Spis treci 1 Cyganeria Modopolska 2 Cyganeria artystyczna

Spis treści 1. Cyganeria Młodopolska 2. Cyganeria artystyczna Młodej Polski a) 1 strona b) 2 strona 3. Cyganeria (bohema) 4. Cyganeria Krakowska 5. Stanisław Przybyszewski

Cyganeria Młodopolska • Młodopolska cyganeria zadomowiła się głównie w Krakowie. Podstawową formą manifestowania swej obecności było dla „cyganów” zaznaczenie swej odrębności, odróżnienie od społeczeństwa mieszczańskich „zjadaczy chleba”. Dlatego też szczególnym szacunkiem cieszyły się te cechy, które były odwrotnością cnót mieszczańskich: nieustabilizowany i bezładny tryb życia; brak stałych dochodów i nieodpowiedzialność finansowa, fantazyjny, prowokujący i rzucający się w oczy ubiór (słynna peleryna), naruszanie reguł mieszczańskiej moralności i bulwersowanie opinii publicznej, lekceważenie obyczajów towarzyskich i reguł dobrego wychowania, nadużywanie alkoholu, pogarda dla wartości materialnych; zawołaniem bojowym cyganerii była bezpardonowa „walka z filistrem” W ówczesnym Krakowie było wiele kręgów cyganerii.

Cyganeria artystyczna Młodej Polski 1 z 2 • Cechą zasadniczą cyganerii jest postawa demonstracyjnej negacji obojętności, protestu, buntu, prowokacji wobec konserwatywnego społeczeństwa, wobec przymusów i nawyków pospolitego bytowania, którym cyganie przeciwstawiają mgliste, zazwyczaj marzycielsko-utopijne idee przebudowy świata, jego rewolucyjnej przemiany, odnowy sztuki itp. To bliżej nieokreślone przeświadczenie o własnym prekursorstwie i awangardowości splata się w ich świadomość z poczuciem społecznego wykorzenienia: czują się i są traktowani jak outsiderzy, którzy nie tylko utracili kontakt z zachowawczym społeczeństwem, ale w ogóle nie pragną jego nawiązania. Stąd znamienne dla cyganerii poczucie niestabilności czy nawet tragizmu własnej sytuacji, przejawiającego się w sferze psychologicznej i w stylu życia, np. programową abnegacją czy ekstrawagancją zachowania i stroju.

Cyganeria artystyczna Młodej Polski 2 z 2 • W Polsce najbardziej znanymi ugrupowaniami cyganeryjnymi były romantyczne: Cyganeria warszawska z lat czterdziestych XIX w. i Cyganeria młodopolska z przełomu XIX i XX w. skupiona w Krakowie wokół - S. Przybyszewskiego. Przeszczepił on na grunt krakowski obyczaje międzynarodowej cyganerii berlińskiej, wśród której jako "genialny Polak" odgrywał znaczną rolę. Przybyszewski dobierał sobie kompanów nie tyle wśród uznanych artystów, ile wśród ludzi skłóconych z mieszczańskim otoczeniem ( uosobionym w pogardzanej i wyszydzanej postaci "filistra" i "kołtuna"). Niektórzy z nich znaleźli się później w gronie inicjatorów i wykonawców programu kabaretu - Zielony Balonik, ostatniego już przejawu aktywności młodopolskiej cyganerii, a zarazem świadectwa jej schyłku: obyczaj cyganeryjny uległ tu nie tylko teatralnej konwencjonalizacji, ale także bywał przedmiotem poświęconych cyganerii osobom jej przywódcy i uczestników, miejscom spotkań (kawiarnie Paon, Jama Michalikowa, siedziba Zielnego Balonika) pozycję szczególną zajmują szkice T. BoyaŻeleńskiego (zwłaszcza ze zbioru - Znasz ten kraj? . . . ), dzięki któremu cyganeria młodopolskiego Krakowa przeszła do legendy literackoobyczajowej swej epoki.

Cyganeria artystyczna (bohema) • Bohema, cyganeria artystyczna – nazwa środowiska artystycznego, którego członkowie spędzają czas na wspólnych zabawach i tworzeniu, demonstrując pogardę dla konwenansów, norm społecznych i materializmu. Działalność cyganerii artystycznej wzbudza kontrowersje ze względów obyczajowych i ze względu na awangardowe podejście do sztuki. • Cyganeria (bohema) – krąg artystów modernistycznych, spędzających życie głównie w kawiarniach, demonstrując swój niczym nieskrępowany styl życia, skrajny indywidualizm, wyalienowanie, odrzucenie konwenansów i norm. Gardzili mieszczaństwem (filistrami), odrzucali życie rodzinne i zarabianie pieniędzy. Dla cyganerii liczyła się tylko sztuka, wymagająca poświęceń i demoniczna. Odkrywali ciemną stronę życia ludzkiego, w przekonaniu, że im coś jest ciemniejsze – tym jest prawdziwsze. Stąd bierze się ich skłonność do nałogów, zamiłowanie do ciemnych (przeważnie czarnych) strojów – wpływ dandyzmu - oraz zamiłowanie mrocznymi tematami, jak np. satanizm.

Cyganeria Krakowska • Najaktywniejszym ośrodkiem moderny w Polsce był Kraków, tamtejsza cyganeria, skupiona wokół Przybyszewskiego jest też najbardziej reprezentatywna. Tam też rozpoczynały swoją karierę kabarety literacko-artystyczne, jak np. „Zielony Balonik”, działający w cukierni Jama Michalikowa. Oprócz wyśmiewania pruderyjnego stylu życia, krytykował on również samych artystów, głównie za zbytnie metaforyzowanie symboli (pamiętna kukiełka Jacka Malczewskiego). • Tadeusz Boy-Żeleński wyróżnia dwa rodzaje krakowskiej cyganerii: • „przybyszewszczyznę”, a więc artystów skupionych wokół Stanisława Przybyszewskiego, balansujących na krawędzi patologii (przykładem może być „Nos” z „Wesela” Wyspiańskiego) • cyganerię bronowicką, skupioną wokół Włodzimierza Tetmajera i Lucjana Rydla.

Stanisław Przybyszewski Prowadził ekscentryczny tryb życia. Lubował się w kształtowaniu samego życia. Nazywano go szatanem, księciemności. Jego uczniowie byli potępieńcami. Posiadał wpływ osobisty i literacki. Ze swoją kochanką Martą miał pięcioro dzieci, byli biedni. Bardzo go kochała. Odwzajemniał to uczucie, ale jej pospolitość nudziła go. Poznał Dagnę Jael, muzę artystów, zakochał się ze wzajemnością. Marta Felder popełniła dlatego samobójstwo. Podejrzano go o morderstwo, ale został uniewinniony kilka lat później. Dagna została zabita przez kochanka. Stał się alkoholikiem by ukoić ból. Alkohol łączył z muzyką.