Metody wywoywania gosek Sylwia widziskaJachna logopeda specj neurologopeda

Metody wywoływania głosek. Sylwia Świdzińska-Jachna logopeda, specj. neurologopeda Buk, 19 listopad 2015

I część Co nieco o diagnozie logopedycznej, dyslalii rozwojowej, zaburzeniach artykulacyjnych i fonologicznych.

Diagnoza logopedyczna jest to ocena rozwoju mowy osoby badanej oraz określenie nieprawidłowości występujących w procesie komunikowania się.

Co jest badane u dziecka? • • Motoryka Wymowa Język Struktury pojęciowe Realizacja dialogu Realizacja mowy opowieściowej Oddychanie Połykanie

Dyslalia to ogólne pojęcie stosowane przy określaniu różnych postaci wad wymowy. • Dyslalia anatomiczna ruchowa (dysglosja) spowodowana jest wadami budowy aparatu artykulacyjnego. • Dyslalia funkcjonalna – spowodowana jest nieprawidłowymi nawykami ruchowymi z powodu nieprawidłowego przebiegu czynności fizjologicznych w obrębie obwodowego narządu mowy (żucia, połykania, oddychania). • Dyslalia anatomiczna słuchowa – spowodowana jest wadą budowy lub uszkodzeniem narządu słuchu. • Dyslalia rozwojowa – to zaburzenia rozwoju artykulacji.

Dyslalia rozwojowa – zaburzenia rozwoju artykulacji. Podstawowy schemat systemu przetwarzania procesów mowy. REPREZENTACJA LEKSYKALA WEJŚCIE ucho WYJŚCIE usta

Czynniki powodujące zaburzenia artykulacyjne. 1. Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego: wady zgryzu (zgryz otwarty, przodozgryz – progenia, tyłozgryz – prognacja); anomalie zębowe (zęby krzywe, diastema, protruzja, retruzja); nieprawidłowa budowa języka (makroglosja, mikroglosja, ankyloglosja); gotyckie podniebienie twarde; przerost trzeciego migdałka, tzw. gardłowego; polipy; skrzywienie przegrody nosowej; rozszczepy: warg, podniebienia twardego i miękkiego.

Czynniki powodujące zaburzenia artykulacyjne – cd. 2. Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy: - niska sprawność języka i warg (słabe napięcie mięśniowe, oddychanie przez usta, brak pionizacji języka, nieprawidłowe nawyki); - trudności w pracy więzadeł głosowych; - nieprawidłowe funkcjonowanie języczka.

Czynniki powodujące zaburzenia artykulacyjne – cd. 3. Zaburzenia fonologiczne: - nieprawidłowości w funkcjonowaniu słuchu fonemowego; - inne trudności związane z centralnymi procesami przetwarzania mowy, między innymi brak reprezentacji odpowiednich fonemów, a także planowanie sekwencyjne.

Zaburzenia artykulacji (wymowy) w zależności od przyczyn. ZABURZENIA ARTYKULACJI (WYMOWY) zaburzenia artykulacyjne przyczyny zlokalizowane na wyjściu zaburzenia fonologiczne przyczyny zlokalizowane na wejściu

Najczęściej występujące zaburzenia artykulacyjne i fonologiczne, czyli deformacje. • Sygmatyzm (różnica parasygmatyzm) – nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych [s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź]. • Rotacyzm (różnica pararotacyzm) – nieprawidłowa wymowa głoski [r]. • Kappacyzm i gammacyzm – nieprawidłowa realizacja głosek [k] i [g]. Występują tu paralalie, tak jak przy sygmatyźmie i rotacyźmie. • Lambdacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski [l]. Paralalia z głoską [j]. • Deformacje samogłosek [a, u, i, o, e, y) – obniżona motoryka ust.

Najczęściej występujące zaburzenia artykulacyjne i fonologiczne, czyli deformacje – c. d. • Deformacja innych głosek [t, d, n, f, v, b, p, m, h]. • Wymowa bezdźwięczna, za wyjątkiem głosek sonornych [l, r, u, m, n, ń, i] oraz samogłosek. Wymowa bezdźwięczna najczęściej występuje w postaci paralalii, tzn. gdy głoski dźwięczne są zastępowane głoskami bezdźwięcznymi. Przyczyny: „na wejściu” – funkcjonowanie słuchu fonemowego, niedosłuch, zaburzenia koordynacji strun głosowych z pracą nasady, słaba wydolność układu oddechowego.

II część Warsztaty. Literkę widzimy GŁOSKĘ słyszymy.

Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek. • A → M zwierając wargi podczas artykulacji a otrzymamy m. • M → B zaciskamy dokładnie i delikatnie skrzydełka nosa w czasie artykulacji m. • B → P szeptem wymówione b przekształci się w p. • A → L delikatnie, zewnętrzną stroną dłoni podbijamy podbródek w czasie artykulacji a. • L → R palcem wskazującym szybko poruszamy pod czubkiem języka; język musi być luźny, szeroki, policzki przyciśnięte. • U → B w czasie wymawiania u lekko zwieramy i rozwieramy wargi. • U → W przyciskamy dolną wargę do górnych zębów w czasie artykulacji u. • V → F szeptem wymawiane w przekształci się w f. • F → S rozciągamy szeroko wargi tak, aby zęby były widoczne w czasie artykulacji f, możemy powiedzieć dziecku, że układamy buzię jakbyśmy mieli się uśmiechać.

Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c. d. • W → Z rozciągamy szeroko wargi tak, aby zęby były widoczne w czasie artykulacji w, możemy powiedzieć dziecku, że układamy buzię jakbyśmy mieli się uśmiechać. Uwaga! to są głoski dźwięczne. • I → S wykorzystujemy ułożenie warg i języka typowe dla samogłoski i i polecamy długo i mocno kierować powietrze na palec wskazujący, który dziecko trzyma przed ustami w linii środkowej; nie każemy dziecku dmuchać, ponieważ wtedy układa wargo tak, jak do dmuchania, tj. zaokrągla je. • S → SZ w czasie artykulacji s podnosimy czubek języka do dziąseł lub polecamy dziecku, aby samo uniosło czubek języka w kierunku wałka dziąsłowego górnego; można wykorzystać sondę lub szpatułkę. • S → Ś w czasie wymawiania długiego s polecamy, aby pacjent cofnął czubek języka jak najdalej od zębów i umieścił go na dole jamy ustnej.

Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c. d. • N → D kilkakrotnie powtarzamy sylabę na zaciskając przy tym nos. • D → T szeptane d przekształca się w t. • D → G w czasie artykulacji sylaby do przyciskamy palcem lub szpatułką przód języka. • T → K w czasie artykulacji sylaby to przyciskamy palcem lub szpatułką przód języka. Uwaga! Obie głoski są bezdźwięczne. • K → CH, H przedłużenie artykulacji głoski k spowoduje jej przekształcenie się w ch, h. • T → C przy otwartych ustach kładziemy czubek języka na wewnętrzną powierzchnię dolnych zębów i staramy się wytworzyć dźwięk t, będzie on zbliżony do c; następnie polecamy zbliżyć zęby. • C → S przedłużenie artykulacji głoski c przekształci ją w s.

Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c. d. • S → Z uruchomienie wiązadeł głosowych, co można wyczuć przykładając dłoń do krtani, wówczas dziecku polecamy, żeby włączyło motor; tutaj musimy pamiętać, aby nie doprowadzić do napięcia mięśni. • TI → Ć w czasie wymawiania sylaby ti cofamy język do tyłu za pomocą sondy lub szpatułki. • Ć → Ś przedłużona głoska ć przekształca się w ś. • SZ → Ż uruchamiamy więzadła głosowe, tak jak we wszystkich parach korelacyjnych dźwięczna/bezdźwięczna. • CH, H → Ś wymawiamy długo i szeptem spółgłoskę ch, h nie zmieniając przy tym pozycji języka i wytwarzając odpowiednie zaokrąglenie warg ze ściśniętymi kącikami ust. • J → Ś sposób taki sam jak przy przekształcaniu ch, h →ś.

Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c. d. • Ń → DŹ w czasie wymawiania długiego i mocnego ń zaciskamy skrzydełka nosa. • DŹ → Ć wymówione szeptem przekształca się w ć, a przedłużone ć daje ś. • T → T* przy szeroko otwartych ustach pokazujemy dziecku, że wymawiając t, językiem trzeba dotknąć wałka dziąsłowego powyżej zębów przednich. Można też uczulić sondą lub roztworem soli miejsce artykulacji: dziąsło i apex. D → D* analogicznie. • T* → CZ z dziąsłowego t poprzez przyciśnięcie policzków w okolicy kącików ust i lekkie zaokrąglenie warg uzyskamy dźwięk głoski cz. Analogia D* → DŻ. • CZ → SZ z przedłużonego cz uzyskamy sz. Analogia D* → Ż. • SZ → Ż uruchamiamy struny głosowe przy sz, co da efekt ż.

Metody fonetyczne wywoływania głosek polegają na przekształceniach fonetycznych innych głosek – c. d. • Ż → R lekkie i delikatne potrącenie wędzidełka podjęzykowego w czasie artykulacji ż spowoduje jej przekształcenie w r; lepszym od tego sposobem może być energiczne opuszczenie żuchwy w czasie przedłużonego ż. • D* → R tworzymy delikatnie i szybko, i bez wysiłku dziąsłowe d* przy szeroko otwartych ustach; język musi być wysoko podniesiony a w tylnej części napięty. Silny wydech w czasie tworzenia d* oraz intencja aby wprawć w wibracje czubek języka doprowadzą do wywołania głoski r. • T → D* → R wymawiamy lekko i delikatnie sylaby te i de, w których głoska d* jest wymawiana przy dziąsłach a nie przy zębach, samogłoski sa tworzone bardzo cicho i krótko. • R → SZ osłabienie wibracji, wymawianie coraz ciszej głoski r przy jednoczesnym zaokrągleniu warg przekształci ją w sz; dziecku mówimy, że słychać odjeżdżający motor.

Pytania?

Dziękuję za uwagę. Sylwia Świdzińska-Jachna tel. 604205652