UKAD MOCZOWY Nerki to narzdy o ksztacie ziarna

UKŁAD MOCZOWY

Nerki to narządy o kształcie ziarna fasoli, położone poniżej żeber, w dolnej części brzucha. Zwykle mają po około 9 -13 cm długości i ważą od 115 do 170 g. Każdego dnia przez nerki przepływa nawet 1500 litrów krwi, która nadaje im bordową barwę. Około 200 litrów zostaje w pełni przefiltrowane (proces ten nosi nazwę przesączania kłębuszkowego, w skrócie GFR), w wyniku czego powstaje około 1, 5 -2 litrów moczu.

Miąższ nerki zbudowany jest z mikroskopijnych jednostek, zwanych nefronami. Każdy nefron składa się z ciałka nerkowego (zbudowanego z kłębuszka nerkowego otoczonego torebką Bowmana) oraz kanalika nerkowego (którego ważną częścią jest pętla Henlego). Ciałko nerkowe odpowiedzialne jest za filtrację krwi, w wyniku której powstaje mocz pierwotny.

Kanalik ponownie filtruje mocz pierwotny, odzyskując z niego cenne dla organizmu substancje (np. witaminy, sole mineralne oraz część wody) W kanaliku mocz ulega zagęszczeniu i powstaje mocz ostateczny, wydalany na zewnątrz. Mocz ostateczny zawiera przede wszystkim: wodę, mocznik (końcowy produkt przemiany białek i innych związków azotowych), szkodliwe produkty przemiany materii, toksyny oraz metabolity leków

W każdej nerce można wyróżnić leżącą na zewnątrz, ciemniejszą warstwę korową oraz jaśniejszy wewnętrzny rdzeń. Kora zbudowana jest z nefronów o krótkiej pętli, a rdzeń z piramid nerkowych, tworzonych przez nefrony o długiej pętli. Piramidy oddzielone są od siebie przez kolumny (słupy) nerkowe (tzw. kolumny Bertina) wychodzące z kory. Na wierzchołu każdej piramidy znajdują się brodawki nerkowe, otoczone kielichami nerkowymi, uchodzącymi do lejkowatej miedniczki nerkowej, przez którą mocz dostaje się do moczowodu.

Przez wnękę i półokrągłe zagłębienie zwane zatoką, do wnętrza nerki wnika tętnica nerkowa, a opuszczają ją żyła nerkowa i moczowód. Z zewnątrz każdą nerkę okrywa torebka włóknista, pokryta z kolei torebką tłuszczową. Torebka tłuszczowa utrzymuje nerki we właściwej pozycji i chroni je przed urazami.

Oprócz wydzielania moczu i czuwania nad gospodarką wodnoelektrolitową organizmu, nerki wytwarzają także szereg istotnych dla funkcjonowania ciała hormonów: - reninę, - erytropoetynę, - kalcytriol - prostaglandyny.

Renina uczestniczy przede wszystkim w procesie regulacji ciśnienia krwi oraz gospodarki sodem i potasem. Erytropoetyna (zwana również EPO) wpływa na szpik kostny i produkcję czerwonych krwinek. Kalcytriol, to aktywna forma witaminy D, która wspiera stan kości i układ odpornościowy, wpływając na przyswajanie wapnia. W nerkach odbywa sie synteza prostaglandyn - podobnie jak renina odpowiedzialnych m. in. za regulację ciśnienia krwi

Moczowód To przewód o długości mniej więcej 26 -30 cm. W ciele człowieka znajdują się zwykle dwa moczowody (po jednym dla każdej nerki). Funkcją moczowodu jest odprowadzanie moczu ostatecznego z miedniczek nerkowych do pęcherza moczowego. Dzięki swojej budowie, u zdrowych osób zapobiegają również cofaniu się moczu z pęcherza.

Pęcherz moczowy to „zbiornik”, w którym magazynowany jest mocz, spływający z moczowodów. Gdy jest pusty ma mniej więcej wielkość cytryny. Zwykle opróżniamy go gdy zbierze się w nim mniej więcej 250 -350 ml moczu. W sytuacji kryzysowej jest jednak w stanie pomieścić nawet 4 -5 razy więcej.

W dolnej części pęcherza znajduje się mięsień zapobiegający wypływowi moczu - zwieracz pęcherza. Jego działanie jest odruchowe, niezależne od naszej woli.

Cewka moczowa to ostatni odcinek dróg wyprowadzających mocz, przez który przedostaje się na zewnątrz ciała. U mężczyzn ma długość mniej więcej 20 cm i kończy się ujściem, znajdującym się na końcu żołędzi prącia. U kobiet ma około 3 -4 cm, a jej ujście położone jest poniżej łechtaczki i powyżej przedsionka pochwy. Dzięki znajdującemu się w jej górnym odcinku mięśniowi zwieraczowi cewki moczowej, możemy kontrolować wypływ moczu.

badanie ogólne moczu Jest to proste i nieinwazyjne, często niesie informacje nie tylko o stanie układu moczowego (wydalniczego), ale i innych narządów. Mocz zdrowej osoby powinien być: - przejrzysty, - barwy słomkowo-żółtej, - o charakterystycznym, delikatnym zapachu amoniaku. Pierwszy, oddawany rano, tuż po przebudzeniu, może być nieco ciemniejszy.

Patologiczne cechy moczu: - zapach wyraźnie nieprzyjemny, - kolor - dziwny (np. czerwony, co może świadczyć o obecności krwi), - ilość zbyt mała (mniej niż 400 -500 ml na dobę, w przypadku dorosłej osoby) - Duża ilość moczu (więcej niż 3 litry na dobę),

stany zapalne- ból, najczęściej zlokalizowany w podbrzuszu, tuż pod pępkiem, w okolicy lędźwiowej, w trakcie oddawania moczu. W większości przypadków jego przyczyną są, wywołane infekcjami bakteryjnymi - głównie bakterią E. coli.

Zapalenie pęcherza i dróg moczowych Najczęściej dotyka kobiety, zwłaszcza te bardzo aktywne seksualnie, w ciąży oraz po menopauzie. Krótka cewka moczowa u kobiet - bakterie bez trudu przedostają się w głąb układu wydalniczego. Zakażeniom sprzyja bliskość ujścia cewki moczowej, przedsionka pochwy i odbytu oraz niewłaściwa higiena intymna. Oprócz bólu, zapaleniu pęcherza towarzyszy parcie na mocz skąpomocz- który dodatkowo może być mętny lub nawet zawierać ślady krwi. Nieleczona infekcja może rozszerzyć się i doprowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, w tym chociażby refluksu moczowodowo-pęcherzowego.

Stan zapalny cewki moczowej Objawy - Ból podczas oddawania moczu, - pieczenie, - szczypanie czy świąd

Zakażenia przenoszonego drogą płciową (np. dwoinką rzeżączki, Chlamydią). U kobiet jego źródłem może być także infekcja grzybicza (zwykle zakażenie drożdżakami). Ból w okolicy lędźwiowej (w pobliżu dolnego odcinka kręgosłupa), zwłaszcza kłujący i nasilający się przy oddychaniu może świadczyć o ostrym zapaleniu nerek lub kamicy nerkowej.

Kamica nerkowa jest jednym z najczęstszych schorzeń układu moczowego. Szacuje się, że dotyczy ona około 2% populacji świata, jednak jej przyczyny wciąż nie są do końca wyjaśnione. Zwykle atakuje mężczyzn pomiędzy 30 a 50 r. ż. W wyniku choroby w nerkach (a konkretnie w układzie kielichowo-miedniczkowym) krystalizują się złogi - tzw. kamienie nerkowe. Schorzenie to przebiega najczęściej bezobjawowo, do chwili, gdy złóg nie oderwie się i nie zablokuje miedniczki, powodując ból zwany kolką nerkową. Kamica wymaga leczenia farmakologicznego pod kontrolą lekarza. W niektórych wypadkach konieczne jest jednak usunięcie kamieni, które zwykle da się przeprowadzić bez konieczności wykonywania klasycznej operacji chirurgicznej (np. litotrypsja zewnątrzustrojową falą uderzeniową).

Refluks moczowodowo-pęcherzowy (inaczej odpływ moczowodowopęcherzowy, OMP) to schorzenie, w którym mocz cofa się z pęcherza i przez moczowody może z powrotem docierać do nerek, powodując w nich stany zapalne i tworzenie się blizn. Jest skutkiem niewydolności połączenia pomiędzy moczowodem i pęcherzem i może być skutkiem zarówno wady wrodzonej, jak i stanu zapalnego pęcherza. Refluks diagnozuje się głównie u bardzo małych dzieci, a jego leczenie zależne jest od przyczyny. Jeśli jest nią zakażenie - zwykle wystarczą antybiotyki. W poważniejszych wypadkach konieczna może się okazać interwencja chirurgiczna i stała opieka lekarza specjalisty. Nieleczony może prowadzić nawet do poważnego uszkodzenia nerek (więcej na ten temat: Groźny refluks moczowodowo-pęcherzowy: często skutek zlekceważonych "banalnych" infekcji).

Przewlekła choroba nerek (PCh. N; niegdyś: przewlekła niewydolność nerek), to trwałe, utrzymujące się przez ponad 3 miesiące uszkodzenie nerek, wynikające z nieprawidłowości w ich budowie (w tym uszkodzeń) lub czynności. Szacuje się, że dotyczy ona nawet 30% osób powyżej 65 r. ż. Najczęstszą jej przyczyną są schorzenia, prowadzące do uszkodzenia miąższu nerkowego i zmniejszenia liczby czynnych nefronów. Choroba ta z czasem postępuje, a czynność nerek pogarsza się. Im wcześniej wykryta, tym większe szanse na to, że postęp ten da się znacznie spowolnić. Wykryta w późniejszych stadiach wymaga leczenia nerkozastępczego, w tym przede wszystkim dializ, a czasem również przeszczepu nerki.

W przeciwieństwie do przewlekłej choroby nerek, ostra niewydolność nerek to stan w którym część nefronów nagle przestaje pracować, jednak nie dochodzi do ich uszkodzenia. Jej główną przyczyną jest zmniejszenie dopływu krwi, przepływającej przez nerki, np. w wyniku krwotoku, odwodnienia organizmu lub niewydolności serca. Jeśli stan ten nie trwa zbyt długo lub nie jest poważny, nerki nie zostaną uszkodzone i zaczną znów pracować pełną parą, gdy przepływ krwi wróci do normy. Długotrwałe lub znaczne zmniejszenie przepływu grozi jednak nieodwracalnym uszkodzeniem nerek.

Jedną z przyczyn ostrej niewydolności nerek może być również kłębuszkowe zapalenie nerek. Jest to schorzenie, którego źródłem jest zazwyczaj zbyt silna odpowiedź układu odpornościowego, np. na zakażenie paciorkowcami. Rozwija się, gdy na celowniku tego ochroniarza naszego organizmu znajdą się kłębuszki nerkowe. W efekcie, w kłębuszkach powstaje proces zapalny, który z czasem powoduje, iż włóknieją i stają się nieczynne. Ponieważ schorzenie to zwykle przez dłuższy czas nie daje żadnych objawów, jedyną możliwość jego wykrycia daje badanie moczu. O chorobie tej może świadczyć obecność w moczu białka oraz erytrocytów, diagnozę należy jednak pozostawić specjaliście. Schorzenie leczy się zwykle całkiem efektywnie z pomocą środków farmakologicznych. Tylko w nielicznych, najcięższych przypadkach terapia może się okazać nieskuteczna.

Najczęściej rozpoznawane nowotwory układu wydalniczego to nowotwór nerki oraz nowotwór pęcherza moczowego. Częściej przytrafiają się mężczyznom, zwykle tym w wieku 60 -70 lat. Ponieważ początkowo przebiegają bezobjawowo, zazwyczaj wykrywa się je w zaawansowanym stadium. Oprócz bólu w okolicy lędźwiowej i w dole brzucha oraz krwi w moczu, zaniepokoić nas powinny: częste parcie na mocz, nawracające infekcje układu moczowego oraz obrzęki nóg.

Do częstych schorzeń układu moczowego zaliczyć można również nietrzymanie moczu (NTM). Zwykle uważa się je za chorobę kobiecą. Skarżą się na nią zwłaszcza panie po 45 -50 roku życia (a więc w trakcie lub po menopauzie), ale może również dotknąć kobiet po porodach, a czasem także i panów. Do najczęstszych przyczyn wystąpienia tego schorzenia u pań należą zmiany hormonalne, które wpływają na osłabienie napięcia mięśni dna miednicy i przepony moczowo płciowej. W przypadku panów jej wystąpienie wiąże się zwykle z przerostem gruczołu krokowego (czyli prostaty). Choć dla sporej ilości osób jest to wstydliwy problem, warto jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Wcześnie podjęte leczenie, daje szansę na pozbycie się przykrej dolegliwości z użyciem małoinwazyjnych metod (więcej na ten temat: Rozwiąż problem nietrzymania moczu).