obraz jest ciekawszy i na tym się skupia.

Naukowcy badający wpływ nowoczesnych technologii na funkcje poznawcze podkreślają, że normalny rozwój ludzkiego mózgu wymaga równowagi między bodźcami środowiskowymi a tymi, które kształtują się w kontaktach z ludźmi. Z badań wynika m. in. , że ewoluujący mózg, który zaczyna się koncentrować na nowych umiejętnościach technologicznych, coraz bardziej odsuwa się od podstawowych zadań społecznych, takich jak odczytywanie wyrazu twarzy rozmówców czy wychwytywanie kontekstu emocjonalnego z obserwacji gestów – mówiła prof. Jagodą Cieszyńską, kierownik Katedry Logopedii i Zaburzeń Rozwoju w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie.

Naukowcy ostrzegają przed negatywnymi skutkami kontaktu dzieci z wysokimi technologiami na wczesnym etapie rozwoju. – Badania prowadzone m. in. przez neurobiologów w Europie i Stanach Zjednoczonych wyraźnie pokazują także, iż pokolenie dzieci urodzonych w epoce wysokich technologii (od końca lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku) w odmienny sposób kształtuje swoje relacje ze światem, ludźmi i językiem.

W rozwoju ludzkości przystosowywanie się do zmieniającego się środowiska trwało tysiące lat. Nowe pokolenie XXI wieku różni się od pokolenia ludzi, których mózgi ukształtowały się w czasach, gdy normą była bezpośrednia społeczna interakcja. Każdy „nowy pomysł technologiczny” wywołuje ogromne zmiany w strukturze i funkcjach mózgu. Mózg współczesnego człowieka nie ma wiele czasu na przystosowanie się do tak ogromnych zmian środowiskowych.

Codzienny kontakt z zaawansowaną technologią osłabia np. połączenia neuronalne odpowiedzialne za przetwarzanie informacji płynących z bezpośredniego kontaktu interpersonalnego. Technologia powoduje, że wychowujemy dziś dzieci w środowiskach bardzo odbiegających od bogactwa społecznoemocjonalnych doświadczeń, do jakich nasz mózg jest przeznaczony i od jakich zależy jego rozwój – podkreślała prof. zw. dr hab. Jagoda Cieszyńska.

W pomieszczeniu, w którym włączony jest telewizor, muzyka czy elektroniczna zabawka, dziecka słyszy mowę jako dźwięk, ale jej nie słucha. Wczesne stymulacje obrazem (telewizor) wywołują nieodwracalne zmiany w mózgu małych dzieci. Przede wszystkim hamują kształtowanie się struktury lewej półkuli odpowiedzialnej za przetwarzanie mowy.

Spitzer referuje badania amerykańskie, których wyniki pokazały, że dzieci korzystające z programów telewizyjnych oraz DVD dla niemowląt maja opóźniony rozwój mowy. „ Negatywny wpływ mediów na rozwój językowy dziecka jest (…) dwa razy silniejszy niż pozytywny efekt czytania dzieciom książek” (Spitzer 2013).

U dzieci od 4. do 12. m. ż. notowane są: � brak koncentracji na twarzy dorosłego, � brak uśmiechu na widok znanej osoby, � brak gaworzenia, � brak wsłuchiwania się w głos dorosłego, � brak gestów społecznych, np. pa pa, � wolniejszy rozwój dużej i małej motoryki.

W okresie niemowlęcym dzieci poddawane oddziaływaniem wysokich technologii przejawiają wiele niepokojących zachowań wskazujących na: - opóźnienia lub brak nabywania systemu językowego, - zwolniony przebieg rozwoju intelektualnego, - zwolniony rozwój zabawy i kształtowania się umiejętności społecznych, - obniżony poziom sprawności motorycznych.

� � � � trudności lub całkowity brak rozumienia poleceń, zabawę na poziomie 14 miesięcznych dzieci, brak zabawy tematycznej, komunikowanie się krzykiem i płaczem, brak respektowania reguł społecznych, brak zainteresowania książkami, obrazkami, uspakajanie się po otrzymaniu telefonu, tabletu, wybiórczość jedzenia.

Używanie komputera w wieku przedszkolnym powoduje zaburzenia koncentracji, które skutkuje późniejszymi kłopotami w opanowaniu umiejętności czytania i pisania oraz trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Okazuje się, że przedszkolaki wykazujące zdolności manualne i ćwiczące je w sposób tradycyjny w przyszłości są lepsze z matematyki. Używanie klawiatury nie tylko nie poprawia motoryki rąk, ale także nie ułatwia zapamiętywania, np. kształtu liter.

� � Jeszcze 2 godziny po wyłączeniu gry komputerowej pola czołowe są nieaktywne, co całkowicie uniemożliwia uczenie się. W wyniku wysokiej plastyczności kory mózgowej dzieci w wieku przedszkolnym mogą pod wpływem obrazu telewizyjnego lub komputerowego przesterować mózg na odbieranie przede wszystkim obrazów a nie mowy. Dziecko kształtuje jedynie myślenie obrazowe, wyizolowane od działań w grupie społecznej.

MYŚLĄC O PRZYSZŁOŚCI WARTO WYŁĄCZYĆ TELEWIZOR, KOMPUTER, TABLET itp. ABY WŁĄCZYĆ WYOBRAŹNIĘ WŁASNĄ I DZIECKA

� Zachęcaj dziecko do spontanicznej zabawy z wyobraźnią w pojedynkę lub z innymi dziećmi. Pozwól dzieciom tworzyć ich własne zabawki np. z kartonu po butach. � Czytaj dziecku i uczestnicz w pełnym uwagi porozumiewaniu się z dzieckiem. Zadawaj pytania, pozwól dziecku opowiedzieć co usłyszało. Zachęcaj dziecko do tworzenia twórczych i pełnych wyobraźni opowieści. � Zachęcaj i pozwalaj na pełną emocji ekspresję. � Zachęcaj do dużej ilości ruchu i interakcji z innymi dziećmi.

RUCH JEST PIERWSZYM JĘZYKIEM DZIECKA, DRUGIM JEST ODBIERANIE WRAŻEŃ ZMYSŁOWYCH. TYLKO WTEDY, KIEDY RUCH I CZUCIE SĄ ZE SOBĄ ZINTEGROWANE MOGĄ ROZWINĄĆ SIĘ BARDZIEJ ZAAWANSOWANE UMIEJĘTNOŚCI, TAKIE JAK MÓWIENIE, CZYTANIE I PISANIE. KIEDY DZIECI TURLAJĄ SIĘ, FIKAJĄ, POBIERAJĄ SWOJĄ PIERWSZĄ LEKCJĘ NA DRODZE DO STANIA SIĘ EINSTEINAMI PRZYSZŁOŚCI.

� Prof. zw. dr hab. Jagoda Cieszyńska: wpływ wysokich technologii na rozwój dziecka, artykuł Sally Goddard, Odruchy, uczenie i zachowanie. Klucz do umysłu dziecka. N. Carr Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg. E. Olszewska, Dziecko przed telewizorem. � M. Żebrowska, Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. � � �