Srrealizm 1920 1930 yllar arasnda egemen olmu bir

Sürrealizm

• 1920 -1930 yılları arasında egemen olmuş bir edebiyat akımıdır. • Türkçede «Gerçeküstücülük» sözcüğüyle de adlandırılır. • Sürrealizmin türediği «sürreel» sözcüğü; gerçek ötesi, gerçeküstü, gerçek dışı anlamlarına gelmektedir. • Düşünsel kaynağında, Psikoanalizmin kurucusu olan Dr. Sigmund Freud’un önemli bir yeri vardır. • Akımın ilk bildirisi, Dr. Andre Breton tarafından 1924’te «Le Premier Menifeste du Surrealisme» başlığıyla yayımlanmıştır. Breton, ikinci bildiriyi de 1930’da «Le Second Manifeste du Surrealisme» başlığı ile yayımlamıştır. • Sürrealizmin kendini en yoğun biçimde gösterdiği edebî tür şiirdir.

• Sürrealizmin doğup geliştiği yıllar, Birinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa insanının düşünce ve duygu dünyası ile yakından ilgilidir. Savaş, şiddet ve yokluğun yol açtığı manevi çöküntü yıllarının getirdiği yeni arayışlar da bu akımın temelini oluşturmada rol oynamıştır. • Psikiyatri alanındaki çalışmalarıyla XX. yüzyılda âdeta bir devrim yapan Sigmund Freud, insan psikolojisine ilişkin saptama ve açıklamalarıyla sanatsal yaratıcılığa da yön vermiş bir ad olarak akımın şekillenmesinde önemli bir işlev görmüştür. • Freud, insan psikolojisini ego, süperego ve id kavramları üzerinden çözümlemiştir. • Freud’un geliştirdiği en önemli kavram, «bilinçaltı» dır. Sanatı ve sanatsal yaratımların kökenini de bilinçaltı kavramıyla açıklayan Freud’un işaret ettiği «bastırılmış duygular» meselesi Sürrealistlere yeni bir kapı aralamış, yeni bir kaynağı fark ettirmiştir.

• XX. yüzyılın ilk çeyreğine denk gelen bu akımın belirgin yanlarından biri de «İnsan nedir? Gerçeklik nedir? İnsan gerçekliği nedir? » gibi temel sorular etrafındaki yeni arayışları yansıtıcı olmasıdır. Dönem insanının yeni paradigmalara olan gereksinimi, bu yöndeki sorulara verdiği yeni yanıtlarla kendisini ortaya koymuştur. • İnsanı bilinmeyen yönleriyle yeniden keşfetme, insana ve insani olana yeniden inanmak ya da dayanmak için eskimiş, güvenilirliğini ve geçerliliğini yitirmiş kavramların boşluğunu doldurma arayışı XX. yüzyılla birlikte pek çok gelişmeye kapı aralamıştır. Sürrealizmin doğup gelişmesi, bu bağlamda da düşünülmelidir.

Sürrealizmin genel özellik ve ilkelerini şu şekilde sıralayabiliriz: • Aklın, mantığın kontrol ve denetiminden özgürleşme • Serbest çağrışım • Otomatik yazı • Bilinçaltı ve rüya • Çocukluğa dönüş • Mutlak özgürlük ve öznellik • Çılgınlık • Olağanüstüye yöneliş • Dil ve üslupta kuralsızlık

Sürrealizm Akımının Başlıca Temsilcileri: • Andre Brethon • Paul Eluard • Pierre Reverdy • Philippe Soupault • Louis Aragon • Rene Char • Benjamin Perret • Robert Desnos • Jacques Prevert • Rene Crevel

• Örnek Metinler: MODEL / PAUL ELUARD Bunca ışık Bunca el ve bunca yüz Bütün bu günler arasında bu gecelerin Gök gibi kanatları arasında Muşların. Kader. İnsan, yalnız o, her şeyi buldu. Giriş. Ufuklar sahnede. Akış. Işığın düşüşü bir kubbenin üstüne, Bir çöl. Bir gündüz yıldızı yalnız birkaç çöl için. (Çev. Adli Moran)

YALNIZ DEĞİLİM / PAUL ELUARD Yüklü Dudakların tüyden hafif yemişleriyle Giyimli Bin bir değişik çiçekle Anlı şanlı Kollarında güneşin Mutlu Bir tanıdık kışla Hoşnut Bir damlasıyla yağmurun Güzel Tanyerinin aydınlığınca İçten bağlı Bir bahçenin sözünü ediyorum Düş kuruyorum Seviyorum düpedüz (Çev. Sabahattin Kudret Aksal)

GERÇEKÜSTÜCÜ ATASÖZLERİ / P. ELUARD, B. PERET Filler bulaşıcıdır. Bir yumurta öbür yumurtaları kırarsa bu onun omletleri sevmemesindendir. Büyük kuşlar küçük panjurlar yaparlar. Metinlerin eksik olduğu yerlerde kirazlar düşerler. Kötü taranmış köpek tüylerini yolar. İki kaldırım taşını aynı sinekle ezmek. Dedelerimizin iskeletini kaşımalıyız. Yıldızsız bir düş unutulmuş bir düştür. (Çev. Ergin Ertem)