Prcaktimi i sjelljes s kostove Kapitulli 3 1

Përcaktimi i sjelljes së kostove Kapitulli 3 1 - 1

Bazat e sjelljes së kostove • Kostot mund të shfaqin sjellje fikse, variabël ose të përziera. Të dish se si ndryshojnë kostot kur ndryshojnë outputet e një veprimtarie është një pjesë e rëndësishme e planifikimit, kontrollimit dhe vendimmarrjes. 2 - 2

Bazat e sjelljes së kostove • P. sh. nga njohja e sjelljes së kostos mund të përfitojnë edhe proceset sikurse janë buxhetimi, marrja e vendimit për të mbajtur ose për të ndërprerë një linjë prodhimi dhe vlerësimi I performansës së një segmenti. Në fakt, mosdija dhe mosnjohja e sjelljes së kostos mund të çojë në vendime të gabuara, madje shkatërrimtare. 2 - 3

Bazat e sjelljes së kostove • Sjellja e kostove është termi i përgjithshëm që përdoret për të përshkruar nëse kostoja ndryshon kur ndryshon niveli i outputit. • Kostoja që nuk ndryshon me ndryshimin e outputit të veprimtarisë quhet kosto fikse, • Kostoja variabile rritet me rritjen e outputit të veprimtarisë dhe ulet në total me uljen e outputit të veprimtarisë.

Llojet e kostove Variabile Fikse Mikse

Shembull i kostove variabile Fatura totale e telefonit Fatura e juaj totale është e bazuar në atë se sa minuta keni folur. Minutat e folur

Kostot variabile për njësi Ngarkesa telefonike për minutë Kosto totale për minutat e folur është konstante. P. sh. 8 cent për minutë. Minutat e folur

Fatura bazike mujore e telefonit Shembull i kostove totale fikse Fatura juaj bazike e telefonit është fikse dhe nuk ndryshon nëse ju bëni më shumë thirrje lokale Numri i thirrjeve lokale

Kostot fikse për thirrje lokale ulen, sa më shumë thirrje që të bëhen. Fatura bazike mujore e telefonit për thirrje lokale Kostot fikse për njësi Numri i thirrjeve lokale

Sjellja e kostove fikse Kur aktiviteti. . Merr në konsiderim shembullin e një koncerti ku bendi duhet të paguhet 48. 000 € pa marrë parasysh numrin e biletave që shiten 15 -10

Sjellja e kostove fikse $48, 000 ÷ 3, 000 bileta = $16. 00 per bilete 15 -11

Sjellja e kostove Shembull i kostove normale variabile Tregtia Organizatat shërbyese KMSH Furnizimet dhe udhëtimet Prodhuesit Tregtia dhe prodhimi MD, PD dhe kostot indirekte variabile Shitja me komision dhe kostot e ngarkim shkarkimit Shembuj të kostove fikse Tregtia, prodhimi dhe shërbimet Taksa në pronë, sigurimet, zhvlerësimi, pagat e shitjes, reklamat

Njohja e sjelljes ë kostove Përcaktimi i çmimeve shitëse Hyrja në tregje të reja Prezantim i produktit të ri Blerja/zëvendësi-mi i pajisjeve Vendimi: Prodho apo blej

KOSOT E PËRZIERA (MIKSE) Shprehin kostot të cilat përmbajnë elemente të kostove fikse ashtu edhe të atyre variabile dhe ndryshojnë në tërësi por jo proporcionalisht me ndryshimin e shkallës së shfrytëzimit të kapaciteteve apo nivelit të aktiviteteve

. . . KOSTOT E PËRZIERA (MIKSE) Shembull: Standard Inc. prodhon anije me vela duke shfrytëzuar pajisje të marra me qira. Ngarkesa e qirasë për një vit është 15, 000 € plus 1 € për secilën orë të shfrytëzimit të makinës mbi 10, 000 orë

. . . KOSTOT E PËRZIERA (MIKSE) Kosto totale Grafiku i shpenzimeve totale mikse € 45, 000 € 40, 000 € 35, 000 € 30, 000 € 25, 000 € 20, 000 € 15, 000 € 10, 000 € 5, 000 Kostot e përziera ndonjëherë quhen gjysmë variabile apo gjysmë fikse Kostot e përziera zakonisht ndahen në komponentë të tyre fikse dhe variabile për analiza menaxheriale 0 10 20 30 40 Orët totale të makinës (000)

Kostot e përziera kanë komponentë variabile dhe fikse Merr në konsiderim: 1. Shpenzimin e energjisë elektrike 2. Shpenzimet e qirasë 3. Shpenzimet e kafes në kafiteri 18

Metodat për ndarjen e kostove të përziera • Në teori, kostot paraqiten në dy skajshmëri: - Kosto fikse absolute me koeficient të reagibilitetit baras me zero - Kosto variabile proporcionale me koeficient të reagibilitetit baras me një, - Në praktikë, në mes këtyre dy skajshmërive, paraqiten një tërësi kostosh që nuk janë as tërësisht fikse absolute, por as tërësisht variabile proporcionale. 19 11/3/2020

Metodat për ndarjen e kostove të përziera • Kostot e tilla zakonisht quhen kosto të tërësishme gjysmë fikse të përbëra nga komponenti fiks dhe variabil, për ndarjen e të cilave përdoren një varg metodash. • Cilat janë arsyet kryesore për ekzistimin e këtyre kostove? 20 11/3/2020

Metodat për ndarjen e kostove të përziera 1. Ekzistimi i detyrueshëm i minimumit të organizimit, përkatësisht minimumit të pajisjeve që mirëmbajnë gatishmërinë e ndërmarrjes për prodhimtari. Deri te ai minimum kostot janë fikse, mbi atë minimum ato marrin karakter të kostove variabile 11/3/2020

Metodat për ndarjen e kostove të përziera 2. Nga praktika e ndërmarrjeve, dimë se disa kosto kanë karakteristika fikse po ashtu edhe variabile. Kështu, kostot e ngrohjes në procesin e prodhimit lidhen me vëllimin e prodhimit, ndërsa kostot e ngrohjes në së zyrave janë tërësisht të pavarura nga vëllimi i prodhimit. Në kontabilitet, kostot e ngrohjes tregohen në një llogari, pa marrë parasysh se kostot e para janë variabile, ndërsa të dytat fikse. 11/3/2020

Metodat për ndarjen e kostove të përziera 3. Nganjëherë, është e pamundur sigurimi i materialit në sasi të nevojshme, andaj ndërmarrjes i duhet të furnizohet me sasi të mëdha, e cila ruhet e gatshme për t’u përdorur pas një kohe të caktuar. Derisa materiali (si kosto variabile) është në rezerva, ai shkakton kosto të caktuara fikse. 11/3/2020

Metodat për ndarjen e kostove të përziera • Prandaj, duke u nisur nga këto tri supozime, si dhe duke pasur parasysh se kostot e tërësishme rriten dhe zvogëlohen në varësi nga rritja apo zvogëlimi i vëllimit të prodhimit, mund të theksohet se kostot e tërësishme nuk mund të konsiderohen ekskluzivisht as kosto fikse, por as kosto variabile, por më tepër si kosto gjysmëfikse apo kosto gjysmëvariabile. 2 - 24

Kostot e përziera kanë komponentë variabile dhe fikse Merr në konsiderim: 1. Shpenzimin e energjisë elektrike 2. Shpenzimet e qirasë 3. Shpenzimet e kafes në kafiteri 25

Kostot totale të shërbimit Kostot e përziera a er i z ër p ë t le a t o Shpenzimet t t o ost variabile K Shpenzimet fikse Aktiviteti (Kwh) 15 -26

Kostot e përziera Kostot totale të en. el. Y kse i le m ta o t ot st o K Kostot variabile për KW Aktiviteti (kwh) X Kostot fikse të ngarkimit mujor me en. el.

Ndërprerja Pjerrësia Sigurisht kjo është ajo si e mësoni ju këtë ekuacion në algjebër

Kostot totale Kostot fikse KV për njësi Niveli i aktivitetit

Variabël e Total Costs varur Kostot fikse KV për njësi Variabël Level of e Activity pa varur

Metodat empirike apo metoda e analizës kontabël • Pasi që në praktikën e shumicës së ndërmarrjeve prodhuese, në kuadër të kostove të tërësishme, përveç kostove fikse absolute dhe variabile proporcionale, paraqiten edhe kostot relative fikse si dhe ato regresive / progresive variabile, është e nevojshme të bëhet ndarja e këtyre kostove në komponent fiks dhe variabil, me qëllim të përfshirjes më të saktë në kalkulimin e çmimit kushtues. • Kjo mund të bëhet përmes metodës empirike dhe atë: 11/3/2020 Skender Ahmeti 31

Përcaktimi i komponentit fiks me ndihmën e përvojës Analisti i kostove përdorë eksperiencën e tij për të ndarë kostot totale në fikse dhe variabile Kompania shet programe softweri Shitja totale = € 390. 000 Kompania shet 1. 000 programe

Përcaktimi i komponentit fiks me ndihmën e përvojës KMSH = € 130. 000 Paga e menaxherit = € 60. 000 Paga e asistentes = € 29. 000 Komisioni = 12% nga shitja Çfarë janë kostot fikse totale? € 60. 000 + € 29. 000 = € 89. 000 Çfarë janë kostot fikse për njësi të shitur?

Përcaktimi i komponentit fiks me ndihmën e përvojës € 89. 000 ÷ 1. 000 = € 89. 00 Çfarë janë kostot variabile për njësi të shitur? KMSH: € 130. 000 Komisioni: € 390. 000 ×. 12 = € 46. 800 (€ 130. 000 + € 46. 800) ÷ 1. 000 = € 176, 80

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit • Interpolacioni bazohet në disa elemente të njohura, në mes të cilave kryhet. • Këtu kemi të bëjmë me ndarjen e komponentit fiks nga ai variabil për shkallë të panjohur të shfrytëzimit të kapaciteteve. • Nëse janë të njohura kostot në nivel të dy shkallëve të shfrytëzimit të kapaciteteve, në mes të cilave gjindet shkalla e tretë për të cilën dëshirohet të përcaktohet komponenti fiks apo variabil, perdoret interpolacioni. . . 11/3/2020 Skender Ahmeti 35

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit Shembull: Muaji Sasia Diferenca KT Rritja e KT janar 8, 900 - 186, 000 - shkurt 9, 100 200 188, 000 2, 000 mars 9, 300 200 192, 000 4, 000 prill 9, 600 300 195, 000 3, 000 maj 10, 000 400 200, 000 5, 000 Gjithsej 46, 900 1, 100 14, 000 961, 000 KV = 14. 000 / 1. 100 = 12, 73 € / t

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit KTV KT KTF 8. 900 x 12, 73 = 113. 297 186. 000 72. 703 9. 100 x 12, 73 = 115. 843 188. 000 72. 157 9. 300 x 12, 73 = 118. 389 192. 000 73. 611 9. 600 x 12, 73 = 122. 208 195. 000 72. 792 10. 000 x 12, 73 = 127. 300 200. 000 72. 700 11/3/2020 Skender Ahmeti 37

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit Sipas të dhënave të shembullit më lart, zbatojmë formulën: y 2–y 1 y – y 1 = ------- ( x – x 1) x 2–x 1 188. 000 – 186. 000 y – 186. 000 = --------------- ( x – 8. 900) 9. 100 – 8. 900 y – 186. 000 = 10 ( x – 8. 900) y – 186. 000 = 10 x – 89. 000 y = 10 x + 97. 000 11/3/2020 Skender Ahmeti 38

Ndarja e komponentit fiks përmes interpolacionit Sa janë kostot e tërësishme për 9. 000 njësi të prodhuara: y = 10 * 9. 000 + 97. 000 y = 90. 000 + 97. 000 y = 187. 000 € 11/3/2020 Skender Ahmeti 39

Metoda e ekstremumeve Firma ka aktivitetin vijues të prodhimit dhe të mirëmbajtjes për dy muaj: Duke përdorur dy nivelet e aktivitetit, llogarit: • koston variabile për njësi; • Kostot fikse, pastaj • Shpreh kostot përmes formës së ekuacionit Y = a + b. X.

Metoda e ekstremumeve Change in Kostot variabile për njësi = Ndryshimet në kosto cost ÷ Change in units ndryshimet në njësi

Metoda e ekstremumeve Kostot variabile për njësi = $2, 400 ÷ 3, 000 njësi = $0. 80 për njësi

A vlen kjo edhe për nivelin e ulët të aktivitetit ? Provojeni !

Shembull i metodës së ekstremumeve Kapaciteti i lartë për dhjetor: 55. 000 orë makine Kosto e elektricitetit: € 80. 450 Kapaciteti i ulët për dhjetor: 30. 000 orë makine Kosto e elektricitetit: € 64. 200 Çfarë është shkalla variabile?

Shembull i metodës së ekstremumeve (€ 80. 450 – € 64. 200) ÷ (55. 000 – 30. 000) € 16. 250 ÷ 25. 000 = € 0, 65 Çfarë janë kostot fikse?

Shembull i metodës së ekstremumeve € 80. 450 = Kostot fikse + (55. 000 × € 0, 65) Kostot fikse = € 80. 450 – € 35. 750 = € 44. 700 € 64. 200 = Kostot fikse + (30. 000 × € 0, 65) Kostot fikse = € 64. 200 – € 19. 500 = € 44. 700 y = a + bx y = € 44. 700 + (€ 0, 65 × orët e makinës)

Përcaktimi i trendit linear me ndihmën e metodës së katrorëve të vegjël • Përllogaritja e trendit linear përmes metodës së katrorëve të vegjël bazohet në funksionin: Y = a + b x Ku: Y - shuma e kostove të tërësishme, a - shuma e kostove fikse b - shuma e kostove variabile x - vëllimi i prodhimtarisë 11/3/2020

Përcaktimi i trendit linear me ndihmën e metodës së katrorëve të vegjël Shembull: Q = 47. 000 njësi Q 1 = 53. 840 njësi KT = 1. 162. 560 € KT 1 = 1. 3721. 795 € 11/3/2020

Përcaktimi i trendit linear me ndihmën e metodës së katrorëve të vegjël • • Në vazhdim kemi: Y = a + b x Y = a + 23, 28 * 47. 000 a = y – 1. 094. 160 a = 1. 162. 560 – 1. 094. 160 a = 68. 400 € • Kështu kostot fikse për periudhën në fjalë përbëjnë shumën prej 68. 400 € nga shuma e tërësishme e kostove prej 1. 162. 560 € e kështu me radhë. . 11/3/2020

Fund i kapitullit 3 1 - 50