evre ve Azgelimilik Temel Sorular Azgelimi lkeleri azgelimi

Çevre ve Azgelişmişlik

Temel Sorular Azgelişmiş ülkeleri azgelişmiş yapan sorunlar ile çevre krizi arasında nasıl bir bağlantı vardır? Çözüm önerilerinde bu karşılıklı ilişki nasıl ve hangi ölçüde dikkate alınmalıdır ya da alınmakta mıdır? Azgelişmiş ülkerlerdeki çevre krizi Malthusçu bir yaklaşım olarak görünen hızlı nüfus artışı, teknoloji, yetersiz ve irrasyonel çevresel planlama gibi nedenlerle açıklanamaz (Faber, 1993).

Kalkınma Modelleri ve Çevre Üçüncü Dünya ülkeleri arasında bazı farklılıklar olmasına rağmen, bu ülkeler onları aynı tanımlama altına sokan bir takım ortak özelliklere sahiptirler. Üçüncü Dünya kavramı belirli ülkeleri veya bir alanı belirlemeden çok, bu ülkeler tarafından paylaşılan “ortak bir deneyimi” tanımlar (Miller, 1995). İkinci Dünya Savaşından sonra bir çok gelişmekte olan ülke Kuzey ülkelerinin deneyimini temel alan gelişme modelleri uygulamaya başlamışlardır.

Kalkınma Modelleri ve Çevre Üçüncü Dünya ülkelerinde çevre problemleri yapısal uyum proğramları, borçlar, ticaretteki düşüş ve sermayenin yüksek bedelleri ile daha kötüleşmektedir. Yapısal uyum programları yoksulları etkilemekte ve aynı zamanda çevre üzerine de olumsuz etkileri olmaktadır (Miller, 1995). Yoksulluk, özellikle de kentsel yoksulluk, yapısal uyum programlarının sonucu olarak artmaktadır ve her geçen gün daha fazla insan marjinal topraklara itilmektedir.

Kalkınma Modelleri ve Çevre Üçüncü Dünya ülkelerinin borç yükleri, doğal kaynakları tahrip eden, kirliliğe yol açan ve yoksulluğu artıran stratejiler uygulamalarına neden olmaktadır. “Endüstrileşmiş ülkelerdeki, ekonomik, sosyal ve ekolojik bedeller, kolonileşmiş Güney ülkelerine, bu ülkelerin çevrelerine ve onların insanlarına kaydırılmış ve kaydırılmaktadır” (Mies, 1993: 58). Aynı zamanda kapitalizm, bazı kaynakları diğerlerinden daha fazla tahrip ederek eşitsiz (uneven) ve bütünleşme (combined) gelişme yoluyla ilerlemektedir (Faber, 1993; O’Connor, 1989).

Yoksulluk ve Çevre Yoksul kişiler daha çok ekolojik olarak tahrip edilmeye açık alanlarda yaşamaktadır ve onların günlük geçimleri bu tarımsal faaliyetlere dayanmaktadır. Bu yoksullar için çevre krizi ölüm-kalım meselesi olmaktadır. Yaşamak için çevreyi tahrip etmektedirler ve çevreyi tahrip ettikçe daha da fakirleşmektedirler. Bu durumda daha önce açıklanan gelişme modelleri ve uygulanan politikalar bu sonucu yaratmada en önemli etkenlerden biridir.

Kirlilik ve Tehlikeli Atıklar Kirliliğin, Birinci Dünya’dan Üçüncü Dünya’ya aktarılması combined gelişmenin bir sonucudur (O’Connor, 1989: 8 -10). Sadece teknoloji değil aynı zamanda kirlilik de Üçüncü Dünya ülkelerine transfer edilmektedir. Gelişmiş ülkeler, Üçüncü Dünya’ya doğrudan tehlikeli atıklarını ihraç edebilmektedirler. Bu tehlikeli atıkları 3. Dünya’ya göndermek, kirliliği Kuzenden Güneye aktarmanın doğrudan bir yoludur. Azgelişmiş ülkerlerde ekonomik problemler, tarımdaki modernleşme, nüfus artışı, toprak dağılımındaki eşitsizlikler gibi nedenlerle kırsal alanlardan kentsel alanlara göç devam etmektedir ve bu durum çevresel açıdan da birçok problemleri beraberinde getirmektedir.

Leonard’ın (1989) belirttiği gibi, yoksulluk ve çevre tahribatı etkileşimi Üçüncü dünya devletlerinin çözmesi gereken en acil problemdir. Bu ise ancak bu ülkelerin gelirlerini artırması ve kalkınmaları ile mümkün olacaktır. Ancak, bu ülkelerin borç yükleri, yapısal uyum programları, 1980 lerden beri tarımsal ürün fiyatlarındaki düşüşler ve dünya ekonomisinin genel durumu Üçüncü Dünya ülkeleri için dezavantajlı bir durum yaratmaktadır. Bu ülkelerin doğal kaynakları hem kendi ihtiyaçlarını hem de gelişmiş ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılırken, varolan siyasi ve ekonomik yapı ile birlikte çevre sorunlarının ve yoksulluğun kısa dönemde çözüleceğini söylemek kolay değildir.

Kaynak F. Turan, “Azgelişmişlik ve Çevre” Kırsal Çevre Yıllığı 2003, Ankara, 2003. Bu makaleden yararlanılmıştır.