STENMEYEN DAVRANILAR stenmeyen Davranlarn Ynetimi Snflarda retmenleri karlatklar

İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR

İstenmeyen Davranışların Yönetimi Sınıflarda öğretmenleri karşılaştıkları istenmeyen öğrenci davranışları önemli bir disiplin sorunudur ve eğitim-öğretim etkinliğinin yürütülmesinde büyük bir engel oluşturur. İstenmeyen davranışlar genellikle en büyük olumsuz etkisini davranışı yapan üzerinde gösterir. Bazı istenmeyen davranışlar ise öğretmeni, sınıfın tümünü ve dersi olumsuz yönde etkiler. Olumsuz davranışın etkisi ortaya çıkardığı sonuçlara göre değerlendirilir. Bazı olumsuz davranışlar gözle görülür zararlar ortaya çıkarır ve bir önlem alınmasını gerektirir.

İstenmeyen Davranışlar İstenmeyen davranış sınıfa, derse, zamana ve duruma göre değişebilmektedir. O zaman herkesin üzerinde anlaştığı istenmeyen davranışları listelemek ve tanımlamak oldukça zordur.

İstenmeyen Davranışlar 1. 2. 3. 4. Ancak öğrencilerin sınıf içindeki davranışlarını istenmeyen davranış olarak adlandırmak için dört temel ölçüt vardır. Bunlar; Davranışın, öğrencinin kendisinin ya da diğer öğrencilerin öğrenmesini engellemesi. Davranışın, öğrencinin kendisinin ya da diğer öğrencilerin güvenliğini tehlikeye sokması. Okul araç ve gereçlerine ya da diğere öğrencilerin eşyalarına zarar vermesi. Davranışın öğrencinin diğer öğrencilerle sosyalleşmesini engellemesi.

TANIM İstenmeyen davranış, duruma veya ortama uygun olmayan, bilinçli olarak yapılan davranışlardır. Bir sınıf ortamı için istenmeyen davranış, öğretme öğrenme sürecini aksatan davranıştır; Sınıftaki akademik sürecin akışını negatif yönde etkileyen tüm davranışlar istenmeyen davranışlar olarak tanımlanabilir.

SORU p SİZ SINIFINIZDA HANGİ İSTENMEYEN DAVRANIŞLARLA KARŞILAŞTINIZ?

İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Derse hazırlıksız gelme, Dersle ilgilenmemek, Derse devam etmeme ya da derslere geç gelme, Derste söz almadan konuşma, Derste hayal kurma ya da ders dışı bir etkinlikle uğraşma, Derste diğer arkadaşlarını rahatsız etme, Sınıfta uygun olmayan yer ve zamanda konuşma, konuşurken argo kelimeler kullanma ya da küfür etme, Arkadaşlarına lakap takma, İzinsiz sınıfa girme ya da sınıftan çıkma, Öğretmene karşı gelme veya saygısızlıkta bulunma, Sınıftaki eşyalara ve araç-gereçlere zarar verme, Arkadaşlarına ve eşyalarına zarar verme, Başkalarının eşyalarını izinsiz alma veya kullanma, Verilen görev ve ödevleri yapmama,

SINIFTA GÖZLENEN İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR p p p Davranış bilimcilere göre öğretmenlerin şikayet ettikleri beş tür sınıf içi istenmeyen davranış, önem sırasına göre şunlardır (Charles, 1992): Saldırı: Öğrencilerin, öğretmen veya diğer öğrencilere fiziksel veya sözlü saldırıları. Ahlaksızlık: Kopya çekmek, yalan söylemek, hırsızlık. Otoriteye karşı gelme: Öğretmenlerin kendilerinden yapmalarını istedikleri şeylere itiraz etme. Sınıf içi saygısızlıklar: Yüksek sesle konuşma, tuhaf davranışlar, sınıfta dolaşmalar. Zamanı boşa geçirme: Verilen görevi yerine getirmeme, dersle ilgilenmeme, ders dışı işlerle ilgilenme.

İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR Sınıfta istenmeyen davranışlar özellikleri bakımından farklılaşır: Planlı / tesadüfi bir şekilde yapılma durumu, p İstenmeyen davranışın görülme sıklığı, p Sınıftaki öğrencileri ve öğretmeni etkileme derecesi, p Sonuçların ortaya çıkardığı zararın derecesi. p (Aydın, 2000: 151).

SORU p İstenmeyen davranışlar sınıfınızda ne gibi olumsuz etkiler yaratıyor?

İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN OLUMSUZ ETKİLERİ p p p Davranışı yapanı strese sokar, Öğretmeni strese sokar, Dersin akışını bozar, Zaman etkisiz kullanılır, Amaçlara ulaşma zorlaşır, Öğrenme engellenir, Sınıfta gergin bir hava oluşur, İstenen davranış değişikliği yeterince oluşmaz, Dikkat ve ilgi dağılır, Bireysel ihtiyaçların karşılanması engellenir, Sınıfın tümünü etkiler, Problem davranış daha ileri boyutlardaysa okula , aileye zarar verebilir.

SORU p İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN SEBEPLERİ NELER OLABİLİR?

İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN ORTAYA ÇIKMASINA SEBEP OLAN KAYNAKLAR Sınıf Dışı Nedenler Sınıf İçi Nedenler Aile Ortamı Sınıftan kaynaklanan Yaşantı çevresi Öğrenciden kaynaklanan Okulun yapısı ve yönetimi Akran grubu Bilgi ve iletişim teknolojileri Öğretmenden kaynaklanan Program ve Öğretim yöntemlerinden kaynaklanan

İSTENMEYEN DAVRANIŞIN ORTAYA ÇIKMASINA SEBEP OLAN KAYNAKLAR Aileden Kaynaklanan Etmenler Ailenin Çocuğa Yeterli İlgi Göstermemesi p Evde Sıkı Kontrol p Aile İçi Sorunlar p Kuşak Çatışması p Ailenin Ekonomik Durumu p Ailenin Eğitim Düzeyi p

İSTENMEYEN DAVRANIŞIN ORTAYA ÇIKMASINA SEBEP OLAN SINIF İÇİ NEDENLER Sınıftan kaynaklanan: p Sınıfın fiziksel yapısı Sıra ve kullanılan diğer araç gereçlerin öğrencilere ergonomik açıdan uygun olmaması, yerleşim düzeninin uygun olmaması, ısı-ışık… durumunun uygun olmaması, sınıfın görüntüsü …gibi p Sınıfın kalabalık olması

İSTENMEYEN DAVRANIŞIN ORTAYA ÇIKMASINA SEBEP OLAN SINIF İÇİ NEDENLER Öğrenciden kaynaklanan etmenler: Öğrencinin Kişilik Özellikleri p Öğrencinin Gelişim Özellikleri p Öğrencinin Değer ve Davranış Kalıpları p Öğrencin Başarı Durumu p

İSTENMEYEN DAVRANIŞIN ORTAYA ÇIKMASINA SEBEP OLAN SINIF İÇİ NEDENLER Öğretmenden kaynaklanan etmenler: p p p Sosyal Beceri Yetersizlikleri Öğretimle İlgili Beceri Yetersizlikleri Eğitim ve Öğretimim algılama biçimi Düşük Beklenti Geliştirme Öğrencilere Sorumluluk Verme Biçimi Öğretmenin Sınıf Yönetimi Becerisi: Öğretmenin hazırlığı, sınıfın her yerinde olma, öğrencileri meşgul etme.

İSTENMEYEN DAVRANIŞLARA YOL AÇABİLECEK ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI p p p p p Öğretmen çocuğun davranışına uygun tepki vermiyorsa Öğretmen doğru davranışı ödüllendirmiyorsa Öğretmenin istedikleri ya da beklentileri öğrencinin yeteneklerine uygun değilse Öğretmen öğrencilerin bireyselliklerine yeteri kadar hoşgörülü davranmıyorsa Öğretmen öğrencilerine istenilen davranışlar için model olmuyorsa Öğretmen eğer sınıftaki uygun olmayan davranışları genellikle ceza ile kontrol ediliyorsa Öğrencilerine karşı açık olmuyorsa Öğretmenin mutluluk düzeyi düşük, olumsuz etkileme düzeyi yüksekse Öğretmenin kullandığı öğretim tarzı hep aynıysa…

İSTENMEYEN DAVRANIŞIN ORTAYA ÇIKMASINA SEBEP OLAN SINIF İÇİ NEDENLER Program, öğretim yöntemleri ve plandan kaynaklanan: Yeni öğrenmelere, var olan yeterlikleri esas alarak başlayan program, öğrenci düzeyinin çok altında – üstünde olmayacağından başarısızlık korkusu ve ilgi yokluğu nedenleriyle oluşabilen istenmeyen davranışlara da yol açmayacaktır. Ders planlarının, ders sürecinin her anının titizlikle belirlenmiş olması, öğretmenin bu planı başarıyla uygulayabilmesi, plan dışı oluşumları anında buluşlarla- eylemlerle plana uyarlayabilecek deneyimde ve hazırlıkta olması öğrencinin istenmeyen davranışta bulunmasına fırsat vermeyecektir.

İstenmeyen Davranışların Önlenmesine Yönelik Yaklaşımlar Genel olarak öğretmenlerin sınıfta istenmeyen davranışlara karşı yaklaşımları üç grupta incelenmektedir: p İnsancı (karışmacı olmayan)Yaklaşım p Etkileşimci Yaklaşımı p Davranışçı Yaklaşım

İnsancı (Karışmacı Olmayan) Yaklaşım Bu yaklaşımın temelinde insanın doğru yapacağına inanmak ve güvenmek vardır. Sorun konusunda öğrenci bilgilendirilir ve sorunu ona çözdürme, sorunla uğraşma şansı verilir. Buyurucu değil kolaylaştırıcı anlayışı vardır. Eğer insan yanlış yapıyorsa bunu düzeltmek için dış etkiden çok o insanın iç dünyasındaki anlayış uyandırılarak kendine doğruya ulaşması, kendini kontrol edebilmesi sağlanmaya çalışılır.

Davranışçı Yaklaşım - Öğretmenin gerektiğinde güç kullanarak öğrenci davranışlarını şekillendirmesi yaklaşımıdır. Kurallar ve sonuçlar açıklanır Davranışlar ödül yada ceza ile değerlendirilir. Davranışların nedenleri aranmaz, sonuçlar değerlendirilir. İstenmeyen davranışların oluşmasına göre farklı stratejiler kullanılır. Bunlar: Sorun davranışı gözlemlemek, Pekiştireç vermek, İstenmeyen davranışı söndürmek, Öğrencilerle anlaşmak, Yaklaşık istendik davranışları kabul etmek ve Derse dönmektir.

Etkileşimci Yaklaşım Öğretmen yetkeyi öğrenciyle bölüşür. p Öğrenciyi sorununu çözmeye yeterli ama uzman desteğine ihtiyacı olduğunu varsayar. p Sınıf kuralları birlikte konulur, sorunlara birlikte çözüm aranır. p

İSYENMEYEN DAVRANIŞLARA KARŞI STRATEJİLER p p (İstenen Davranışları Çoğaltmak Yoluyla İstenmeyeni Azaltmak) İsteneni Çağrıştırıcı Davranmak İstenen Davranışa İnandırmak İstenen Davranışı Güçlendirmek İstenen Davranışı Kolaylaştırmak

İsteneni Çağrıştırıcı Davranmak p Öğretmen model olmalı (günaydın demek…) p İletişimde kullanılan dil, olumluyu çağrıştırıcı olmalı p Yanlış davranışı olumlu sıfatlarla tanımlamalı (sen kötüsün demek yerine davranışın şunun için yararlı değil) p Öğrenci değil davranış nitelenmeli

İstenen Davranışa İnandırmak p p p p p İstenen davranışın yararını göstermek Başkalarından gelecek yararları göstermek Olumlu örnekler inanmayı kolaylaştırır Davranışın yasallığını belirtme Başkalarının da öyle davrandığını belirtme Suçluluk duygusu uyandırmak Aksi davranışların ceza getireceğini söylemek İsteğini doğrudan söyleme Davranışın diğer insanlara karşı bir görev olduğunu söyleme

İstenen Davranışı Güçlendirmek İstenen davranışın yerleşmesini sağlamak için p Övgü ve ödülü destekleme (olumlu pekiştireç) p Övgü ve ödülü kaldırma (ara verme) p İstenmeyen bir sonuca son verme (olumsuz pekiştireç) p Acı ve sıkıntı veren bir uyarıcıyı verme (ceza).

İstenen Davranışı Kolaylaştırmak p İstenen davranışın gösterilmesi için sınıfın fiziksel, eğitsel ve sosyal düzenlemelerinin yapılması p İstenen davranışın gösterilmesi için engelleri ortadan kaldırmak, uygun davranışlar için seçenekleri artırmak

İstenmeyen Öğrenci Davranışlarına Karşı Öğretmen Tepkileri 1) Davranış Ortaya Çıkmadan Önce Alınabilecek Önlemler 2) Davranışlar Ortaya Çıktıktan Sonraki Tepkiler

Davranış Ortaya Çıkmadan Önce Alınabilecek Önlemler Sınıfa Hakimiyet p Öğrencilerle Etkili İletişim Kurmak p Planlı Çalışmak p Kesintisiz Çalışmak p Kuralları Belirlemek p

Sınıfa Hakimiyet Sınıfı etkin bir şekilde izleme ve bunu öğrencelere hissettirme p Sınıfta bulunduğu yeri iyi belirleme p Öğrencilerle göz kontağı kurma p Konulan kuralları etkin bir şekilde uygulama p Problem öğrencileri ve problemlerin kaynağını belirleme p

Öğrencilerle Etkili İletişim Kurmak Bütün öğrencilere eşit davranma p Sıcak bir sınıf atmosferi oluşturma p İstenilir davranışları vurgulayan olumlu dil kullanma p İstenilen davranışı belirleme ve ödüllendirme p

Olumlu dil Başkaları sırada beklerken, bilgisayarı olabildiğince hızlı kullan. Kapıyı sessizce kapat. Bu ödevi yardım almaksızın bitirmeye çalış. Sessizce çalış. Eğer cevabı biliyorsan elini kaldır. Doğru olduğunu düşünüyorsan cevabını açıklamak için hazır ol. Çalışmanı bitirdiğinde makası kutusuna, kağıt parçalarını çöpe at. Olumsuz dil Bilgisayarı fazla meşgul etme. Kapıyı çarpma. Sakın arkadaşından kopya etme. Gürültü yapma. Cevap vermek için bağırma. Sadece tahminde bulunma. Makası ve çöpleri ortada bırakma.

Davranışlar Ortaya Çıktıktan Sonraki Tepkiler p p p Görmezden Gelmek Sözel Olmayan Uyarma Yollarını Kullanma Sözel olarak uyarmak Sınıf Dışında Görüşmek Öğrencinin Yerini değiştirmek Sorumluluk Vermek Öğrenciyle Konuşmak Derste Değişiklik Yapmak Dikkat Çekmek Davranışsal sonuçlara göre pekiştireç, ödül ve ceza sistemini kullanmak Okul Yönetimi ve Rehberlik Servisi ile İlişki Kurmak

Davranışsal sonuçlar pekiştirme Olumlu Pekiştirme Olumsuz pekiştirme Ceza-Ödül Sistemi 1. Tür ceza 2. Tür Ceza Ödüller Ödül istendik davranışı pekiştirmeye, ceza istenmeyen davranışları ortadan kaldırmaya yöneliktir. AMAÇ: Öğrencinin kendi davranışlarını yönetmek için gerekli olan duygusal ve düşünsel yeterliliği kazandırmak.

Ceza Birinci tür ceza (azarlama, tersleme, güç kullanma)uygun olmayan davranışların sıklığı azaltır, yan etkileri fazladır. Fiziksel-ruhsal durumunu zedeler. İkinci tür ceza: Pekiştireçlere son verme (davranış değiştirme) Kısa sürede etkili, uzun sürede etkisi düşük. Etkileri Ağır ruhsal travma Bağışıklık kazandırır. Model gücü

CEZA Ceza, bireye istemediği bir şeyin verilmesi, istediği bir şeyin elinden alınması ya da verilmemesidir. Unutulmaması gereken nokta cezanın istenmeyen davranış ortaya çıktıktan sonra verildiği ve amacının istenmeyen davranışı önlemek olmasıdır.

p p İstenmeyen davranış: Ödev yapmama Ceza: Öğretmenden almayı beklediği ‘Aferin’i alamama p İstenmeyen davranış: Tahtadaki ödevi defterine geçirmeme p Ceza: Teneffüse çıkmama

CEZANIN OLUMSUZ YÖNLERİ 1. 2. 3. 4. 5. Ceza öğrenci davranışını baskı ile durdurur. Ancak, olumsuz davranışın değişmesini sağlamaz. Olumsuz davranış ceza ortamdan çekilince tekrar ortaya çıkar. Ceza öğrenciye doğru davranışın ne olduğunu öğretmediği için, olumsuz davranış gösterilmeye devam eder. Ceza, öğrencinin kaçınma davranışını göstermesine neden olur. Ceza almaktan korkan öğrenci yeni olumsuz davranışlara yönelebilir. Örneğin, okula gelmez, derse katılmaz, yalan söyler vs. Öğretmen ceza verirken öğrencilerine de yanlış davranış modeli olur. Çünkü ceza verme eylemi içinde saldırganlık barındırır. Öğrenci öğretmeninden öğrendiği bu davranış modelini arkadaşlarına kullanabilir. Ceza, öğrencinin kaygı düzeyini yükseltip öğrenmeye verilen değeri azaltarak öğrenmeyi engeller.

CEZANIN OLUMSUZ YÖNLERİ 6. 7. 8. 9. 10. 11. Ceza öğrenci üzerinde kızgınlık yaratır. Cezayı aldığı ortama ve cezayı veren kişilere ve hatta derslere karşı olumsuz tutum geliştirmesine neden olur. Ceza alan öğrenci yaptığı davranışın karşılığını ödediğini düşünerek davranışının sorumluluğunu taşımaz. Sürekli cezalandırma, öğrencinin olumlu bir benlik algısı ve öz denetim yeterliği geliştirmesini güçleştirir. Ceza sadece verilen öğrenciyi değil, bazen sınıfın tamamını olumsuz yönde etkileyebilir. Sürekli cezalandırma, öğrencilerde genel bir kayıtsızlık ve bağışıklık durumu yaratabilir. Ceza, cezayı veren kişi için de duygusal olarak zarar verici ve incitici bir durumdur.

CEZANIN OLUMSUZ YÖNLERİ 12. 13. 14. 15. 16. 17. Ancak tüm bu olumsuz yönleri, cezanın eğitim ortamlarında hiç kullanılamayacağı şeklinde anlaşılmamalıdır. Önemli olan cezayı doğru koşullarda uygulamaktır. Etkili bir ceza sistemi uygulandığında bunun çeşitli yararları olacaktır. Etkili bir ceza, öğrenciyi olumsuz davranışları yapmaktan alıkoyabilir. Ceza, istenmeyen davranışların sonunda oluşan zararın giderilmesi veya kayıpların karşılanmasına hizmet eder. Ceza, ödül ile birlikte dengeli biçimde kullanıldığında, istenmeyen davranışlar üzerinde sosyal kontrol sağlar. Ceza, özellikle bilerek yapılan olumsuz davranışların yerleşmesini engellemek açısından yararlıdır. Akılcı ve tutarlı bir ceza anlayışı, öğrencilerin adalet ve güven duygularını geliştirir.

Olumsuz etkileri nedeniyle eğitim ortamlarında ceza mümkün olduğunca az kullanılmalıdır. Verilen cezaların fiziksel ceza olmaması ve kişiliğine zarar vermemesi gerekir.

- Ceza uygulamasında bazı ilkelere dikkat edilmelidir; Cezaya olabildiğince az başvurmak Ceza nedeni açıklamak Fiziksel cezadan kaçınmak Sinirli olduğumuz zaman cezaya başvurmamak İstenmeyen davranışın bitimini beklemeden hemen başında ceza kullanılmalıdır.

Sınıfta Ceza Uygulamasının Aşamalarına ilişkin Bir örnek Aşama Örnek İstenmeyen davranışı yapan öğrencinin ismi söylenir. Ali İstenmeyen davranışın ne olduğu açıklanır. Bir şeyler fırlattın. İstenmeyen davranışın neden edilemez olduğu açıklanır. kabul İstenmeyen davranışa karşılık verilecek ceza açıklanır. olarak Ceza uygulanır. Arkadaşlarını yaralayabilir ya da bir şeyleri kırabilirdin. Senin sınıftan ayrı bir yerde oturmanı istiyorum. Yaptığın davranışı düşünmen için on beş dakika yalnız şu köşede otur.

SORU Dikkatsizlik yada sorumsuzluk durumlarında nasıl bir tepkide bulunursunuz? (öğretmen bir soru sorarken arkadaşı ile konuştuğu için dersi dinlemeyen bir öğrenci) Öğretmen bir soru sorarken arkadaşı ile konuştuğu için dersi dinlemeyen bir öğrenci, öğretmene soruyu tekrarlaması için ricada bulunur. Öğretmen soruyu açık bir şekilde ifade ettiğini ve tekrar söylemeyeceğini belirtebilir.

SORU Çocuklar kendi görevlerini ihmal ettiklerinde nasıl bir tepkide bulunursunuz? Örneğin, okulun bir bayram töreninde şiir okumak üzere seçilecek öğrencilerden, kendilerine verilen şiiri ezberleyip gelmeleri ve ertesi gün seçmelerin yapılacağı söylenmiştir. Öğrencilerden biri o gün kendisine verilen şiiri okulda unuttuğu için şiiri ezberleyemez. Okula geldiğinde durumu öğretmene anlatarak şiiri ezberlemek için bir gün daha izin ister. Öğretmeni ‘Seçmeler bugün yapılacak. Bunu değiştiremeyiz’

SORU Öğrenciler unutmayı bir alışkanlık haline getirdikleri zamanlarda nasıl bir tepkide bulunursunuz? Örneğin, resim dersi için gerekli malzemelerini derse getirmeyen öğrenci, arkadaşları keyifle resimlerini yaparken onları izlemekle yetiniyordu. Öğretmenine, resim malzemeleri olmadığı için resim yapamadığını söyledi. Öğretmeni sadece ‘Bir dahaki derse unutmazsın’ demekle yetindi. Çocuk için resim yapmak yerine, resim yapanları izlemek ve bundan dolayı boş oturmak doğal bir sonuçtu ve bu sonuç onun için yeterliydi.

PEKİŞTİRME TÜRLERİ VE CEZA ARASINDAKİ FARKLAR p p p Pekiştireçler İstenen-olumlu davranışın ortaya çıkmasını, devam etmesini sağlamak amacıyla kullanılırlar. İstenen davranış ortaya çıktıktan sonra bireye verilir. Birey istenen davranışı gösterdikten sonra ortadan kaldırılır. p p p Cezalar Olumsuz davranışın ortadan kaldırılmasını sağlamak amacıyla kullanılırlar. İstenmeyen davranış ortaya çıktıktan sonra bireyden alınır. İstenmeyen davranıştan sonra bireye verilir.

p p Ödül vermenin yararları: - olumlu davranışa güdüler - moral ve motivasyonu artırır - olumlu benlik algısı - sosyal kabul görme, kendini gerçekleştirme Ödül vermenin sakıncaları: - ödül kazanmak asıl amaç haline gelebilir - sürekli ve benzer ödüllendirme güdülenme düzeyini düşürebilir.

Ödül ve ceza konusunda yapılan araştırmalar sonucunda çıkarımlar: p Öğrencilerle birlikte kararlaştırmak p Kararlı ve tutarlı biçimde yapılmalı p Davranış ortaya çıktığı anda verilmeli p Verilmeden önce davranış nedenleri araştırılmalı p Duygusal davranılmamalı p Kişiliğe değil, istenmeyen davranışa yönelik olmalı p Yapıcı, yaratıcı, öğrenmeyi geliştirici olmalı p Yansız ve adil davranılmalı p Hiçbir zaman dersler ve ödevler ceza olarak kullanılmamalı p Sınıfın duygusal atmosferini etkileyecek sıklıkta verilmemeli

PEKİŞTİRME p p Bir davranışın ileride yinelenme olasılığını artıran uyarıcılar Olumlu Pekiştireç: Bir davranım gerçekleştikten sonra, ortama koyulduğunda bu davranışın yapılma olasılığını artıran pekiştireçlerdir. ”Aferin Ali” Sosyal pekiştireçler Sembol pekiştireçler Yenilebilir pekiştireçler Etkinlikle pekiştirme Maddi pekiştireçler Olumsuz Pekiştireç: Bir davranışın yapılmasından sonra, ortamdan çıkarılan pekiştireçlerdir. ” Ev ödevi yazılana kadar teneffüse çıkmak yok”

Pekiştireç Türü İlköğretim çağındaki çocuklar için Ergenler için Sosyal Etkinlik Maddi yiyecek Kucaklama, olumlu ifade, “elini kaldırış biçimin hoşuma gitti”, ”sen gerçekten çok iyi dikkat ediyorsun”, sırtını okşama Öğretmene yardım, Doğum günü partisi, İstediği arkadaşı ile oturma, bilgisayar odasına gitme, Öğretmenle yemek yeme, sınıfın oynayacağı oyunu seçme Oyuncak, mum, boya, kalem, silgi, yıldız, aileye iyi hal notu Meyve, kek, kuru yemiş, mısır patlağı, dondurm a, şeker Onaylama işareti Serbest zaman, Tükenmez Öğretmenin yada jesti, erken yemek kalem, yemek tokalaşmak, molası, konsere kaset ve ısmarlam görünüşü ile gitme CD ödünç ası, cips, ilgili olumlu verme, cola, ifade, “iyi okul meyve iş”, ”seni böyle malzemesi, çalışıyor görmek spor iyi”Karşılan Davranış Problemleri ve Geliştirilen malzemesi, ATAMAN, Ayşegül “Sınıfçok İçinde Önlemler s. 233”). poster

PEKİŞTİREÇLER UYGULANIRKEN p p p Pekiştireçleri belirlerken öncelikle öğrencilerin biricikliği unutulmamalıdır. Eğer amaca götürüyorsa sürdürülmelidir. Davranışı göstermişse bunun hemen ardından pekiştireç verilmesi gerekir. Pekiştireçlerin amaç değil araç olduğunu unutulmamalıdır. Pekiştireçler bir koz ya da bir rüşvet değildir. Bu nedenle pekiştireçleri kullanırken tutarlı olunmalıdır. Pekiştireç kullanmada yapılan önemli hatalardan biri de farkında olunmadan olumsuz davranışın pekiştirilmesidir. (sınıftan çıkarılan öğrenci) Pekiştireçlerin öğrencilerin sadece olumsuz davranışlarını ortadan kaldırmak için kullanılmayacağı, daha önemlisi olumlu davranışların kazanılması ve sürdürülmesinde önemli bir yeri olduğu unutulmamalıdır.

İstenmeyen Davranışlar ve Olası Kaynaklarına ilişkin örnekler İstenmeyen davranış Olası nedenleri Öğretmenin uyansına karşın, öğrenciler kendi aralarında sürekli konuşuyorlar. 1. Oturma düzeni buna fırsat veriyor mu? 2. Konular çok kolay mı ya da zor mu? 3. Sessiz çalışmayı biliyorlar mı? 4. Öğretmen kuralları açıkladı mı? Bazı öğrenciler, tartışma sırasında arkadaşlarına bağırıp çağırarak onların sözlerini kesiyorlar. 1. öğretmenin öğrencilere aynı şekilde mi davranıyor? 2. Öğretmen bu tür davranışlara izin veriyor mu? 3. Konuşan öğrenci ciddi mi? 4. öğretmen kendisinin sınıfta liderlik otoritesini kurdu mu? Bir 1. Masada yeterli araç-gereç var mı? 2. Öğrenciler nasıl paylaşacaklarını öğrendiler mi? 3. Öğretmen bunları gözlemleyemeyecek bir yerde mi? masadaki öğrenciler araç-gereç kullanırken gürültü yapıyorlar.

ÖRNEK OLAY

ÖRNEK OLAY Emre’yi sınıftan ayrı tutmuş ona özel bir eğitim-öğretim süreci planlamıştım. Anne babası ile görüşmüştüm. Ancak onlar bana çok katı davranıp suçlamışlar ve çocuklarını benim sınıfımdan alacaklarını söylemişlerdi. Bu arada çocuklarının yapılacak bir sınavla uygun olacağı bir sınıfa devam etmesi talebinde bulunmuşlardı. Fakat okul müdürü bunu kabul etmedi. Emre ile o dönemi tüm bu olumsuzluklarla bitirdik ama kendi adıma içim hiç rahat değildi. Ona yardımcı olamadığım gibi sınıftaki eğitim-öğretim süreci de olumsuz etkilenmişti. Üçüncü sınıfa kadar Emre getir-götür işleri, sosyal bir takım sorumluluklar…gibi uğraşılarla devam etti. Ve okuldan çok sıkıldığını sürekli ifade ediyordu. Derslerde ise ona özel bir takım etkinliklerle onu meşgul etmeye çalışıyordum. Üçüncü sınıftan sonra Emre biraz daha derslere meraklı ve ilgiliydi. Bu arada notlarını söylememe gerek yok sanırım. Başarısız bir öğrenci olmadı hiçbir zaman ama bunda anne babasının katkısının çok olduğunu söylemem lazım. Emre ile beşinci sınıfı bitirdik. Emre şimdi Ankara Fen Lisesi son sınıf öğrencisi. Elektrik-Elektronik mühendisi olmak istiyor. Kalem, çizgili defter ve silgiden nefret ediyor. Ona birinci sınıfı hatırlatıyormuş. Yanında hiç taşımadığı için sınıfında buna bir çözüm bulmuş. Ortak bir kalemlikleri var ve ders sonunda herkes kalemini oraya bırakıyormuş. Ve tenefüse çıkmaktan nefret ediyormuş. Şimdi düşünüyorum da aslında hiçbirşey yapmadım gibi geliyor, daha başka ne yapabilirdim?

Sınıfınızda olmasını istemediğiniz en önemli üç istenmeyen davranış nelerdir ? Bu davranışların nedenleri hakkında konuşunuz.

Sınıf İçinde Ortaya Çıkan Olumsuz Davranışları Ortadan Kaldırmak İçin Yapılabilecekler 1. 2. 3. 4. Sorun olan davranışı tanımlayın, Amacınızı, yani sorun olan davranış ortadan kalktığında, öğrencide hangi davranışları görmeyi beklediğinizi belirleyin, Ortadan kaldırmak ya da kazandırmak istediğiniz davranışa yönelik olarak hangi pekiştireçleri kullanacağınıza karar verin, Davranışın kazandırılmasında kararlı ve tutarlı olun. Bunu yaptığınız halde davranışın değiştirilmesi ile ilgili bir ilerleme göremediyseniz başa dönerek nerede hata yaptığınızı kontrol edin ve yeni bir plan yaparak tekrar deneyin.