VELIKI KAALJ PERTUSSIS Pertusis je akutna infektivna kontagiozna

VELIKI KAŠALJ - PERTUSSIS • Pertusis je akutna infektivna kontagiozna bolest uzrokovana B. pertussis koja se klinički ispoljava upornim kašljem sa zacjenjivanjem Etiologija • Uzročnik je Gram-negativna, aerobna bakterija, neotporna u spoljašnjoj sredini • Lokalizuje se i razmnožava na epitelu respiratornih puteva, ne ulazi u krv i tkiva, luči jak egzotoksin – odgovoran za mnoge simptome i znake bolesti

Epidemiologija • Rezervoar infekcije je bolesnik u inkubaciji i za vrijeme trajanja bolesti • Izvor infekcije je nazofaringealni sekret oboljele osobe • Put širenja je kapljični ili direktnim kontaktom • Ulazna vrata infekcije predstavlja sluzokoža nazofarinksa • Inkubacija traje 7 -14 dana i protiče asimptomatski

Klinička slika • Klinički tok bolesti se može podijeliti u tri stadijuma: kataralni (traje oko 7 dana), stadijum zacjenjivanja (oko 14 dana) i stadijum rekonvalescencije • Kataralni stadijum karakteriše se simptomima katara gornjih respiratornih puteva i kašljem koji je suv i naporan, bez znakova opšte infekcije, bez poremećaja opšteg stanja • Pri kraju ovog stadijuma kašalj postaje sve naporniji i češći noću

• Stadijum zacjenjivanja je najkarakterističniji stadijum pertusisa • Javljaju se napadi grčevitog kašlja u vidu zacjenjivanja • U jednom napadu smjenjuje se 4 -7 dubokih inspirijuma sa isto toliko isprekidanih, produženih ekspirijuma • Na kraju napada bolesnik izbaci malu količinu ljepljive sluzi i povrati • Za vrijeme napada bolesnik ima karakterističan izgled: blijedo podbulo lice, oči iskolačene, suzne, usta otvorena, jezik prominira napolje, a iz usta se cijedi pljuvačka • Između zacjenivanja bolesnik ne kašlje; broj i trajanje zacjenivanja mjerilo je procjene težine bolesti • Zacjenjivanja su ponekad praćena i dužim apnoičnim fazama ili konvulzijama

• Stadijum rekonvalescencije karakteriše smirivanje simptoma iz prethodnog stadijuma • Napadi kašlja se proređuju, postaju manje naporni, napad nije praćen povraćanjem, apetiti i san se vraćaju • Rekonvalescencija traje oko 2 mjeseca

• - - Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, epidemioloških podataka, kliničke slike i toka bolesti i laboratorijskih nalaza Za laboratorijsku dijagnostiku se rade: Pregled krvne slike (leukocitoza sa limfocitozom koja se može kretati i do 90%) Uzimanje brisa nazofarinksa za bakteriološku dijagnostiku: najveći broj pozitivnih kultura dobije se u prvoj nedjelji bolesti Serološki testovi (reakcija aglutinacije, ELISA, IFA)

Sestrinske intervencije u terapiji i njezi • Izolovati bolesnike da bi se spriječila superinfekcija – soba treba da bude umjereno zagrijana, bez buke i jakih spoljnih nadražaja koji mogu da izazovu zacjenjivanje, čista i provjetrena • Terapija je kauzalna i simptomatska • U kauzalnoj terapiji se primjenjuje eritromicin u trajanju 14 dana • Simptomatska terapija ima za cilj da smiri kašalj: antitusici, spazmolitici, sedativi, kortikosteroidi, vještačka ventilacija • Obavezan nadzor bolesnika tokom kašlja da ne bi došlo do aspiracije prilikom povraćanja

Prevencija • Aktivna imunizacija protiv pertusisa

ATIPIČNE PNEUMONIJE • Odvajanje atipičnih pneumonija od tipični bakterijskih pnumonija zasniva se na razlikama u pogledu etiologije, patoanatomskih promjena, kliničkog toka, terapije i rendgenskog nalaza

Etiologija • Bakterije: Mycoplasma pnumoniae, Chlamydia psittaci, Coxiella burnetti, Legionella pnumophila • Virusi: Influenza A i B, Parainfluenza, Adenovirusi, RSV, Coxsackiae virusi, ECHO, CMV, EBV • Atipične pnumonije se razvijaju sporije nego tipične • U početku su izraženi samo opšti simptomi infekcije, a respiratorna simptomatologija tek krajem prve nedjelje bolesti

MIKOPLAZMA PNEUMONIJE • Mikplazme se po svojim osobinama razlikuju i od virusa i od bakterija • Poput bakterija osjetljive su na neke antibiotike, a kao virusi imaju sposobnost produkcije neutrališućih antitijela • Rezervoar infekcije je čovjek • Izvor infekcije može biti nazofaringealni sekret, saliva ili sputum • Bolest se prenosi: kapljičnim putem, direktnim kontaktom sa inficiranom osobom ili preko predmeta opšte upotrebe koji su neposredno prije toga kontaminirani nazofaringealnim sekretom, sputumom ili salivom inficirane osobe

• Ulazna vrata infekcije predstavlja sluzokoža respiratornih puteva • Bolest se najčešće javlja kod djece školskog uzrasta i mladih odraslih osoba, a oboljevanje je češće u hladnim mjesecima • Inkubacija bolesti iznosi oko tri nedjelje i prolazi asimptomatski

• • Početak bolesti se manifestuje: glavoboljom temperaturom, u toku dana 37 do 38, pa sve do 40 C malaksalošću bolovima u vratnoj i leđnoj muskulaturi bolovima u zglobovima

• Poslije 2 -4 dana javlja se respiratorna simtomatologija - kašalja (prvo suv i nadražajan, a sa razvojem bolesti postaje produktivan sa iskašljavanjem mukopurulentnog sekreta) - dispneja - bolovi u grudnom košu • Bolest traje 2 -3 nedjelje i obično se završava potpunim oporavkom

• • Dijagnoza bolesti postavlja se na osnovu anamnestičkih podataka, epidemiološke ankete, kliničke slike i toka bolesti Za laboratorijsku dijagnostiku vrši se: Uzimanje krvi za pregled krvne slike, SE, CRP Uzimanje krvi za serološke testove RVK ELISA Reakcija hladne aglutinacije

Terapija podrazumjeva primjenu antibiotika: tetraciklini, makrolidi, hinoloni • Kod djece se preporučuje eritromicin • Dužina trajanja liječenja 2 -3 nedjelje, ako se skrati moguć relaps

HLAMIDIJA PSITAĆI • Chlamyidia psittaci je uzročnik papagajske groznice – psitakoze, infektivnog oboljenja ptica koje se prenosi na ljude • Rezervoar infekcije su papagaji, golubovi, patke, ćurke i druga pernata živina • Izvor infekcije je konjunktivalni sekret, respiratorni sekret i izmet inficirane ptice u kome uzročnik veoma dugo opstaje • Put prenošenja je kontaktom ili inhalacijom prašine koja sadrži ekskret ptica; interhumani prenos veoma rijedak • Ulazna vrata: sluzokoža gornjih respiratornih puteva

Klinička slika • Nakon inkubacije od 7 -15 dana, bolest počinje naglo sa porastom temperature, malaksalošću, glavoboljom i bolovima u mišićima i zglobovima • Nakon 2 -4 dana javljaju se respiratorni simptomi, kašalj je dominantan simptom, suv i naporan, ali može biti i produktivan • Pleuralni bol, dispneja i cijanoza nastaju rijetko • Bolest traje 2 -3 nedjelje, mogući i recidivi bolesti • Kod mlađih bolesnika bolest ima povoljan tok, dok kod starijih je teža, češće dolazi do respiratorne insuficijencije i znakova poremećaja svijesti zbog hiopksije

Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, epidemioloških podataka i kliničke slike • Laboratorijska dijagnostika se vrši uzimanjem krvi za serološke reakcije Terapija je kauzalna i simptomatska • Kauzalna se sprovodi antibioticima (doksiciklin ili eritromicin) u trajanju 2 -3 nedjelje • Simptomatska terapija podrazumjeva primjenu antipiretika, analgetika, antitusika po potrebi

Q - GROZNICA • Q-groznica je zoonoza koju izaziva rikecija Coxiella Burneti • U spoljašnjoj sredini izuzetno otporna na mnoge fizičke i hemijske faktore • Sasušena u patološkom materijalu može da se održi i preko dvije godine

• Rezervoar infekcije su divlje i domaće životinje (ovce, koze, goveda) • Iz oboljele životinje rikecije se izlučuju putem sluzi, mlijeka, mokraće, stolice – najveći broj rikecija se izluči prilikom partusa životinja • Put prenošenja je najčešće aerogeni (udisanjem inficirane prašine); do infekcije može doći i ingestijom ili kontaktom

• Inkubacija traje 2 -4 nedjelje, kraća kada dolazi aerogenim putem • Bolest počinje naglo sa visokom temperaturom, jezom i groznicom, glavoboljom, bolovima u mišićima, kostima i zglobovima; respiratorni simptomi se razvijaju postepeno od petog dana bolesti • Q-groznica je generalizovano oboljenje, javlja se u različitim kliničkim oblicima: plućni, abdominalni, oblik sa generalizovanom adenopatijom, oblik sa miokarditisom, gripozni oblik, meningitis, encefalitis • Febrilni period traje 15 -20 dana i sa normalizovanjem temperature bolesnik ulazi u rekonvalescenciju

• Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, epidemiološke ankete i kliničkog toka bolesti; za potvrdu dijagnoze rade se serološki testovi • Terapija je kauzalna (tetraciklini) i simptomatska

MORBILLI – Male boginje • Spadaju u grupu osipnih groznica • To je akutna, infektivna, kontagiozna bolest, najčešće djece predškolskog i školskog uzrasta ETIOLOGIJA • Uzročnik je virus iz grupe paramiksovirusa, slabo otporan u spoljašnjoj sredini • Ima teratogen efekat • Imunitet poslije preboljele bolesti je doživotan

• • Epidemiologija Rezervoar infekcije u prirodi je čovjek Izvor infekcije je nazofaringealni sekret osobe u posljednjoj trećini inkubacije, kataralnom stadijumu i osipnom stadijumu do petog dana Put prenošenja je kapljični, a mjesto ulaska virusa u organizam je sluzokoža nazofarinksa Bolest ima sezonski karakter javljanja, maksimum oboljevanja je jesen-zima-proljeće

Patogeneza • Virus nakon razmnožavanja na sluznici respiratornog trakta (1 -2 dana), dospjeva do regionalnih limfnih žlijezda • Dospjeva u limfotok, a potom u krvotok i to je primarna viremija koja nije masivna te zato nema kliničkih manifestacija bolesti

• Krvotokom se raznosi do udaljenih organa bogatih RESom gdje se razmnožava • Potom ponovo prodire u krvotok, sekundarna viremija koja je masivna i dolazi do infekcije tkiva i organa za koje virus ima afinitet • Dolazi do pojave gigantskih ćelija čije dalje stvaranje zaustavlja T ćelijski odgovor, što dovodi do stišavanja bolesti • B limfociti su takođe stimulisani na stvaranje specifičnih antitijela

• • • Klinička slika Inkubacija iznosi 10 do 11 dana, bez kliničkih manifestacija, a posljednja trećina je zarazna Kataralni stadijum predstavlja početak bolesti: postepen, pojava temperature i kataralnih znakova gornjih disajnih puteva Tokom 3 do 4 dana dolazi do postepenog porasta temperature, suzenja očiju, curenja iz nosa, pojave gušobolje i suvog napornog kašlja Objektivno se nađu konjunktivitis, rinitis, kataralno zapaljenje sluzokože usne duplje i orofarinksa Prije izbijanja ospe javljaju se Koplikove mrlje – bjeličaste tačkice oko Stenonovog kanala ili u gingivobukalnom sulkusus, kao biserčići posuti po crvenom plišu i ne mogu se skinuti špatulom – bez subjektivnih tegoba, nakon 24 sata se povlače

• Prelaz u osipni stadijum je postepen, a prvi znak je skok temperature i do 40⁰C, pojačava se suzenje očiju, sekrecija iz nosa, kašalj je češći po broju i naporniji • Bolesnik je umoran i malaksao, može imati epistaksu, javljaju se povraćanje i prolivi, što dodatno iscrpljuje bolesnika • Na licu se vidi mrljasta makulozna, nejasno ograničena ospa blijedocrvene boje; ispoljen konjunktivitis sa crvenim otečenim kapcima, što sve daje karakterističan izgled bolesnika nazvan plačna maska

• Predilekciono mjesto pojave ospe je iza ušiju, istog dana zahvata lice, kapilicijum i vrat • Širi se od glave prema donjim ekstremitetima u toku 2 -3 dana, ne štedeći nijedan dio kože tijela • Nije praćen subjektivnim smetnjama • Po izgledu, ospa je makulo-papulozna, pojedinačna i između florescencija vide se elementi zdrave kože • Tokom izbijanja ospe koža je meka, topla i vlažana (“baršunasta koža”) • Ospa je monomorfna, najčešća u gornjim partijama tijela

• Uporedo sa izbijanjem egzantema po koži, po sluzokoži mekog nepca izbija enantem koji je istih karakteristika kao i egzantem • U slučaju pojave obilnog enantema, pogoršava se tok bolesti, koji ako je izrazito obilan, predstavlja komplikaciju bolesti • Osipni stadijum traje 5 -6 dana, a zatim dolazi do postepenog pada temperature i povlačenja simptoma iz prethodnog stadijuma

• Definitivan pad temperature na normalu, znak je rekonvalescencije • U rekonvalescenciji ospa se povlači istim redom kao što se i javljala, tokom nekoliko dana, a zatim na koži zapaža se kratkotrajna hiperpigmentacija koja pomaže retrogradnu dijagnozu • Rekonvalescencija je duga, celularni imunitet je suprimiran još nekoliko mjeseci

RUBELLA - CRVENKA • Ovo je blaga akutna bolest iz grupe osipnih bolesti ako se radi o stečenoj rubeli (postnatalna infekcija) ili teško oboljenje – hronično sa mnogo kongenitalnih malformacija ili smrću ploda ako je intrauterina infekcija Etiologija • Rubelu izaziva rubellavirus iz familije togavirusa • Neotporan je u spoljašnjoj sredini i ima teratogeno dejstvo na plod čovjeka

• • • Epidemiologija Rubela je kosmopolitsko oboljenje Rezervoar infekcije je čovjek Izvor infekcije je nazofaringealni sekret oboljele osobe u posljednjoj trećini inkubacije i do petog dana od početka izbijanja ospe Prenosi se kapljično, a mjesto ulaska virusa u organizam je sluzokoža nazofarinksa Kontagioznost je manja nego kod morbila i prenosi se u uslovima bliskog kontakta

Patogeneza • Virus se vezuje za epitelne ćelije respiratornog trakta, razmnožava se i širi na lokalno limfno tkivo nastavljajući razmnožavanje • Dolazi do viremije, virus se širi po cijelom organizmu, zadržava u organima RES-a razmnožava i ponovo dospjeva u krvotok – viremija masivna, dolazi do kliničkih manifestacija bolesti

• Kongenitalna rubela nastaje ako virus inficira embrion ili fetus • Dolazi do poremećaja metabolizma, do zaostajanja u diferencijaciji tkiva, što može dovesti do smrti ploda i spontanog pobačaja, rođenja djeteta sa različitim kongenitalnim malformacijama ili naizgled zdravog djeteta koje luči virus urinom, stolicom i nazofaringealnim sekretom

• • Klinička slika Infekcija virusom rubele češće prolazi asimptomatski nego sa manifestnim kliničkim znacima bolesti Inkubacija je dvije nedjelje dana, posljednja trećina je zarazna Kataralni stadijum najčešće nije prisutan, a ako se javi, javlja se kod starijeg uzrasta Traje oko 2 dana i karakteriše se blagim porastom temperature i blagim kataralnim znacima gornjih respiratornih puteva uz pojavu cervikalne limfadenopatije

• Osipni stadijum nastupa postepeno porastom temperature i intenziviranjem tegoba od strane gornjih respiratornih puteva, a zatim i pojavom ospe • Predilekciono mjesto za pojavu ospe je lice, odatle se širi do donjih ekstremiteta, postepeno u toku 12 do 24 sata, ne štedi nijedan dio tijela, nije praćen subjektivnim tegobama • Morfološki je morbiliformna ili skarlatiformna, najgušća na gornjim partijama tijela, povlaći se istim redom kao što se javljala i poslije povlačenja ospa kože je nepromjenjena • Pregledom se zapaža generalizovana limfadenomegalija, najviše izražena na vratnim limfoglandulama, potom manje na aksilarnim i ingvinalnim; u abdomenu palpabilna slezena • Ovaj stadijum traje 2 do 3 dana

Rekonvalescentni stadijum • Postepeno se povlače svi znaci iz prethodnog stadijuma, žlijezde više nisu bolne na palpaciju, ali se mogu održavati još nekoliko nedjelja • Rekonvalescencija je kratka

VARICELLA – OVČIJE BOGINJE • Akutno infektivno visokokontagiozno oboljenje iz grupe osipnih bolesti Etiologija • Uzročnik je varicella zoster virus koji spada u Herpesviride • Bolest ostavlja imunitet koji je doživotan

Epidemiologija • Rezervoar infekcije je čovjek • Izvor infekcije nazofaringealni sekret osobe u posljednjoj trećini inkubacije, tokom osipnog stadijuma bolesti sve do trenutka kada su sve promjene u krustoznom stadijumu • Izvor infekcije može biti i sadržaj vezikule, ali samo u bliskom i dužem kontaktu

• Put prenošenja kapljični • Ulazno mjesto virusa u organizam je sluzokoža gornjih respiratornih puteva • Javlja se endemoepidemijski, najčešće kod predškolske djece zbog visoke kontagioznosti • Sezona javljanja jesen-zima-proljeće

Patogeneza • Virus nakon infekcije ćelija sluzokože respiratornih puteva dospjeva do limfnih žlijezda a potom limfotokom u krvotok – primarna viremija, zatim u organe RES-a i poslije razmnožavanja u krvotok – sekundarna viremija i početak kliničkih znakova bolesti • Viremija prestaje sa posljednjim naletom ospe poslije čega virus ostaje u latentnom stadijumu u senzornim ganglijama zadnjih rogova kičmene moždine ili kranijalnih nerava

Klinička slika • Inkubacija traje tri nedjelje i asimptomna je • Kataralni stadijum traje najduže dva dana a manifestuje se blagim porastom temperature i kataralnim znacima respiratornih puteva • Kod male djece često izostaje, a kod starijih su praćeni i opštom slabošću, malaksalošću, glavoboljom i pospanošću

• • • Osipni stadijum Uz porast temperature i pogoršanje svih znakova dolazi do pojave ospe Ospa nema predilekciono mjesto javljanja, prolazi kroz stadijume makula, papula, vezikula, krusta; praćena svrabom, vide se dijelovi zdrave nepromjenjene kože i najgušća je na pokrivenim dijelovima tijela Ospa se javlja u naletima, razmak između naleta je od 10 do 30 sati te je ospa polimorfna Svaki nalet paraćen je porastom temeperature i pogoršanjem opšteg stanja Uz ospu javlja se i enantem na sluzokožama

Stadijum rekonvalescencije • Temperatura pada na normalu, sve subjektivne tegobe se povlače, ospa je u krustoznom stadijumu, a na onim mjestima gdje su kruste otpale vide se depigmentisane mrlje – ovaj stadijum traje oko 8 dana

Liječenje i njega osipnih groznica • U svim osipnim bolestima terapija je simptomatska uz higijensko-dijetetski režim koji na prvom mjestu obuhvata obavezno kupanje i održavanje higijene usne duplje • Kod varičele, kod imunokompromitovanih osoba ili u slučaju virusne komplikacije ordinira se i aciklovir • Antibiotici samo u slučaju bakterijske superinfekcije