AVROPA NSAN HQUQLARI KONVENSYASI RVSND MLKYYT HQUQU TLM

AVROPA İNSAN HÜQUQLARI KONVENSİYASI ÇƏRÇİVƏSİNDƏ MÜLKİYYƏT HÜQUQU TƏLİMÇİ: RUHİYYƏ İSAYEVA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VƏKİLLƏR KOLLEGİYASININ ÜZVÜ VƏKİLLƏR ÜÇÜN TƏLİM 2016

MÜLKİYYƏT HÜQUQU

Azərbaycan Qanunvericiliyində Mülkiyyət Hüququ Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (12. 11. 1995) Maddə 29. Mülkiyyət huququ I. III. IV. Hər kəsin mülkiyyət hüququ vardır. Mülkiyyətin heç bir növünə üstünlük verilmir. Mülkiyyət hüququ, o cümlədən xüsusi mülkiyyət hüququ qanunla qorunur. Hər kəsin mülkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak ola bilər. Mülkiyyət hüququ mülkiyyətçinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək hüquqlarından ibarətdir. Heç kəs məhkəmənin qərarı olmadan mülkiyyətindən məhrum edilə bilməz. Əmlakın tam müsadirəsinə yol verilmir. Dövlət ehtiyacları və ya ictimai ehtiyaclar üçün mülkiyyətin özgəninkiləşdirilməsinə yalnız qabaqcadan onun dəyərini ədalətli ödəmək şərti ilə yol verilə bilər. Dövlət vərəsəlik hüququna təminat verir.

Azərbaycan Qanunvericiliyində Mülkiyyət Hüququ Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi (28. 12. 1999) Maddə 152. Mülkiyyət hüququnun anlayışı və məzmunu «. . . subyektin ona mənsub əmlaka (əşyaya) öz istədiyi kimi sahib olmaq, ondan istifadə etmək və ona dair sərəncam vermək üzrə dövlət tərəfindən tanınan və qorunan hüququdur» .

AVROPA İNSAN HÜQUQLARI KONVENSİYASI ÇƏRÇİVƏSİNDƏ MÜLKİYYƏT HÜQUQU

Mülkiyyət hüququnun AİHM-də müdafiəsi İlk dəfə - Markın Belçikaya qarşı iddiası – 13 iyun 1979 « 1 -ci Maddə hər kəsin mal və mülk toxunulmazlığına hörmətlə yanaşılması hüququnu tanıyaraq, mülkiyyət hüququnu təmin edir. Bu aydın məna «mal və mülk» və «mülkiyyətin istifadəsi» (fransız dilində «biens» , «propriete» , «usage des biens» ) məfhumlarından çıxarılır, «travaux preparatoires» anlayışı da bunu aydın şəkildə təsdiq etmişdir: qərar layihəsini hazırlayanlar hazırkı 1 -ci maddənin ilk layihəsində «mülkiyyətin hüququ» və ya «mülkiyyət hüququ» anlayışlarından istifadə etmişlər. Əslində kiminsə öz mülkiyyətindən istifadə etmək hüququ mülkiyyət hüququnun ənənəvi və əsas ölçülərini müəyyən edir. »

Hüququn əhatə dairəsi Maddi nemətlər (Daşınar və daşınmaz əmlak) Əmlak dəyəri olan qeyri-maddi nemətlər (əsərlər, ixtiralar, sənaye nümunələri, faydalı modellər) Əmlak dəyəri olmayan qeyri-maddi nemətlər (şərəf, ləyaqət, işgüzar nüfuz, şəxsi toxunulmazlıq və s. )

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ ü Hər bir fiziki və hüquqi şəxs öz mülkiyyətindən dinc (maneəsiz) istifadə hüququna malikdir. ü Heç kəs, cəmiyyətin maraqları naminə, qanunla və beynəlxalq hüququn ümumi prinsipləri ilə nəzərdə tutulmuş şərtlər istisna olmaqla, öz mülkiyyətindən məhrum edilə bilməz. ü Yuxarıdakı müddəalar dövlətin ümumi maraqlara müvafiq olaraq, mülkiyyətdən istifadəyə nəzarəti həyata keçirmək üçün, yaxud vergilərin və ya digər rüsum və ya cərimələrin ödənilməsini təmin etmək üçün zəruri olan qanunları yerinə yetirmək hüququnu məhdudlaşdırmır.

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ ÜÇ FƏRQLİ QAYDA

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ ÜÇ FƏRQLİ QAYDA SPORRONG VƏ LÖNNROTHUN İSVEÇƏ QARŞI «. . . Birinci paraqrafın ilk cümləsində ifadə olunan ilk qayda, ümumi xüsusiyyət daşımaqdadır və mülkiyyət toxunulmazlığına hörmət göstərilməsi qanununu ortaya qoymaqdadır; ilk paraqrafın ikinci cümləsində vurğulanan ikinci qayda, mal və mülkdən məhrum etmə mövzusunu əhatə edir və bunu müəyyən şərtlərə bağlayır; üçüncü qayda isə ikinci paraqrafda ifadə olunduğu kimi dövlətlərin digər hallar arasında ümumi mənfəətə uyğun şəkildə lazımlı qanunları qəbul edərək, mülkiyyətin istifadəsinə də nəzarət etmə haqqında sahib olduğunu qəbul edir. »

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ ÜÇ FƏRQLİ QAYDA 1 -ci Qayda: Mülkiyyətdən maneəsiz istifadə prinsipi 2 -ci Qayda: Mülkiyyətdən məhrum edilmə 3 -cü Qayda: Mülkiyyətdən istifadəyə nəzarət

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ ARAŞDIRILMALI MƏSƏLƏLƏR: üİş üzrə araşdırılan hüquq 1 -ci maddənin mənası baxımından mülkiyyət hüququ və ya əmlaka sahiblik hüququ sayıla bilərmi? üƏmlaka sahiblik hüququna müdaxilə baş veribmi? üHəmin müdaxiləyə 1 -ci maddədə yer alan üç normadan hansının əsasında baxılmalıdır (yəni mübahisələndirilən tədbir hansı müdaxiləni təşkil edir)?

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ ARAŞDIRILMALI MƏSƏLƏLƏR: ü İşin halları əmlakdan məhrum etməni əhatə edirmi? ü Əgər cavab mənfidirsə, işin halları əmlakdan istifadəyə nəzarətlə ü bağlıdırmı? ü Əgər cavab mənfidirsə, işin halları ümumi prinsiplərin işığında şərh olunmalıdırmı (dövlət hakimiyyət orqanları əmlakdan dinc istifadə etmək hüququna hörmət etmişlərmi)?

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ ARAŞDIRILMALI MƏSƏLƏLƏR: ü Müdaxilə üçün qanuni əsas varmı? ü Mülkiyyət hüququna müdaxilə cəmiyyətin maraqlarına xidmət edirmi, yəni qanuni məqsəd daşıyırmı? ü Müdaxilə qarşıya qoyulan məqsədə mütənasibdirmi? Yəni, həmin müdaxilə cəmiyyətin ümumi maraqlarının tələbləri ilə şəxsin əsas hüquqlarının müdafiəsi tələbləri arasında ədalətli tarazlığı qoruyub saxlayırmı?

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Qanunilik testi (1 -ci test) • Müdaxilənin qanun əsası olmalıdır; • Hüquqa uyğun olaraq qanunun keyfiyyəti ilə bağlı məsələlər ortaya çıxa bilər: ü Qanun aydın və ictimaiyyət üçün əlçatan olmalıdır (Špaček, S. R. O. V. the Czech Republic) ü Nəticələri öngörülə bilən olmalı, qanunun mətni fərdi özbaşına müdaxilədən qorumaq üçün dəqiq ifadə olunmalıdır (Rafig Aliyev v. Azerbaijan; Baklanov v. Russia; Carbonara & Ventura v. Italy; Hentrich v. France).

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Əmlakdan məhrum etmə üçün (2 -ci norma baxımından) qanuni məqsəd (2 -ci test) Məqsədin qanuni məqsəd kimi müəyyənləşdirilməsi dövlətin səlahiyyətindədir; Qanunverici tərəfindən sosial və iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi: ü James v. UK – mənzil sahəsində sosial ədalətin bərpa edilməsi; ü Lithgow v. UK – müəyyən sənaye növlərinin milliləşdirilməsi ilə iqtisadi islahatların aparılması.

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Ədalətli tarazlığın qorunub saxlanması (3 -cü test) Ərizəçinin üzərinə fərdi və həddən artıq ağır yük qoyulmuşdurmu?

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Ədalətli tarazlığın qorunub saxlanması üçün faktorlar 2 -ci norma • Kompensasiya və onun səviyyəsi; • Prosedurun ədalətli olması (Hentrich v. France);

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ 3 -cü normanın tətbiqi Üçüncü norma o vaxt tətbiq edilir ki, mülkiyyət hüququna müdaxilə qəsdən baş vermiş olsun və ya mülkiyyətdən istifadəyə nəzarət məqsədi daşıyan qanunvericilik sisteminin tərkib hissəsi olsun.

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Hansı müdaxilələr əmlakdan istifadəyə nəzarətdir (3 -cü norma) • Şəxslərin üzərinə pozitiv öhdəliklərin qoyulması (Denev v. Sweden); • Məhdudiyyətlərin qoyulması.

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ İcazə verilən məhdudiyyətlər: Müdaxilə Qanunilik Ümumi fayda Nisbilik

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Məhdudiyyətlər: ü Şəhərsalmanın planlaşdırılması (Sporrong and Lonnroth v. Sweden; Allan Jacobson v. Sweden; ); ü İcarəyə nəzarət (Mellacher v. Austria); ü Mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması (İmmobilare Safi v. Italy; Skollo v. Italy; Spadea and Scalabrino v. Italy); ü Ovçuluğun tənzimlənməsi (Chassangnau v. France); ü Ekoloji qaydaların tətbiqi, ətraf mühitin və hamı üçün açıq olan ictimai yerlərin mühafizəsi (Fredin v. Sweden; Depalle v. France ) ü Spirtli içkilərin istehlakına nəzarət – lizenziyanın geri alınması (Tre Traktorer AB v. Sweden);

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Məhdudiyyətlər: ü Vərəsəliklə bağlı qanunvericilik (Inze v. Austria); ü Əmtəə nişanlarının mühafizəsi (Smith Kline and French Laboratories Ltd. V. Netherlands) ü Cinayət və mülki işlərdə əmlak üzərinə həbsin qoyuması (Venditelli v. Italy); ü Vergilərin və ya digər rüsum və cərimələrin ödənilməsi (Qazus Dosyer und Fordeteknik v. Netherland; SPACEK, s. r. o. v. the Czech Republic); ü İdxal və ixrac qanunvericiliyi; Müsadirənin həyata keçirilməsi (AQOSI v. UK); ü Narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinin qarşısının alınması (Air Canada v. UK)

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Vergilərin ödənilməsi: Ümumiyyətlə, məhkəmə vergitutma məsələlərinə baxmağa böyük maraq göstərmir - yalnız ədalətli balansın pozulduğunun aydın göründüyü hallar istisna olmaqla.

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Vergilərin ödənilməsi: Artıq ödənilən vergilərin geri qaytarılmasının gecikdirilməsi - qanun pozuntusu (Buffalo SRL v. Italy; S. A. Dangeville v. France); Özgəninkiləşdirmək üçün kompensasiyanın hesablanması məqsədilə götürülmüş əmlakın dəyəri ilə müvafiq vergi borcunun məbləği arasında fərq - qanun pozuntusu (Jokela v. Finland; Rousk v. Sweden); retroaktiv vergi qanunvericiliyi - əksər müraciətçilərin düşündüklərinin əksinə olaraq özlüyündə heç bir problem yaratmır (məsələn, əvvəllər aparılmış müəyyən əməliyyatların sonradan vergiyə cəlb etmək haqqında qanun (M. A. and Others v. Finland);

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Ədalətli tarazlığın qorunub saxlanması üçün faktorlar 3 -cü norma • Əmlakı əldə edən zaman məhdudiyyətləri bilirdimi və ya bilməli idimi (Allan Jacobsson v. Sweden); • İstifadəyə qoyulan məhdudiyyətin həcmi əmlakdan istifadəyə nə dərəcədə mane olurdu (SCEA Ferme de Fresnoy v. France); • Ərizəçinin şəxsi halları, vəziyyəti və davranışı (Waldemar Nowakowski v. Poland; Skollo v. Italy);

1 SAYLI PROTOKOLUN 1 -Cİ MADDƏSİ Ədalətli tarazlığın qorunub saxlanması üçün faktorlar 3 -cü norma Torpaqdan istifadə ilə bağlı legitim gözləntinin mövcudluğu və ya alqı-satqı zamanı riskin qəbul edilməsi (Fredin v. Sweden); • Prosedurun ədalətli olması və prosessual təminatların mövcudluğu (Druzstevni Zalozna Pria v. Czech; Zehentner v. Austria); • Məhdudiyyətin tətbiqi üçün əsas olan halın mübahisələndirilə bilməsi imkanı (Papastavrou and Others v. Greece) •

AİHM-nin mülkiyyət hüququ ilə bağlı presedent hüququ Mark Belçikaya qarşı Holy Monasteries Yunanıstana qarşı Jahn və digərləri Almaniyaya qarşı Pressos Compania Naviera SA və digərləri Belçikaya qarşı İatridisin Yunanıstana qarşı Stec və digərləri Birləşmiş Krallığa qarşı Öneryıldız Türkiyyəyə qarşı Lönnroth İsveçə qarşı

AİHM-nin mülkiyyət hüququ ilə bağlı presedent hüququ Sovtransavto Ukraynaya qarşı Papamichalopoulos Yunanıstana qarşı Brumarescu Rumıniyaya qarşı Handyside Birləşmiş Krallığa qarşı Mellacher və digərləri Avstriyaya qarşı Svenska Managamentgruppen AB İsveçə qarşı Sporrong və Lönnroth İsveçə qarşı

AİHM-nin mülkiyyət hüququ ilə bağlı presedent hüququ Stran Greek Rafineries və Stratis Andreadisin Yunanıstana qarşı Solodyuk Rusiyaya qarşı Jamesin Birləşmiş Krallığa qarşı Belvedere Alberghieranın İtaliyaya qarşı Eks Yunanıstan Kralı və digərlərinin Yunanıstana qarşı Hentrich Fransaya qarşı Scollo İtaliyaya qarşı

QRUP İŞİ

TƏLİMİN YEKUNU Son Söz Qiymətləndirmə

HÖRMƏTLİ İŞTİRAKÇILAR! Aktiv iştirakınıza və diqqətinizə görə Təşəkkürlər!!!