OCHRONA PRAW CZOWIEKA NAGRODA IM SACHAROWA Od 1988

OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA

NAGRODA IM. SACHAROWA Od 1988 r. Parlament Europejski przyznaje specjalne wyróżnienie osobom, które szczególnie zasłużyły się dla ochrony praw człowieka i sprzeciwiają się ich łamaniu w różnych regionach świata. Laureaci i nominowani do tej nagrody doświadczają prześladowań w ojczystych krajach z powodu swojej niezachwianej postawy w sprawie poszanowania praw osoby ludzkiej. Odwaga, z jaką walczą z wszelkim uciskiem, łączy ich z postacią Andrieja Sacharowa (1921– 1989), którego wybrano na patrona nagrody przyznawanej przez PE. Sacharow był znanym rosyjskim dysydentem. Zasłynął z działań na rzecz pokoju i praw opozycjonistów protestujących przeciwko władzy radzieckiej. Pod koniec lat 60. XX w. zdecydował się na walkę w obronie osób prześladowanych oraz pokrzywdzonych.

Sacharow był niezwykle utalentowanym fizykiem. Od 1948 r. pracował w Moskwie nad radzieckim programem jądrowym i należał do elitarnej grupy najlepszych rosyjskich naukowców, co zapewniało mu wysoki standard życia i możliwości rozwoju zawodowego nawet w latach stalinowskiego terroru. Od 1960 r. kierował grupą opracowującą ściśle tajne projekty państwowe – to właśnie jego zespół stworzył bombę wodorową.

Jako fizyk Sacharow zawsze starał się przewidywać skutki swoich odkryć i wyróżniał się bezkompromisową postawą w kwestii rzetelności pracy naukowej. Efekty pierwszych prób z bronią jądrową skłoniły go do przyjęcia stanowiska przeciwnego zbrojeniom. Wnikliwa obserwacja radzieckiego społeczeństwa pozwoliła mu na sformułowanie zdecydowanego sądu o rozbieżności pomiędzy ideologią i interesami partii komunistycznej a życiem codziennym zwykłych ludzi. Napisał do Leonida Breżniewa listy w sprawie uwolnienia więźniów politycznych.

W 1968 r. wywołał wielkie poruszenie na Zachodzie, gdy jako naukowiec o międzynarodowej sławie ogłosił esej Rozmyślania o postępie, pokojowym współistnieniu i wolności intelektualnej, który został wydany najpierw nielegalnie w ZSRR (poza cenzurą), a następnie w innych krajach europejskich w nakładzie 18 milionów egzemplarzy. W swoim tekście Sacharow otwarcie domagał się amnestii dla więźniów politycznych i poszerzenia katalogu swobód obywatelskich oraz opowiadał się za demokratyzacją ustroju radzieckiego. Władze partyjne ukarały go odsunięciem od najważniejszych projektów państwowych. Służby bezpieczeństwa objęły fizyka szczególnym nadzorem: śledziły każdy jego krok, konfiskowały rękopisy jego prac, sprawdzały korespondencję i utrudniały mu podróżowanie.

Mimo represji Sacharow zintensyfikował swoje protesty przeciwko łamaniu praw człowieka w ZSRR i na całym świecie: przeprowadzał strajki głodowe w obronie osób prześladowanych oraz pomagał w pracach nad utworzeniem w Moskwie Komitetu Praw Człowieka. W 1975 r. został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla, której nie mógł odebrać osobiście z powodu zakazu władz radzieckich – uczyniła to w jego imieniu żona Jelena Bonner, współdziałająca z nim w ruchu dysydenckim. Po publicznym skrytykowaniu decyzji o agresji wojsk radzieckich w Afganistanie w 1980 r. Sacharow został bez rozprawy sądowej skazany na zesłanie do syberyjskiego miasta Gorki. Pozbawiono go możliwości kontaktu ze współpracownikami i z przyjaciółmi oraz prawa do pracy naukowej. Jego codzienne życie przebiegało w warunkach bezustannej kontroli funkcjonariuszy KGB. Z wygnania powrócił do Moskwy dopiero w 1986 r. W ostatnich latach przed śmiercią mimo złego stanu zdrowia konsekwentnie kontynuował swoją działalność w obronie praw ludzi na całym świecie. W 1989 r. na jego pogrzeb w Moskwie przybyło ok. 300 tysięcy ludzi. Sacharow przez wielu był nazywany „sumieniem Rosji”.

DNI PRZYPOMINAJĄCE O PROBLEMACH DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA NA ŚWIECIE ONZ oraz różne organizacje pozarządowe przez cały czas wskazują na konieczność ochrony podstawowych praw i wolności człowieka oraz na los konkretnych osób i grup, których prawa są łamane w różnych miejscach na świecie. Szczególnie intensywne działania są podejmowane w dniach poświęconych wspominaniu najważniejszych problemów związanych z prawami człowieka.

• 8 stycznia – Światowy Dzień Walki z Analfabetyzmem • 20 lutego – Dzień Oporu bez Przemocy • 8 marca – Międzynarodowy Dzień Kobiet • 21 marca – Międzynarodowy Dzień Eliminacji Dyskryminacji Rasowej • 22 marca – Światowy Dzień Wody • 7 kwietnia – Światowy Dzień Zdrowia • 22 kwietnia – Dzień Ziemi • 3 maja – Światowy Dzień Wolności Prasy • 17 czerwca – Światowy Dzień Walki z Suszą • 20 czerwca – Światowy Dzień Uchodźcy • 26 czerwca – Międzynarodowy Dzień Narodów Zjednoczonych na rzecz Wsparcia Ofiar Tortur • 17 października – Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem • 2 grudnia – Światowy Dzień na Rzecz Zniesienia Niewolnictwa • 10 grudnia – Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka

PRZYCZYNY ŁAMANIA PRAW CZŁOWIEKA � Ekonomiczne � Kulturowe � Prawne � Polityczne

SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA W POLSCE Elementy systemu praw człowieka: -Konstytucja -Trybunał Konstytucyjny -Ustawodawstwo szczegółowe -Normy prawa (m. in. cywilnego, karnego, administracyjnego) -Rzecznik Praw Obywatelskich -Rzecznik Praw Dziecka -Organizacje pozarządowe

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH � � Jego głównym zadaniem jest interweniowanie w sytuacjach, gdy organ władzy państwowej narusza prawa i wolności obywateli zagwarantowane w konstytucji. Rzecznika powołuje sejm za zgodą senatu na 5 letnią kadencję Adam Bodnar – Rzecznik Praw Obywatelskich od 9 września 2015 r.

RZECZNIK PRAW DZIECKA � Stoi na straży praw dzieci � Rzecznika powołuje sejm za zgodą senatu na 5 letnią kadencję. Mikołaj Pawlak – Rzecznik Praw Dziecka od 14 grudnia 2018

WAŻNIEJSZE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE � Polski Czerwony Krzyż � Helsińska Fundacja Praw Człowieka � Stowarzyszenie Amnesty International Polska � Polski Komitet Narodowy UNICEF � Caritas Polska � Fundacja SOS � Polska Akcja Humanitarna � Fundacja Przeciwko Handlu Ludźmi i Niewolnictwu – La Strada