LevensduurvoorspellingAsfaltModel LAM 30 augustus 2018 Hoofdredeneerlijn innovatie LAM

Levensduurvoorspelling-Asfalt-Model (LAM) - 30 augustus 2018

Hoofd-redeneerlijn innovatie LAM De LAM innovatie De gevolgen, effecten van de LAM innovatie Doorstroming Hinder Bundeling van kennis, data, modellen, instrumenten Kwaliteit LAM Betrouwbaarheid levensduur voorspelling Just-in-time vervangen asfalt Waterdoorlating Geluid Verkeersveiligheid Omgevingshinder Levensduurkosten Materiaalverbruik Duurzaamheid 2 x zo lange levensduur Halvering spreiding levensduur Reductie CO 2 met 50% Gelijke of lagere levensduurkosten CO 2 uitstoot

Programma 13. 00 – 13. 10 – 13. 25 – 13. 40 – 13. 55 – 14. 00 – 15. 15 – 15. 30 – 16. 00 – 16. 25 – 16. 30 – Welkom en doel Aangescherpte doelstellingen project LAM Visie van project LAM op delen van data Adoptie raamwerk (als resultaat sessie 7 juni voor realiseren van de LAM-doelen) Korte opfrispauze A. d. h. v. het raamwerk concretiseren pilots en modellen in 3 groepen: Groep 1: ZOAB-deklaag voor het hoofdwegennet Groep 2: Deklaag voor regionaal wegennet (bv. SMA of DAB) Groep 3: Modellen PAUZE Plenair terugkoppelen uit de groepen Afspraken, acties voor vervolg Afronding Borrel

Doel van het project LAM • Er wordt een objectief, betrouwbaar en geaccepteerd levensduurvoorspellingsasfaltmodel beschikbaar gemaakt, voor zowel de ontwerp- als de gebruiksfase. We streven ernaar deelmodellen te publiceren zodra ze klaar zijn. • Naast het model worden er drie typen instrumenten gemaakt: monitoringsinstrumenten, analyse -instrumenten en gebruiksinstrumenten. Hiermee kan op korte termijn al worden gewerkt. • De functionaliteit van instrumenten en (deel)modellen is o. a. : – Inschatten restlevensduur van deklagen. – Beoordelen van de levensduur van innovatieve, bijvoorbeeld duurzame mengsels t. o. v. elkaar. – Faciliteren van gerelateerd datagebruik en onderhoudsprogrammering LAM Introductie Levensduur Asfalt Model

Aanpak Procesmatig • Korte cycli van informatie verzamelen, koppelen en vervolgstappen formuleren. • Instrumenten snel aanbieden voor evaluatie en praktijkgebruik. Leren van praktijk • Data verzamelen en analyseren m. b. t. – praktijkprestaties en monitoringsdata – belastingen (verkeer, weer, etc. ) en andere randvoorwaarden – toegepaste materialen, mengselontwerp – aanlegcondities en laagkarakteriseringen Fysisch-chemische modelontwikkeling • Schademechanismen identificeren • Per schademechanisme beschikbare levensduurmodellen inventariseren. • Modellen koppelen LAM Introductie Levensduur Asfalt Model

Belangrijke aandachtspunten 2 e sessie • • • Relevantie voor het hoofdwegennet en het onderliggende wegennet. De bestaande kennis, inzichten en modellen die bij verschillende partijen in de sector liggen dienen voor zover mogelijk/relevant te worden gebruikt. De verschillende partijen in de sector dienen actief betrokken te worden bij het project om acceptatie te waarborgen. Interactie met andere asfaltimpulsprojecten moet worden bewaakt (asfalt in contracten, kwaliteitsborging, functioneel opleveren, high tech, low cost…) Projectfinanciering moet helder zijn, wie betaalt, wie voert uit. Afspraken maken over data delen en vertrouwelijkheid komt hierna aan bod LAM Introductie Levensduur Asfalt Model

Data delen en datavertrouwelijkheid bij LAM Rutger Krans - 26 augustus 2018

Waarom data delen? Projectdoel: model en instrumenten maken voor betere voorspelling van asfaltlevensduur. Hiermee ook nieuwe materialen kunnen beoordelen. Middel: gezamenlijke analyses uitvoeren, met 1) link tussen a) ontwerpdata, b) aanlegdata en c) gebruiksdata, 2) relatie laboratorium en praktijk, 3) breed spectrum aan gebruiksomstandigheden bij verschillende wegbeheerders Hiermee komen tot probabilistisch model ter verfijning van bestaande modellen. Benodigd: delen van data, met goede afspraken en met analyses in ontkoppelde omgeving. 8

Te hanteren principes bij datadeling (1) LAM werkt vanuit de volgende principes: 1. Doelbinding: data worden gedeeld met als doel gezamenlijke analyses en ontwerp van instrumenten. Denk aan • analyse-instrumenten • monitoringsinstrumenten • gebruiksinstrumenten • modellen Dataleveranciers worden niet aangesproken op de kwaliteit van de data of inhoudelijke bevindingen van het onderzoek. 2. Vertrouwelijkheid • Uit presentatie van data is niet af te leiden welke partij het product heeft aangelegd, tenzij met toestemming. • Brondata worden niet vrijgegeven, alleen het eindrapport met de onderzoeksbevindingen (geanonimiseerd waar gewenst) 9

Te hanteren principes bij datadeling (1) 3. Zorgvuldigheid: • Datateams LAM werken met een afgeschermde dataopslag (bv. Greenplum bij datalab RWS). • Datateams LAM werken in een afgeschermde onderzoeksomgeving. • Datateams LAM werken op basis van vertrouwelijkheid 4. Afspraken over datadelen worden vooraf vastgelegd op bestuurlijk niveau. 10

Aanpak van opstart najaar 2018 1. Keuze maken voor te hanteren, afgeschermd dataplatform (Greenplum? ) 2. Teamleden LAM tekenen geheimhoudingsverklaringen 3. Op dataleverantie volgt ontvangstbevestiging van de data, waarin geheimhouding, anonimiteit en vrijwaring worden bekrachtigd. 4. Anonimisering van gerapporteerde resultaten m. b. t. locaties en betrokken partijen, tenzij partijen vooraf toestemming geven tot vermelding. 5. Deze voorwaarden bestuurlijk laten accorderen. 6. Starten met twee proofs of concept voor data-analyse, één voor ZOAB en een voor bv. SMA of DAB. 7. Parallel zal een externe partij de omgang en invulling van vertrouwelijkheid toetsen, bv. Gartner. 8. Ervaringen, observaties en aanbevelingen bespreken met de LAM-projectpartners. 11

Adoptie LAM Stimuleren Wegnemen belemmeringen Kennis en ervaring delen Vergroot kwaliteit model - gezamenlijke definities - analyse historische data Maak gezamenlijke afspraken over data toepassing, delen en bescherming Creëer leerruimte - Leer van pilots Communiceer met stakeholders - Meerwaarde inzichtelijk voor stakeholders - Sluit aan bij behoefte zicht op duurzaamheid Voorkom afstraffing in ontwikkelfase wanneer realiteit afwijkt van voorspelling leer van fouten, verbeter model Ontwikkel en verrijk architectuur Organiseer pilots / fieldlabs - Breng actoren bijeen Ondersteun gemeenten met expertise Ondervang gebrek aan budget of capaciteit Communiceer actief ervaringen Biedt incentives in contracten om model te gebruiken Voorkom concurrentie in beoordeling(smethode): werk samen met AQ-loket

Aan de slag in 3 groepen 1. Concretiseren LAM pilot ZOAB (hoofdwegennet) Bouke Ottow (STORM), Edwin van Osch (LAM); in deze ruimte links 2. Concretiseren LAM pilot SMA/DAB (regional wegennet) Arjen Ros (STORM), Rutger Krans (LAM); in deze ruimte rechts 3. Concretiseren model (deelmodellen, instrumenten) Michel Kuijer (STORM), Greet Leegwater (LAM); in ruimte Linker Bovenkamer

1. Pilot ZOAB (hoofdwegennet) Pilot: bepalen van de levensduur van ZOAB Scope: • Vanaf bureau theoretische levensduur voorspellen • Na aanleg checken • Tijdens gebruik: restlevensduur bepalen • Methodiek blijft gelijk; inzichten verzamelen • Type asfalt is één van de input variabelen Kwaliteit: Er in: • Schadekenmerken • Levensduur beïnvloedende factoren/aspecten • Inzicht naar hoe schades zich ontwikkelen – dus op specifiek vak niveau – met behulp van data analyse • Zal de schade progressie voor elke mengsel hetzelfde zijn? • Er is sprake van een voorspelling die wordt bijgesteld naarmate de tijd verstrijkt, ontwikkeling model van grof naar fijn. • Beschikbaarheid van data

1. Pilot ZOAB (hoofdwegennet) stakeholders Primair (intern & extern) • Aannemers • Opdrachtgevers • Beheerders • Toeleveranciers Secundair • Modellenmakers • Dataanalisten • Meet & monitoring specialisten • Ingenieur bureaus • beleidsmakers

1. Pilot ZOAB (hoofdwegennet) Hoe staat het met de Adoptie van het model? Onderdeel van adoptie is kwaliteit van het model Stimuleren en belemmeren: hoe de wil om mee te doen te organiseren? Tools om te analyseren ter beschikking stellen - om niet - aan iedereen die meedoet Wordt RWS Datalab fieldlab? Wordt dit een afgeschermde omgeving? Of wordt het een open structuur? (kun je alleen met een open structuur snel verder? ) Scrums van aantal weken Veiligheid van de data: tijdslimiet aan het ter beschikking stellen (voor de proof of concept: tot einde proof of concept) Quotum instellen: bijv minimaal drie representatieve projecten die data ter beschikking stellen (incl RWS / “kleinere” partijen / min. twee opdrachtnemers/grondstofleveranciers) Incentive: verplichting (om data te leveren, om model te gebruiken) in opdrachtverlening. (Nu: “voorkeur” in de steigers) Aansluiten bij bestaande (data) systemen

1. Pilot ZOAB (hoofdwegennet) Communicatie Begrijpelijk, uitvoerbaar Voortgangsrapportage / statusupdate naar de buitenwacht (1 x per maand – bijvoorbeeld via mail) Vrijwaring voor wat betreft delen van data Voor wat betreft de ondersteuning van (kleinere) partijen: lever de data die relevant zijn en doe het daarmee. En als je niets mee doet – even goede vrienden Kennis en ervaring delen: vanuit de overheid vrijgeven van data? Streven is om alles zo open mogelijk te maken. Lever data en mensen aan project Betrek kleine opdrachtnemers Dilemma: wat als een partij wél data wil analyseren, maar zelf géén data wil delen? Wat is daarvan de consequentie? Geen probleem, maar wel kennis delen. Er wordt hier wél een actieve houding verwacht!

2. SMA Pilot (regionaal wegennet) Scope Doel: data delen en analyses doen (statistieken) om factoren en verbanden te vinden die levensduur voorspellen Wegdektype: (SMA-achtig), kruisingen/ rotondes; areaal bij provincie makkelijker Deelnemers: Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel, Utrecht, Zuid Holland, andere provincies en gemeenten, iedereen benaderen. Instrumentarium Aanschrijven gemeenten en provincies; welke data (kwaliteit)/ aannemers; - Inventariseren cases zoals Provincie Gelderland/ BAM casus - In kaart brengen welke modellen er al zijn - In kaart brengen welke data (testdata Apeldoorn, objectdata (leeftijd), data deklaag/ mengsel, gedrag) - Platform inrichten - Vaststellen aan welke resultaten gewerkt wordt (belasting en situationeel gedrag: levensduur, …? , duurzaamheid) Betrokkenheid stakeholders (gemeenten mee laten lopen) Communicatie Relatie met hogere doelen (bestuurlijk borgen (wegbeheerders W. O. W. presentatie), VWB Bouwend Nederland), ook duurzaamheid 2 e fase – aansluiten kennisinstituten (lab-gegevens), ingenieursbureaus, aannemers Afspraken (data/ contractueel) Afspraken over betere registratie data die benodigd zijn voor levensduurvoorspelling Afspraken over delen (openbare data overheden < - > uitzoeken AVG; in principe worden data na de pilot weggegooid

2. SMA Pilot (regionaal wegennet) Benodigde resources Aanjager: Adviseur (Dick, 4 x ½ dag), werkgroepleden Data voorbereiders Data bewerkers (bron-eigenaren) Analyse / rapportage (Datalab) Juridische expertise (Joost Jansen) Tijdpad 2018 Inrichten project en vaststellen doel en scope Vaststellen minimale dataset (slim inventariseren; kwaliteit/ betrouwbaarheid) Uitvraag en inventarisatie bij provincies en gemeenten 2019 Eerste analyses keuze geschikte data Aanvullende data toevoegen (kost geld) Rapporteren (tussenrapportages zo snel mogelijk, eindrapportage voor de zomer) Ervaringen delen met stakeholders Leren, evalueren Organiseren Architectuur bouwen < - > is er al voldoende aanwezig instrumenarium? Verspreiden ervaringen > ‘opdrachtgeversdag’: waarom en hoe?

3. Concretiseren Modellen Adoptie van LAM Modelaanpak vormgeven en inrichten vanuit de ‘adoptiebril’ van LAM; die dingen doen die op de kortste termijn het meest bijdragen aan het realiseren van de LAM doelen/Asfalt Impuls effecten, en daarmee aan de toepassing/acceptatie (adoptie. )

3. Modellen 3 groepen in samenhang De modellen-groep gaat over de ontwikkeling van het levensduurvoorspellingsasfaltmodel. In de 2 andere groepen wordt dit model toegepast en worden bijv. boorkernen getrokken. Uit deze toepassingen en de lab-proeven met de boorkernen wordt feedback gegeven aan de modelontwikkeling ter verbetering van de kwaliteit van het model.

3. Modellen Focus • • • Onderscheid maken in resultaten op kortere termijn (t/m juni 2019) en langere termijn (tbv LAM project in z’n geheel) Voor (tussen)resultaten op kortere termijn is belangrijk focus aan te brengen, zaken te concretiseren, zodat ook daadwerkelijk gestart kan worden met werkzaamheden, en dat de te bereiken (tussen)resultaten bijdragen aan/aansluiten bij de pilots uit de 2 andere groepen Focus: – In 1 e instantie richten op alleen de deklaag – In 1 e instantie alleen nog de gebruiksfase van asfalt beschouwen – In 1 e instantie alleen die schadevormen beschouwen die relevant zijn voor ZOAB en SMA (de onderwerpen van de 2 pilots). De 2 meest dominante schadevormen daarvoor zijn: • Rafeling • Stroefheid

3. Modellen Overzichtstabel X = Schadevorm is relevant (dominant) voor asfalttype Y = Van deze schadevorm zijn voor dit type asfalt modellen beschikbaar Schadevorm Rafeling Stroefheid (3 modellen) Type asfalt: ZOAB Type asfalt: DGD Type asfalt: SMA X X X Y Scheurvorming Spoorvorming Type asfalt: DAB Fase: Ontwerp Fase: Oplevering Fase: Gebruik Type model: Fysisch model Type model: Statistisch model X X X Actie 1: Tabel completeren samen met de LAM deelnemers Gemaakte opmerkingen: - Van de schadevormen zijn min of meer aspectmodellen beschikbaar. Deze werken onafhankelijk van elkaar. Ieder aspect model berekent voor die schadevorm wat de verwachte restlevensduur van het asfalt is. - Er werd ook nog een verouderingsmodel voor het bindmiddel genoemd als beschikbaar model - Betrek ook het Verouderingsconsortium bij LAM (samenwerking van enkele aannemers met TNO) - Doordat de gebruiksfase als startpunt wordt genomen kunnen boorkernen getrokken worden, die in het lab kunnen worden beproefd ter validatie van de modeluitkomsten; tevens input voor verbeteringen van de modellen (kwaliteit modellen/instrumenten) is belangrijk criterium voor gebruik en acceptatie van de LAM resultaten.

3: Modellen aandachtspunten • • Naast het delen van data is ook het delen van modellen/instrumenten een belangrijke randvoorwaarde voor het succes van LAM (en daarmee van Asfalt Impuls). Er zijn ervaringen met bijv. LOT model. Hiervan zijn allerlei specifieke versies, varianten ontstaan, waardoor LOT niet meer eenduidig is. Zo’n situatie zou met LAM voorkomen moeten worden: één algemeen geaccepteerd en gebruikt model. Belangrijk hiervoor zijn gezamenlijke definities van begrippen; een gemeenschappelijke taal. Aktie 2: hiervoor binnen het project LAM iets inrichten: een gezamenlijk woordenboek bijvoorbeeld Aktie 3 organiseren van workshop modelinventarisatie (in oktober) – Overzicht van welke modellen er zijn, gebruikt worden (t. b. v. welke doeleinden? ) – Overzicht van welke modellen beschikbaar zijn voor LAM en onder welke condities – Bereidheid van de ‘modeleigenaren’ om transparant te maken hoe het model werkt, welke berekeningen/formules er worden gebruikt, op basis van welke meetmethode het is ingericht, e. d. Deze transparantie is nodig om vertrouwen te krijgen in de modellen en ook om mogelijkheden te identificeren voor modelverbetering of voor betere aansluiting tussen modellen.

Deelnemers Naam Organisatie Sandra Erkens TU Delft Rutger Krans RWS Anupam Kumar TU Delft Rob Hofman RWS Greet Leegwater TNO Martijn Koole RWS Bart Luiten TNO Robert Rouwenhorst Gemeente Apeldoorn Frank Bouman RWS Steven Bouman Gemeente Rotterdam Joost Jansen RWS Ric Vergeer Provincie Brabant Paul Kuijper RWS Edwin van Osch Heijmans Berwich Sluer Boskalis Natascha Poeran Boskalis Robbert Naus Dura. Vermeer Marc Eijbersen CROW Dick van Vliet Asfalt Advies Jacob Groenendijk KIWA KOAC Alex van de Wall Infra. Linq Mahesh Moenielal Dibec Auke Oersel Yotta Jan Telman Q Consult Facilitatoren Arjen Ros Copernicos Michel Kuijer Copernicos Bouke Ottow Deltares