HISTORIA POLSKI JAGIELLONOWIE 1385 1572 WADYSAW JAGIEO wsplny

HISTORIA POLSKI JAGIELLONOWIE 1385 – 1572

WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO • • wspólny wróg – Krzyżacy; nadzieje na chrystianizację Litwy; rozwój handlu; możliwość uzyskania przywilejów przez bojarów) 1385 – Krewo: unia personalna polsko-litewska

WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO Postanowienia UNII KREWSKIEJ 1385 R. : • ślub Jadwigi z Jagiełłą, • chrzest Jagiełły i Litwy; • odzyskanie przez Jagiełłę Pomorza

WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO • 1401 – unia w Wilnie: Witold dożywotnim władcą Litwy w zamian za wierność Jagielle i udzielanie pomocy Polsce • 1410 – bitwa pod Grunwaldem I ZWYCIĘSTWO JAGIEŁŁY nad krzyżakami

WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO • 1411 – pierwszy pokój toruński: Polska odzyskała ziemię dobrzyńską a Litwa Żmudź do śmierci Witolda • 1413 – unia w Horodle: WXL uznane za oddzielne i równorzędne państwo pod rządami wielkiego księcia • 1414 -18 – Sobór w Konstancji: Mikołaj Trąba, Zawisza Czarny i Paweł Włodkowic dowodzą, że krzyżacy łamią zasady chrześcijaństwa przemocą nawracając pogan.

KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK • ucisk podatkowy w Prusach • łamanie praw przez Krzyżaków, • poczucie związku ludności Prus z kulturą i językiem polskim: • poselstwo mieszczan pruskich (Jan Bażyński) do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o przyłączenie Prus do Polski przyczyną wybuchu wojny z zakonem

KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK wojna trzynastoletnia 1454 - 1466 - zwycięstwo krzyżaków pod Chojnicami - zdobycie Malborka przez Polaków - zwycięstwo Polaków pod Świecinem (Jezioro Żarnowieckie) i na Zalewie Wiślanym • 1466 – II pokój toruński: Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską (Prusy Królewskie); tereny zatrzymane przez Krzyżaków – Prusy Zakonne (Krzyżackie) – stolica w Królewcu

POLSKA PO II POKOJU TORUŃSKIM

XV wiek – złota jesień polskiego średniowiecza: • rozkwit działalności artystów • rzeźba gotycka – ołtarz Wita Stwosza w Krakowie (inicjatywa Zbigniewa Oleśnickiego – liczne dzieła gotyckie) • Akademia Krakowska : Mikołaj Kopernik, Paweł Włodkowic, Jan Ostroróg – pisarze polityczni i prawnicy • Jan Długosz (Dwór Kazimierza Jagiellończyka) – kronikarz – „ Roczniki czyli kroniki słanego królestwa Polskiego • kultura stanowa – każdy stan miał własne obyczaje, zasady i wzorce postępowania

DEMOKRACJA SZLACHECKA • Przekształcanie się rycerstwa w szlachtę: stan posiadający herb, przywileje , równość wobec prawa • Magnaci, szlachta średnia (folwarki pańszczyźniane), zagrodowa, zaściankowa

Przywileje POLITYCZNE: • 1454 - CEREKWICKO – NIESZAWSKI: król nie zwoła pospolitego ruszenia, nie nałoży nowych podatków i praw BEZ ZGODY SZLACHTY • 1505 – nihil novi – nic nowego – żadna ważna decyzja nie będzie podjęta bez zgody trzech stanów sejmujących • tylko szlachcic może sprawować wyższe urzędy • liberum veto na sejmie • nietykalność osobista

Przywileje gospodarcze: - tylko jeden chłop rocznie może opuścić wieś - tylko szlachcic może posiadać ziemię - szlachcic ma gwarancję nietykalności majątkowej - szlachcic może wycenić i wykupić majątek krnąbrnego sołtysa - minimum pańszczyzny – 1 dzień w tygodniu - zwolnienie z podatków i ceł

DEMOKRACJA SZLACHECKA 1493 – początek parlamentaryzmu

DEMOKRACJA SZLACHECKA Sejmiki ziemskie: • przedsejmowy: wybór posłów na sejm i sporządzenie dla nich instrukcji poselskich • generalny: posłowie i senatorowie danej prowincji zbierali się, aby uzgodnić stanowisko prowincji na sejm walny. • Instrukcje poselskie – wykaz postulatów, jakie należy przedstawić władcy i wskazówki, jak posłowie mają głosować

DEMOKRACJA SZLACHECKA • • • Rodzaje sejmów: sejm walny zwyczajny – co roku w Piotrkowie walny nadzwyczajny: w razie konieczności konwokacyjny – po śmierci króla, wyznacza czas i miejsce wolnej elekcji koronacyjny w Krakowie – kończy bezkrólewie rokoszowy – w czasie buntu przeciw królowi

DEMOKRACJA SZLACHECKA • Ruch egzekucyjny – uchwalenie ustaw, jadących na celu odebranie magnatom bezprawnie zagarniętych królewszczyzn; przeznaczenie ¼ dochodów z odzyskanych ziem na wojsko kwarciane (stała armia zaciężna 2, 5 tys żołnierzy, mających chronić granice)

DEMOKRACJA SZLACHECKA • Szlachta bogaci się na folwarkach pańszczyźnianych i uprawie zboża (spławiane Wisłą do Gdańska) – dualizm w rozwoju Europy – spadek wartości pieniądza – wzrost pańszczyzny

STRÓJ SZLACHCICA

Folwark pańszczyźniany • Dworek szlachecki

DYNASTIA JAGIELLONÓW W EUROPIE Koniec XV wieku – rządy dynastii Jagiellonów w Czechach, na Węgrzech, Litwie i w Polsce

Zygmunt Stary i królowa Bona 1515 rok śluby wiedeńskie – małżeństwa wnuków cesarza Maksymiliana Habsburga z dziećmi Władysława Jagiellończyka – skutek - trony Czech i Węgier w ręce Habsburgów w zamian za niepopieranie przez Habsburgów krzyżackich roszczeń do Pomorza

Zygmunt Stary i królowa Bona Wojna polsko – litewska z Moskwą (zwycięstwo Konstantego Ostrogskiego pod Orszą 1514, ale utrata Smoleńska

ZYGMUNT STARY I BONA 1525 – hołd pruski: Albrecht Hohenzollern rozwiązał zakon krzyżacki, stał się świeckim, luterańskim władcą Prus Książęcych i złożył hołd lenny Zygmuntowo Staremu (Prusy Książęce lennem Polski)

Prusy po 1525 ROKU

Zygmunt August – ostatni Jagiellon • 1561 – Inflanty lennem Polski • wojna o Inflanty z Danią, Szwecją i Rosją: Polska zatrzymała całe płd Inflanty z Rygą. Szwecja – Estonię

Zygmunt August – ostatni Jagiellon 1569 – unia lubelska – realna – połączenie Polski i Litwy w RP Obojga Narodów

UNIA LUBELSKA • Jan Matejko – unia lubelska

Polska i Litwa po unii lubelskiej WSPÓLNE • • król sejm polityka zagraniczna moneta ODZIELNE • • wojsko prawa skarb urzędy

XVI WIEK - ZŁOTY czasy renesansu w Polsce: rozkwit nauki, sztuki, literatury: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Mikołaj Kopernik, Andrzej Frycz Modrzewski;

XVI WIEK - ZŁOTY zamek na Wawelu , (arrasy) kaplica zygmuntowska ratusz w Zamościu

Reformacja w Polsce Polska krajem tolerancyjnym, (państwo bez stosów) luteranizm: gł. miasta pruskie, kalwinizm – Litwa i cz. Małopolski (Lublin), arianie – Raków (akademia). Królewiec – drukarnie wydające dzieła w języku polskim, także Nowy Testament

Reformacja w Polsce

KONFEDERACJA WARSZAWSKA • 1573 rok – konfederacja warszawska • równouprawnienie szlachty bez względu na wyznania, • zakaz prześladowania ze względów wyznaniowych, • wieczysty pokój między różnowiercami

KONTRREFORMACJA W POLSCE • zakon jezuitów: (Stanisław Hozjusz) • jezuickie szkoły średnie – kolegia (Braniewo, Toruń, Gdańsk), • ks. Piotr Skarga – mówca („Kazania sejmowe”) • utrudnianie zajmowania stanowisk przez protestantów

UNIA BRZESKA • 1596 r. – porozumienie części duchownych prawosławnych z katolikami – uznanie zwierzchnictwa papieża – unici lub grekokatolicy