ARKEOLOJK KAZI VE ARATIRMA TEKNKLER I Do Dr

ARKEOLOJİK KAZI VE ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ I Doç. Dr. Davut YİĞİTPAŞA Sunumda yer alan tüm fotoğraflar telif hakkına sahiptir. Yalnızca eğitim amaçlı olarak kullanılmıştır. Başka bir amaç için kullanılamaz.

B. KAZI ÖNCESİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Kazı öncesi keşifle ilgili arkeolojik yöntemler konusuna girmeden önce, kazı yapılacak alanları, siteleri incelemek gereği vardır. Bir yerleşim alanını, bir siteyi incelemeden, araştırmadan kazılmaya değer olup olmadığını bilemeyiz. 1. YERLEŞİM BİÇİMLERİ VE TİPLERİ Her arkeolojik site kendine özgü özelliklere sahiptir. Yerleşim yeri olan site tipleri genellikle, tarih öncesi (prehistorik) ve tarihi (historik) çağlara ait kültürel içeriklerine, topografik durumlarına, bir ve birden fazla yerleşim seviyelerine göre ayrılabilirler. Siteler büyük ya da küçük olabilirler. Büyük siteler büyük kentlerdir. Buralarda kaleler, saraylar, tapınaklar, tiyatrolar, gymnasionlar, agoralar ve halka ait evler bulunur. Küçük sitelerin sayısı daha da çoktur. Buralarda avlanma istasyonlarından, ağaç kavuklarına, kayaaltı sığınaklara, mağara yerleşmelerine, orman içi evlere, göl üstü köylere, nehir yatağı yerleşmelere, düz arazideki köy ve kasabalara kadar, çok çeşitli yerleşim ve yaşam tiplerine rastlanabiliyor.

2. KAZI ALANININ (SİTENİN) SEÇİMİ Arkeoloji yer, zaman, malzeme ve yaklaşım açısından çok farklı alanları kapsar. Aranan ipucunun niteliği nedir? Arkeolog bir sitenin ne zaman, nasıl kurulduğunu, kullanıldığını nasıl belirler? Birçok kimse, arkeologların bir yerde bir şeyler bulacaklarını düşündükleri, bildikleri için kazı yaptıklarını sanırlar. Belki eskiden, arkeolojinin başlangıç yıllarında, bu böyleydi. Ancak bugün arkeologlar, bilimsel ve kültürel bir amaçla; insanlığın geçmişini bilmek, yaşam biçimini anlamak, yaratıcılığını aydınlatmak ve çağımıza ışık tutmak için kazı yapmaktadır.

3. KAZI ÖNCESİ KEŞİF HAZIRLIK İŞLERİ Çoğu Site, yüzey araştırmasında bulunan, çanak çömlek parçalarıyla tanımlanır. Sitedeki çalışma, bunların derinliklerine, yerlerine ve çevre etmenlerine göre yapılır. Yüzey araştırmalarında şu üç ana teknik kullanılır: 1. Haritalar gibi kolay bulunan malzemenin araştırılması, 2. Yerden ve havadan çekilen fotoğrafların incelenmesi, 3. Ayrıntılı ölçüm işlerinin yapılıp değerlendirilmesi.

4. HARİTALARLA ARAŞTIRMA 1. Modern Haritalar: Devletler, dağları, nehirleri, ormanları, tarım arazilerini, bölgeleri, kent ve köyleri ve de insan yapımı eserleri, eski yerleşme noktalarını gösteren haritalar basar. Bu haritalarda arkeologlar için yararlı bilgiler vardır. Bizim ülkede bu haritalar askeri bazı gizlilikler taşıdığı için, hem piyasada bulunmaz, hem de izinsiz kullanılamaz. 2. Eski Haritalar: Eski haritalar artık unutulan, farkedilmeyen bazı özellikleri; yolları, patikaları gösterir ve sitenin ne gibi işler için kullanıldığı hakkında bilgi verebilir.

5. FOTOĞRAFLARLA ARAŞTIRMA 1. Hava Fotoğrafı: Arkeolojide sitelerin araştırılması ve keşfinde, havadan çekilen fotoğrafların çok büyük yardımı olur. Bunlar yeryüzündeki örenlerin, toprak ve su altındaki ören izleri ve kalıntılarını belirlemede kullanılır. Bunlar, haritaların yapımında, kazıların günlük, aylık, mevsimlik ilerleyişini, gelişimini gözlemede çok yardımcı olurlar. Kazı başkanı ve ekibi, araştırılan siteyi havadan fotoğraflamak için, oraya en yakın bir hava alanından bir uçağı, bir helikopteri, bir hafif uçuş aracını kiralayıp kullanabilir. Ama son teknolojik gelişme dronların daha ucuz olmasından dolayı onun kullanımını yaygınlaştırmıştır.

6. ÖN ARAŞTIRMADA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Arkeolojik kazı için en verimli olacak yeri seçerken, ne yazık ki yerin altını göremiyoruz. Bazan yeryüzünde de önemli izler bulunabilir. Bir arkeolojik site, geçmişte insanların yaşadıkları, yiyeceklerini sağladıkları, doğayı tükettikleri, yeni bir şeyleri ürettikleri bir alandır.