Marek Grondas Stowarzyszenie Monar Poradnia Profilaktyki Leczenia i

Marek Grondas Stowarzyszenie Monar Poradnia Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień w Łodzi ul. Tuszyńska 106, Łódź Między paniką a niefrasobliwością Dorośli wobec zmian młodzieżowej sceny narkotykowej

Ewolucja sceny narkotykowej i wzorów używania narkotyków w ciągu kilkunastu ostatnich lat Spadek znaczenia heroiny (obecnie ok. 7% zgłaszających się do leczenia, w ciągu 2 lat spadek o połowę) Cechy heroinizmu kompotowego: � Ø Ø Ø niska cena szybkie uzależnienie fizyczne i psychiczne wzrost tolerancji, reakcja abstynencyjna po ok. 6 godz. przyjmowanie drogą iniekcji – zagrożenie chorobami zakaźnymi 70% zanieczyszczeń – poważne schorzenia organiczne gwałtowane zmiany biograficzne Stereotyp „ćpuna” Ø Ø nieuleczalnie chory, niezdolny do pracy i nauki, nieobliczalny, zdemoralizowany, skłonny na „głodzie” do przestępstw, zarażający innych Czeka to każdego, kto zaczął brać narkotyki

Ewolucja sceny narkotykowej i wzorów używania narkotyków W ciągu ostatnich kilku lat – również spadek znaczenia amfetaminy Cechy amfetaminizmu: � � � Brak uzależnienia fizycznego (fizycznej reakcji abstynencyjnej, konieczności zwiększania dawek) Niska cena Uzależnienie psychiczne– prowadzące po pewnym czasie do utraty kontroli i używania w ciągach Aplikowana przez śluzówki Długi okres działania (ok. 12 godz. ) Szkodliwość: choroby organiczne, wyczerpanie i chudnięcie, psychozy endogenne i polekowe

Utrzymywanie się popularności i powolny wzrost spożycia marihuany i haszyszu Cechy marihuanizmu: Ø Ø Ø Łatwa dostępność i niska cena Późne pojawienie się cech uzależnienia fizycznego i reakcji abstynencyjnej Aplikowana przez palenie Krótki okres działania Uważana za nieszkodliwą Szkody pojawiają się w długich okresach czasu i są trudne do zauważenia

ZMIANY WZORÓW UŻYWANIA W ŚRODOWISKACH MŁODZIEŻOWYCH � � � niska cena – w granicach 20 -50 zł za dawkę, co wiąże się ze spadkiem spożycia narkotyków drogich i zarazem bardzo niebezpiecznych, takich jak brown sugar czy kokaina; dostępność i legalność – młodzi ludzie sięgają chętnie po substancje nie zabronione prawem, które można kupić w aptekach lub przez Internet, bez konieczności kontaktowania się z czarnym rynkiem; unikanie wykrycia przez szkołę lub rodziców – preferowane są substancje o krótkim czasie działania, tak aby po powrocie ze szkoły wyjść z domu na kilka godzin i móc wrócić tego samego dnia po ustaniu odurzenia. całkowity odwrót od iniekcji (co trudno ukryć). W ostatnich latach również od inhalacji (być może stąd wzrost popularności sztucznych kannabinoidów) Kształtuje się przekonanie, że palenie lub zażywanie tabletek to nie narkomania. ideologia zakładająca nieszkodliwość marihuany – dążenie do legalizacji

KONFLIKT PRZEKONAŃ MIĘDZY DOROSŁYMI A MŁODYMI UŻYTKOWNIKAMI Dorośli pozostają na ogół nadal pod wrażeniem stereotypu narkomana z lat 80 – co prowadzi do paniki lub zachowań unikowych Spora część użytkowników (poza użytkownikami dopalaczy): Ø Ø Ø Długo utrzymuje się w rolach społecznych i zachowują inne satysfakcjonujące aktywności Nie odczuwają przymusu sięgnięcia po substancję, ani fizjologicznej reakcji odstawiennej Utrata kontroli i zmiany psychiczne, np. destabilizacja emocjonalna kłopoty z pamięcią, koncentracją, mobilizacją - pojawiają się po długim czasie i są trudne do zauważenia przez nastolatka Spora cześć młodych ludzi tylko pali lub używa w tabletkach Straszenie stereotypem ćpuna traktują jako dowód niekompetencji dorosłych

PROFIL I: NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE I DZIECKO NARCYZOWANE niekorzystna sytuacja rodzinna: brak komunikacji, wsparcia, brak jasnych granic, brak stymulacji do rozwoju, niedostatki systemu wartości konsekwencje: niepowodzenia szkolne, brak zainteresowań i celów (wizji siebie w przyszłości), "puste życie" silny związek z destrukcyjną grupą rówieśniczą wzór używania: różne SPA + alkohol, zamiana amfetaminy z poprzedniego okresu na nowe stymulanty – co zwiększa zagrożenie zatruciami proces: brak reakcji abstynencyjnej i zmian tolerancji, co utwierdza w przekonaniu, że nie jest uzależniony ale: rozwój silnej potrzeby psychicznej, utrata kontroli i koncentracja na używaniu (w grupie rówieśniczej), z utratą innych aktywności oraz rosnąca szkodliwość: najpierw społeczna, następnie psychiczna (wynikająca z używania stymulantów) prognoza negatywna: uzależnienie, zablokowanie rozwoju i destrukcja linii życia postępowanie: praca z rodziną, ewentualnie motywowanie do zmiany w kierunku podjęcia leczenia stacjonarnego

PROFIL II: OSAMOTNIENIE rodzina wychowująca autorytarnie, uwewnętrznianie wartości i norm oraz stymulowanie do rozwoju oparte na presji, selektywna komunikacja i wsparcie wyniki w szkole dobre ale nie wystarczają rodzicom; zainteresowania i nastawienie na rozwój rozwijane pod presją - nie dają satysfakcji, konflikty wewnętrzne i izolacja społeczna prowadzą do potrzeby samoleczenia wzór używania: leki OTC dostępne bez kontaktów z czarnym rynkiem, antydepresanty z przepisu lekarza Proces: pogłębianie izolacji społecznej, szybkie pojawienie się silnej potrzeby psychicznej, prowadzące następnie do stopniowej utraty kontroli, a przy używaniu opioidów - do pojawienia się reakcji abstynencyjnej i zmian tolerancji, inne satysfakcjonujące aktywności zachowywane są dłużej, Prognoza negatywna: stopniowe pogłębianie się destrukcji - szkody społeczne i psychiczne, niekiedy poszukiwanie akceptującej grupy destrukcyjnej, reakcje dorosłych w kierunku rozpoznania psychiatrycznego, co jeszcze pogłębia problemy Postępowanie: przede wszystkim praca z rodziną, wczesna interwencja z odwołaniem się do kontraktu rodzinnego i kontroli rodzicielskiej, w przypadku fazy używania szkodliwego - psychoterapia indywidualna i grupowa skoncentrowana na problemach intrapsychicznych i interpersonalnych

PROFIL III „NOWY TYP REKREACJI” - rodzina z dobrą komunikacją i wsparciem, uwewnętrzniająca wartości i stymulująca do rozwoju, wychowanie liberalno-partnerskie, niekiedy brak granic lub granice niejasne - wyniki w szkole od wystarczających do bardzo dobrych, rozwój zainteresowań i myślenia o przyszłości, kontakty społeczne zróżnicowane, obecność konstruktywnych więzi rówieśniczych wzór używania: ograniczanie się do THC jako „bezpiecznego środka rekreacji i samorozwoju” (ideologia legalizacyjna), niekiedy programowa abstynencja alkoholowa proces: przez długi czas brak występowania symptomów uzależnienia lub używania szkodliwego, co najwyżej szkody społeczne (konflikty z rodzicami i z prawem) Prognoza negatywna: możliwość rozwoju pełnoobjawowego uzależnienia i/lub zaindukowania zaburzeń psychicznych Postępowanie: wczesna interwencja, praca z rodziną w kierunku modyfikacji strategii wychowawczych i ustanowienia kontraktu rodzinnego

Konsekwencje zmian na scenie narkotykowej użytkownicy nie stanowią już jednorodnej grupy, mają zróżnicowane potrzeby i możliwości, większość nie potrzebuje terapii stacjonarnej ani nawet ambulatoryjnej � adekwatne formy pracy: poradnictwo, krótkie interwencje (43% osób zgłaszających się do ambulatoriów Stowarzyszenia Monar) � Podstawowe znaczenie zmian w środowisku naturalnym współpraca z rodziną i szkołą � ALE RODZINY I INSTYTUCJE NIE CHCĄ WZIĄĆ ZA TO ODPOWIEDZIALNOŚCI!

POSTAWY DOROSŁYCH Eksperymentowanie z środkami zmieniającymi świadomość stało się w naszej kulturze zjawiskiem typowym dla okresu adolescencji. Stosunek do tego zjawiska dorosłych, którzy albo nie zauważają ewidentnych symptomów szkodliwego używania, albo – przeciwnie - nadmiarowo reagują na odosobnione epizody eksperymentowania balansuje MIĘDZY PANIKĄ A NIEFRASOBLIWOŚCIĄ. Utrzymywanie się stereotypu ćpuna: Ø Ø Przesadny lęk prowadzi do paniki lub zachowań unikowych Stereotyp zastępuje realistyczną wiedzę, informacje o zmianach na scenie narkotykowej są przyjmowane jedynie w zakresie wiedzy o zagrożeniach Brak wiedzy i operowanie stereotypowymi wyobrażeniami nt używania narkotyków utrudnia komunikację i interwencję Realistyczne informowanie o różnicach między działaniem różnych narkotyków i o zasadach bezpieczeństwa przy używaniu – jest traktowane jako zachęcanie do narkotyków

PANIKA/NIEFRASOBLIWOŚĆ PRODUKUJĄ ZABURZONE PRZEKONANIA � "To nie jest nasz problem. Nie potrafimy się nim zajmować, nie jesteśmy specjalistami, interweniując możemy tylko zaszkodzić". "Zaprośmy specjalistów od profilaktyki, niech oni to za nas załatwią". � "I tak nie dowiemy się prawdy. Używanie środków psychoaktywnych jest elementem drugiego życia szkoły, którego nie jesteśmy w stanie wyeliminować". � "Rodzice i nadzór będą mieli do nas pretensje, obarczą nad odpowiedzialnością za to, że w szkole są narkotyki". � "Jeśli zdecydujemy zajmować się tym, że nasi uczniowie biorą, będziemy postrzegani jako szkoła dla "narkomanów" i tacy uczniowie zaczną do nas przychodzić, a rodzice "tych porządnych" nie będą do nas posyłać swoich dzieci. Nasza szkoła będzie gorsza od innych szkół, gdzie do takich problemów raczej się nie przyznają". � "Jedyne co możemy zrobić, to dołożyć wszystkich sił, aby nie dopuścić narkotyków do szkoły. Należy wzmóc kontrolę, stale współpracować z policją, narkomanów natychmiast usuwać". �

POSTAWY DOROSŁYCH – zachowania unikowe niefrasobliwe traktowanie problemu : Ø „moje dziecko nigdy…”, Ø „w naszej szkole nie ma narkotyków” działania pozorne: � Rodzice: bezskuteczne próby zmuszenia dziecka do zmiany � Szkoły: krótkie warsztaty zewnętrzne skierowane do wszystkich, skoncentrowane na przekazywaniu mało przekonywujących informacji o zagrożeniach � Instytucje: rytualne akcje w populacji generalnej

POSTAWY DOROSŁYCH PANIKA PROWADZI DO PRZEMOCY �usuwanie ze szkoły �psychiatra �ośrodki resocjalizacyjne �wymuszanie niepotrzebnej terapii stacjonarnej lub ambulatoryjnej �Najprostsze wyjście: wywieźć dziecko do ośrodka

Co mogą rodzice? �Nauczyć się współpracować ze sobą �Naprawić relacje z dzieckiem �Nauczyć się realizowania skutecznych strategii wychowawczych: połączenie szacunku dla autonomii dziecka, wsparcia emocjonalnego i skutecznej kontroli

Co mogą szkoły (i inne placówki)? ü ü ü praca wychowawcza z całą społecznością szkolną, praca z klasami uczniowskimi jako grupami wychowawczymi, intensywna praca indywidualna z uczniami zagrożonymi i ich rodzicami (współdziałanie z instytucjami otoczenia społecznego) przygotowanie nauczycieli do pracy z rodzicami Potrzeba wsparcia systemowego - efektywne szkolenia, stała współpraca ze specjalistami, superwizje dla nauczycieli Realistyczne informowanie o zagrożeniach

profilaktyka wskazująca �rozwój programów "OUT-REACH" – streetworking – praca skierowana do grup zagrożonych w ich środowisku naturalnym �oddziały dzienne (większość zagrożonych dzieci i młodzieży nie potrzebuje i nie chce terapii stacjonarnej, natomiast można im skutecznie pomagać w trybie ambulatoryjnym, ale muszą to być działania intensywne)