Asesu a Diwallu Anghenion Unigolion yn yr Ystad

Asesu a Diwallu Anghenion Unigolion yn yr Ystad Ddiogeledd

Nodau a chanlyniadau dysgu • Mae’r hyfforddiant hwn yn ystyried Rhan 11, Pennod 1 o’r Ddeddf a sut mae’n berthnasol i oedolion yn yr ystad ddiogeledd • Erbyn diwedd yr hyfforddiant bydd cyfranogwyr: – Yn deall nodau ac ethos y Ddeddf – Yn ymwybodol o’r dyletswyddau a’r pŵerau o dan y Ddeddf – Wedi ystyried y llwybr gofal a chymorth ar gyfer oedolion yn yr ystad ddiogeledd – Yn deall goblygiadau asesu a diwallu anghenion gofal a chymorth oedolion yr ystad ddiogeledd – Yn deall yr angen am weithio’n effeithiol ar draws asiantaethau gan gynnwys ystyried gwerthoedd, diwylliant a chyfathrebu – Yn ystyried goblygiadau‘r Ddeddf 1

Cynnwys • Rhagarweiniad a throsolwg o’r Ddeddf • Oedolion yn yr ystad ddiogeledd • Llwybr gofal a chymorth: cyn y ddedfryd ac ar ôl cael eu derbyn i’r carchar • Llwybr gofal a chymorth: asesu a diwallu anghenion yn yr ystad ddiogeledd • Llwybr gofal a chymorth: cyn ac ar ôl cael eu rhyddhau • Crynodeb 2

Rhagarweiniad • Daeth Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 i rym ar 6 Ebrill 2016 • Mae’n disodli nifer o gyfreithiau blaenorol ac yn gweithredu’r polisi amlinellir yn ‘Gwasanaethau Cymdeithasol Cynaliadwy i Gymru: Fframwaith Gweithredu’ • Mae’n cyflwyno dyletswyddau newydd ac yn delio ag oedolion, plant a gofalwyr 3 • • Pobl Llesiant Atal Cydweithredu

Rhannau o’r Ddeddf 1. Cyflwyniad 2. Swyddogaethau Cyffredinol 5. Codi Ffioedd ac Asesiad Ariannol 6. Plant sy’n Derbyn Gofal a Phlant sy’n cael eu Lletya 9. Cydweithrediad a Phartneriaeth 3. Asesu Anghenion Unigolion 4. Diwallu Anghenion 7. Diogelu 8. Swyddogaethau Gwasanaethau Cymdeithasol 10. Cwynion ac Eiriolaeth 4 11. Amrywiol a Chyffredinol

Dyletswydd llesiant • Rhaid i’r cyfrifoldeb am lesiant gael ei rannu gyda’r bobl sydd ag anghenion am ofal a chymorth Rhaid i berson sy’n gweithredu dyletswyddau dan y Ddeddf hon geisio hyrwyddo llesiant y bobl sydd angen gofal a chymorth a’r gofalwyr sydd angen cymorth. 5

Dyletswyddau hollgyffredinol eraill Barn, dymuniadau a theimladau'r unigolyn Hyrwyddo a pharchu urddas yr unigolyn Darparu cymorth i'w galluogi i gymryd rhan Nodweddion, diwylliant a chredoau Yn y sefyllfa orau i farnu ar eu llesiant eu hunain Hyrwyddo annibyniaeth yr oedolyn pan fo hynny'n bosibl 6

Hawliau dynol mewn lleoliadau diogeledd 7

Oedolion yn yr ystad ddiogeledd

Oedolion yn yr ystad ddiogeledd • • • Iechyd meddwl Lefel uchel iawn o gamdrin alcohol Nifer gynyddol o bobl hŷn Anableddau corfforol Anawsterau dysgu Carcharion o ferched – sialensiau wrth eu rhyddhau a’u hadsefydlu 9

Yr ystad ddiogeledd • Asiantaethau: – – – Y Gwasanaeth Cenedlaethol Rheoli Troseddwyr (NOMS) Y Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol (NPS) Cwmni Adsefyldu Cymunedol (CRC) Timoedd Troseddu’r Ifanc (YOT) Darpariaeth iechyd Awdurdodau lleol • Darpariaeth: – – Carchardai Mangreoedd cymeradwy Llety mechnïaeth Lle cadw ieuenctid 10

Pa awdurdod lleol sy’n gyfrifol am oedolion? Yr holl oedolion sydd yn y carchar yng Nghymru • Awdurdodau lleol yng Nghymru â sefydliad(au) ystad ddiogeledd o fewn eu ffiniau Yr holl oedolion sydd yn y carchar yn Lloegr • Awdurdodau lleol yn Lloegr â sefydliad(au) ystad ddiogeledd o fewn eu ffiniau 11

Cludadwyedd a threfniadau traws-ffiniau Rhyddhau o ystad ddiogeledd neu drosglwyddiad o fewn yr ystad honno • Gall yr awdurdod lleol sy’n gyfrifol fod yn newid Dilyniant yn y gofal • Yr awdurdod lleol sy'n 'anfon' yn hysbysu'r awdurdod lleol sy'n 'derbyn’ Trefniadau traws-ffiniau • Egwyddorion dilyniant yn y gofal trawsffiniol o fewn y Deyrnas Unedig 12

Pontio • Pa awdurdod lleol sy’n gyfrifol am bobl ifanc sydd yn troi’n 18 oed yn yr ystad ddiogeledd? – Yr awdurdod lleolir y carchar NEU – Awdurdod lleol cartref y rhai sy’n gadael gofal 13

Eithriadau Derbyn taliadau uniongyrchol Mynegi eu dewis o lety Disgwyl bydd eu heiddo wedi’i ddiogelu Bod yn ofalwyr 14

Llwybr gofal a chymorth: Cyn y ddedfryd ac wrth gael eu derbyn i garchar

Cyn y ddedfryd Y Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol Yn cwblhau’r adroddiad cyn y dedfrydu (PSR) Y Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol Yn nodi unrhyw anghenion gofal a chymorth wrth gwblhau’r PSR Holi awdurdod lleol cartref yr oedolyn am fanylion unrhyw gynllun gofal a chymorth sy’n bodoli A yw’n ymddangos fod gan y person anghenion gofal a chymorth? Os oes, ystyried ei atgyfeirio at awdurdod lleol cartref yr oedolyn os yw’n cael ei ryddhau 16 Os oes, hysbysu sefydliad yr ystad ddiogeledd os caiff ei ddedfrydu

Wrth gael eu derbyn i’r ystad ddiogeledd Staff Iechyd Yn cynnal asesiad gofal iechyd cychwynnol ac ail asesiad gofal iechyd o fewn 72 awr Staff yr ystad ddiogeledd Yn cynnal sgrinio noson gyntaf a’r Offeryn Sgrinio Cystodaeth Sylfaenol (BCST) o fewn 72 awr Gwneud ymholiadau gydag awdurdod lleol cartref yr oedolyn A yw’n ymddangos fod gan y person anghenion gofal a chymorth? Os oes, dylid atgyfeirio at yr awdurdod lleol lle mae’r man ystad ddiogeledd wedi ei leoli 17

Llwybr gofal a chymorth: Asesu a diwallu anghenion yn yr ystad ddiogeledd

Asesu anghenion unigolion • Hawl i asesiad ar sail bod hi’n ymddangos bod angen gofal a chymorth waeth beth fo lefel yr angen • Y nod yw symleiddio asesiadau drwy un broses sengl ar gyfer plant ac oedolion yn y gymuned neu’r ystad ddiogeledd Amgylchiadau personol Risgiau Cryfderau a galluedd 19 Canlyniadau personol Rhwystrau rhag gwireddu canlyniadau

Trafod yr hyn sy’n bwysig Gadew ch i ni. . . Siara d! • Y ffocws ar ganlyniadau personol • Rhannu grym a siarad fel cydraddolion • Ystyried yr hyn sy’n bwysig i’r person sy’n chwilio am ofal a chymorth 20

Eiriolaeth A allai’r person ganfod rhwystrau rhag gallu cymryd rhan yn llawn? A ydyw’r rhain yn parhau i ganfod rhwystrau rhag gallu cymryd rhan yn llawn? Gall Oes modd eu cefnogi’n well i’w galluogi i oresgyn rhwystrau? Oes [Newidiadau rhesymol dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010] Ydyw Oes ‘unigolyn priodol’ – gofalwr, ffrind neu berthynas – allai roi cymorth iddyn nhw gymryd rhan yn llawn? 21 Darparu cymorth a gwneud newidiadau Oes Dyletswydd i drefnu eiriolwr proffesiynol annibynnol Na Cytuno ar ‘unigolyn priodol’

Diwallu anghenion unigolion Diogelu: Os canfyddir materion neu bryderon am ddiogelu rhaid eu riportio Os nad yw’r anghenion yn gymwys Cyfeirio’r unigolyn at y gwasanaeth gwybodaeth, cyngor a chymorth (IAA) a gwasanaethau ataliol Gwasanaeth IAA Gwasanaethau ataliol Asesiad awdurdod lleol Oes gan y person anghenion gofal a chymorth Os yw’r anghenion yn gymwys Datblygu a rhannu cynllun gofal a chymorth gyda’r unigolyn ac asiantaethau partner allweddol Eiriolaeth: Os yw pobl angen help i gymryd rhan rhaid sicrhau bod help neu eiriolaeth ar gael Os oes cynllun gofal a chymorth yn bodoli eisoes Ystyried ail-asesu Yr awdurdod lleol i weithio gyda’r unigolyn, a’r ystad ddiogeledd tra maen nhw’n y ddalfa, i gyflenwi’r gofal a chymorth a nodir yn y cynllun 22

Rheoliadau Gofal a Chymorth (Cymhwystra) (Cymru) 2015 – oedolion Mae’r anghenion yn codi oherwydd afiechyd corfforol neu feddyliol, anabledd, dibyniaeth ar alcohol neu gyffuriau neu amgylchiadau tebyg eraill Oherwydd hyn, nid yw’r oedolyn yn gallu diwallu’r angen hwn, naill ai ar ei ben ei hun, neu gyda chefnogaeth parod eraill, neu help gwasanaethau yn y gymuned • Y gallu i gynnal hunan-ofal neu drefniadau domestig • Y gallu i gyfathrebu • Amddiffyn rhag camdriniaeth neu esgeulustod • Ymglymiad mewn gwaith, addysg, dysgu neu weithgareddau hamdden • Cynnal neu ddatblygu perthnasoedd teuluol neu berthnasoedd personol sylweddol eraill • Datblygu a chynnal perthnasoedd cymdeithasol ac ymglymiad yn y gymuned, neu • Cyflawni cyfrifoldebau gofal dros blentyn O ganlyniad ni fydd yr unigolyn yn debygol o gyflawni un neu fwy o’i ganlyniadau personol oni fydd yr awdurdod lleol yn darparu neu drefnu gofal a 23 chymorth

Fformat a chynnwys cynlluniau Egwyddorion • Hyrwyddo llesiant, personcanolog a seiliedig ar ganlyniadau • Clir a chryno • Diogelu • Integredig Fformat cynlluniau • Seiledig ar NMDS • Wedi’i gytuno gan yr awdurdod lleol a’r bwrdd iechyd • Yr iaith Gymraeg wedi ei chynnwys Cynnwys cynlluniau • Canlyniadau • Anghenion cymorth ac adnoddau • Camau gweithredu a dull o fonitro 24

Llwybr gofal a chymorth: Cyn ac ar ôl rhyddhau

Paratoi cyn rhyddhau NPS / CRCW Trefnu cyfarfod paratoi ar gyfer rhyddhau. . . i ystyried cynllun adsefydlu’r oedolyn Cyfarfod Paratoi ar gyfer Rhyddhau Ystyried llety, gofal a chymorth, ac anghenion iechyd NPS / CRCW yn atgyfeirio yn ôl y galw Tai Cynnal asesiad tai Staff Iechyd Cynnal asesiad anghenion iechyd 26 Awdurdod lleol cartref yr oedolyn yn cynnal asesiad neu adolygiad o’r cynllun

Llwybr digartrefedd – cerrig milltir 1. Cyn mynd i’r ddalfa – Atal colli llety os yn bosibl 2. Derbyn i’r ddalfa – Offeryn Sgrinio Cystodaeth Sylfaenol – rhannau 1 a 2 – yn cynnwys risg tai 3. 12 wythnos cyn y rhyddhau – NPS / CRCW yn adolygu’r cynllun adsefydlu 4. 66 diwrnod cyn dydd y rhyddhau – NPS / CRCW yn llunio adolygiad o lety 5. 7 diwrnod cyn dydd y rhyddhau – Cynnig llety addas 6. Dydd y rhyddhau – Awdurdod lleol cartref yn gallu darparu dyletswyddau rhyddhad 27

Crynodeb

Crynodeb o’r cyfrifoldebau dros oedolion ag anghenion am ofal a chymorth Cam Asiantaeth Cyfrifoldeb Cyn y ddedfryd Y Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol (NPS) Cwblhau adroddiad cyn-dedfrydu Wrth dderbyn i’r ddalfa Yr ystad ddiogeledd Cynnal sgrinio Wrth dderbyn i’r ddalfa Iechyd Cynnal asesiad iechyd Yn y ddalfa Awdurdod lleol Asesu a chynllunio gofal Cyn rhyddhau Cwmni Adsefydlu Cymunedol (Community Trefnu darpariadau ar gyfer rhyddhau Rehabilitation Company Wales) Cyn rhyddhau Tai Cynnal asesiad tai 29

Crynodeb • Efallai bydd y lleoliadau a’r gweithdrefnau’n bur wahanol, ond bydd y cyfan o’r egwyddorion a’r dyletswyddau o fewn y Ddeddf yn berthnasol • Mae bod yn berson-ganolog, hyrwyddo llesiant a chymryd dull ataliol yn egwyddorion allweddol • Defnyddio meini prawf i sicrhau cysondeb y broses • Mae’n hanfodol cael cydweithrediad rhwng yr asiantaethau ac i weithio mewn partneriaeth • Cynllunio a pharatoad effeithiol ar gyfer y rhyddhau 30