A Historia era considerada na Antigidade un xnero

A Historia era considerada na Antigüidade un xénero literario máis. Roma produciu moitos historiadores, xa que desde sempre fora común rexistrar oficialmente os acontecementos máis destacados. Por outra banda, os romanos sentían moito respecto polos seus devanceiros e polo que fixeran, sobre todo se era glorioso. Finalmente, escribir sobre os sucesos do pasado chegou a ser unha forma de xustificar unha visión ou unha forma de actuar en política

Ó ser un xénero literario, a Historia ou Historiografía estaba sometida ás mesmas normas que os demais: cumpría escribir de acordo cunhas regras estéticas, que todos os autores coñecían, por estar formados nelas. Hoxe en día chamamos a ese coñecemento RETÓRICA: a arte de compoñer un texto, utilizando o que denominamos recursos estilísticos. A seguir veremos dous exemplos deste xeito de escribir, a través de textos dos historiadores César e Salustio

Gaio Xulio César (10044 a. C. ) foi, ademais dun importante político e militar, un escritor que, xa na súa época, tivo certa consideración. Conservamos dúas obras históricas súas, que foron concibidas como diarios de dúas guerras: A guerra da Galia ou De bello Gallico, e A guerra civil ou De bello civili. Fixarémonos, precisamente, no principio de De bello Gallico

Gallia est omnis divīsa in partes tres, quarum unam incŏlunt Belgae, aliam Aquitāni, tertiam qui ipsōrum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, institūtis, legĭbus inter se diffěrunt. Gallos ab Aquitānis Garunna flumen, a Belgis Matrōna et Sequāna divīdit. Horum omnium fortissĭmi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitāte provincĭae longissĭme absunt minimēque ad eos mercatōres saepe commĕant atque ea, quae ad effemināndos anĭmos pertĭnent, important; proximīque sunt Germānis, qui trans Rhenum incŏlunt, quibuscum continenter bellum gerunt. G. Iulii Caesaris, De bello Gallico, I, 1

Gallia est omnis divīsa in partes tres, quarum unam incŏlunt Belgae, aliam Aquitāni, tertiam qui ipsōrum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Os especialistas en retórica tiñan establecido que o número tres era moi axeitado para unha enumeración, pois gustáballes especialmente o ritmo que proporcionaba. César, ó comezar dicindo que a Galia está dividida en tres partes, utilizará ese mesmo ritmo durante toda a súa descrición, mais introducindo de vez en cando variacións na lonxitude de cada elemento

Hi omnes lingua, institūtis, legĭbus inter se diffěrunt.

Gallos ab Aquitānis Garunna flumen, a Belgis Matrōna et Sequāna divīdit.

Horum omnium fortissĭmi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitāte provincĭae longissĭme absunt minimēque ad eos mercatōres saepe commĕant atque ea, quae ad effemināndos anĭmos pertĭnent, important; proximīque sunt Germānis, qui trans Rhenum incŏlunt, quibuscum continenter bellum gerunt.

Gaio Salustio Crispo (86 -35 a. C. ) foi tamén un político e militar, partidario de Xulio César. Unha vez rematada a súa vida pública, dedicouse a escribir, principalmente sobre a época que vivira. A súa obra máis famosa é A conxuración de Catilina (De coniuratione Catilinae), de cuxo capítulo V extraemos a súa descrición do carácter do protagonista

L. Catilīna, nobĭli genĕre natus, fuit magna vi et anĭmi et corpŏris, sed ingenio malo pravōque. Huic ab adulescentia bella intestīna, caedes, rapīnae, discordia civīlis grata fuēre, ibīque iuventūtem suam exercuit. Corpus patiens inediae, algōris, vigiliae, supra quam cuiquam credibĭle est. Anĭmus audax, subdŏlus, varius, cuius rei lubet simulātor ac dissimulātor, aliēni adpĕtens, sui profūsus, ardens in cupiditatĭbus; satis eloquentiae, sapientiae parum. Vastus anĭmus inmoderāta, incredibilia, nimis alta semper cupiēbat. G. Sallustii Crispi, De coniuratione Catilinae, V

Salustio non se centrará aquí tanto sobre o número tres, mais si que terá moi presente o ritmo á hora de redactar: expón como era, ó seu xuízo, a forma de ser e comportarse de Catilina, xogando cos números 2, 3 e 4. Deste xeito compón un texto cheo de variacións rítmicas: o 2 sérvelle, ás veces, para opoñer conceptos, o 3 era o favorecido polas normas da retórica, e o 4 un número superior é útil para dar sensación de acumulación

L. Catilīna, nobĭli genĕre natus, fuit magna vi et anĭmi et corpŏris, sed ingenio malo pravōque Mais tamén, dentro de cada secuencia binaria, segue a xogar: fuit magna vi et anĭmi et corpŏris, sed ingenio malo pravōque

Huic ab adulescentia bella intestīna, caedes, rapīnae, discordia civīlis grata fuēre, ibīque iuventūtem suam exercuit.

Corpus patiens inediae, algōris, vigiliae, supra quam cuiquam credibĭle est.

Anĭmus audax, subdŏlus, varius, cuius rei lubet simulātor ac dissimulātor, aliēni adpĕtens, sui profūsus, ardens in cupiditatĭbus

Aínda que, se nos esforzamos un pouco máis, veremos que dentro dunha enumeración tan longa existen grupos máis pequenos: Anĭmus audax, subdŏlus, varius, cuius rei lubet simulātor ac dissimulātor, aliēni adpĕtens, sui profūsus, ardens in cupiditatĭbus

En resumidas contas, os historiadores latinos e, por extensión, os prosistas, realizaban un traballo moi coidadoso, non só á hora de pensar o querían dicir, senón como o querían dicir. Para iso tiñan á súa disposición as ensinanzas da Retórica, que cada un empregaba dentro das súas capacidades e o seu gusto persoal