GGY 210 Kent Ekonomisi ve Ynetimi Prof Dr

GGY 210 Kent Ekonomisi ve Yönetimi Prof. Dr. Ruşen KELEŞ

Kentleşme: Kavram ve Kuramsal Çerçeve • Kentleşme, dar anlamda kent sayısının ve kentlerde yaşayan nüfusun artmasını anlatır. • Kentsel nüfus doğumlar ile ölümler arasındaki farkın birinciler lehine büyümesinin bir sonucu olarak ve aynı zamanda köylerden ve kasabalardan gelenlerle yani göçlerle artar. • Gelişmekte olan ülkelerin kentlerinde doğurganlık eğilimleri azaldığından kentleşme daha çok köylerden kentlere olan nüfus akınlarıyla beslenir.

• Kentleşmenin dar anlamdaki tanımı, demografik nitelik taşır. • Kentleşme olgusu, bir toplumun ekonomik ve toplumsal yapısındaki değişmelerden doğar. • Bu nedenle, kentleşmeyi tanımlarken, nüfus hareketini yaratan ekonomik ve toplumsal yapısındaki değişmelere de yer vermek gerekir.

• Kentleşmenin ekonomik, toplumsal ve siyasal boyutlarını da hesaba katan, geniş anlamda bir tanımı şudur: ‘’Sanayileşmeye ve ekonomik gelişmeye koşut olarak kent sayısının artması ve bugünkü kentlerin büyümesi sonucunu doğuran, toplum yapısında artan oranda örgütleşme, işbölümü ve uzmanlaşma yaratan, insan davranış ve ilişkilerinde kentlere özgü değişikliklere yol açan bir nüfus birikim süreci. ’’ • Kentleşmenin önemli boyutlarından olan siyasal davranış değişikliklerini de bu tanımın, kentlere özgü davranış değişiklikleri içinde bulmak olanağı vardır.

• Üretim biçimindeki değişimin yani ekonomik öğenin kentleşme tanımında özel bir ağırlığı vardır. • Kentleşmenin tarımsal üretimden daha ileri bir üretim düzeyine geçiş olarak da tanımlanabilmesi bu yüzdendir. • Kentleşme hareketi, zaman içindeki bir değişmeyi anlatır.

• Bir ülkenin ya da bölgenin kentleşme derecesi ya da kentleşme düzeyi (kentleşme oranı) denildiğinde, o ülkenin ya da bölgenin nüfusunun belli bir tarihte belli bir tanıma göre kent sayılan yerleşme özerklerinde yaşayan oranı anlaşılır. • Kentleşme hareketi, demografik tanımıyla belli bir süre içinde kentleşme oranında yer alan değişiklik olarak görülebilir. • Bu kavramları birbirleriyle karıştırmamak gerektiği gibi, kentleşmenin sadece bir yönünü, toplumsal değişme boyutunu yansıtan kentlileşme ile kentleşme hareketini karıştırmaktan da sakınmalıdır.

• Kentsel gelişmenin bir düzen ve denetim altına alınması yollarını gösteren kentbilim ile bir toplumsal olayın adı olan kentleşmenin birbirinden farklı oldukları bilinmektedir. • Kentleşme, 20. yüzyılın ayrıt edici özelliklerinden biri olmuştur. Gelişmiş olsun, gelişmekte olsun, kapitalist olsun, sosyalist olsun, bütün ülkeler, kentleşme olayının ve sonuçlarının etkileriyle karşıya kalmışlardır. • Kentleşme hareketleri ekonomik, teknolojik, siyasal ve sosyo-psikolojik etmenlerin etkisi altında oluşur. Gerçekte, bu dört kümede toplanan kentleşme etmenlerini birbirinden kesinlikle ayırmak olanağı yoktur. Her biri bir diğerinden etkilenen birbirlerinin içinde olan etmenlerdir.

Günümüzün kentleşme hareketleri, geçen yüzyılın kentleşme hareketlerinden birkaç noktada ayrılır: -Bir kez, 19. yüzyılda büyük kentlerden birçoğu hammadde kaynaklarından ve maden havzalarından Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerine dışsatım yapılan, buna karşılık o ülkelerden getirilen sanayi mallarının alındığı ve dağıtıldığı geçiş özekleri durumundaydılar. - İkinci olarak, bugünün az gelişmiş ülkelerinin hemen hepsinde gözlemlenen kentleşme biçimi, Avrupa ve Kuzey Amerika kentlerinin sanayiye dayalı kentleşmesinden çok sömürgecili çağının kentleşme biçimini andırır. - Üçüncüsü, 20. yüzyılın kentleşmesini bir önceki yüzyıldan ayıran önemli özelliklerinden biri de çağımızın bir nüfus patlaması çağı olmasıdır.

- Dördüncü olarak, tarımın yapısında, verimlilikte ve gıda maddeleri üretiminde boğaz tokluğu düzeyini aşan bir artık ürünün, İngiltere başta olmak üzere Amerika ve Japonya kentlerinin sanayileşmesinden önce gerçekleşmesine karşın, gelişen ülkeler, kentleşmelerini hızlandıran bu teknolojik yeniliklere çok kısa bir süreden beri tanık olmaktadırlar. - Öte yandan, sanayileşmiş toplumlarda kentleşme, tarihsel gelişimi içinde genellikle kalkınma ile birlikte yürümüştür.

- Son olarak, Batıda kentleşme liberal bir ekonomik düzen içinde başlamış ve gelişmiştir. Yakın geçmişte, 1980’lerde dünyada yaygınlaşan liberalleşme akımlarına karşın, gelişmekte olanlar başta olmak üzere, birçok ülke müdahaleci ekonomik sistemlerin yardımıyla kentleşme sorunlarının çözümüne çalışmışlardır. - Uluslararası mali kuruluşlarının da etkisiyle kentleşme sorunlarının çözümü, günümüzde artık neredeyse tümüyle, liberalizmin oyun kurallarına terk edilmiş bulunmaktadır.