ANLATIM BOZUKLUKLARI Duygu ve dncelerin dil araclyla anlatlmasna

ANLATIM BOZUKLUKLARI • Duygu ve düşüncelerin dil aracılığıyla anlatılmasına ANLATIM denir. • Dil ve düşünce arasında iyi bir bağın kurulamaması, anlatım gücünü zayıflatır. Bu da anlatım bozukluklarına sebep olur.

1 -GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANIMI • Bir cümlede bulunan gereksiz sözcükler, o cümlenin gücünü azaltır. Buna karşılık içinde gereksiz sözcük bulunmayan cümleler, daha etkili ve inandırıcıdır • örnek: ”Üç saatlik yolu yaya yürüyerek gittik”. Cümlesinde “yaya” sözcüğü gereksizdir. Çünkü “yürümek” eylemi zaten yaya yapılmaktadır.

2 -ÇELİŞEN SÖZCÜKLERİN BİR ARADA KULLANILMASI • Zıt anlamlı sözcüklerin ya da anlamca çelişen kavramların bir arada kullanılmasından doğan anlatım bozukluğudur. • Örnek : Derse girmediğimi hiç kuşkusuz babam öğrenmiş olabilir. • Kuşkusuz kesinlik anlamı veren bir sözcük, olabilirse olasılık anlamı veren bir sözcüktür. Anlam çelişkisi ortaya çıkmıştır.

3 -BİRBİRLERİYLE KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER • Türkçe’de kimi sözcükler aynı kökten türediği ya da birbirini çağrıştırdığı için aynı anlama geliyor sanılır. Buna dikkat etmemek anlam yanlışlıklarına ve anlatım bozukluklarına yol açar. • Örnek: Davranışların düzelmesine öğretmenin sözleri etkin oldu. (etken)

4 -SIRALAMA YANLIŞLARI • Sözcüklerin, cümle içinde, anlama uygun olabilecek bir yerde bulunmaları gerekir. • Yanlış yerde bulunmaları anlam bozukluğuna yol açar. • Örnek: Bir haftadır çok başım ağrıyor. (. . . başım çok ağrıyor)

5 -MANTIK YANLIŞLIKLARI • Anlatım bozuklarının bir nedeni de sözde bilgi ve mantık yanlışlıklarının bulunmasıdır. • Örnek: Sinemada gazoz ve çekirdek yedik. (gazoz içtik, çekirdek yedik)

6 -DEYİMLERİN VE ATASÖZLERİNİN YANLIŞ KULLANILMASI • Bildiğimiz gibi deyimler ve atasözleri kalıplaşmış sözlerdir. Sözcüklerden herhangi biri değiştirilemez, çıkarılamaz, başka bir yerde kullanılamaz. • Aksi durumlar anlatım bozukluğuna yol açar. • Örnek: Yüzünden dökülen bin parçaydı. (yüzünden düşen yüz parçaydı)

7 -TAMLAMA VE EK YANLIŞLIKLARI • Ad ve sıfat tamlamalarında, tamlayan yada tamlanan sözcüklerin yersiz kullanılması; ya da yerinde kullanılmaması, bu tür yanlışlıklara yol açar. • Örnek: Bunlar, büyük ressamın birer güzel tablolarıdır. • “birer güzel”her biri güzel demektir. Tamlayan”bir” olduğuna göre tamlanan çoğul olamaz. ”Birer güzel tablosudur. ” olmalıdır.

8 -ADLARIN EKSİK KULLANILMASI • Adılların eksik kullanılması cümlelerde bir anlam belirsizliği oluşturur. • Örnek: ”Telefonla arayarak görmeyi çok istediğini söyledi. ” • (Kimi görmeyi? ”Onu-beni-seni” belli değil.

9 -EYLEMSİLERİN YANLIŞ KULLANILMASI • Anlatımda eylemsilerin eksik ya da yanlış kullanılması da anlatım bozukluğuna yol açan bir durumdur. • Örnek: Böyle konular yetişkin ve kültür düzeyi düşük olmayan kişiler tarafından tartışılmalı. Cümlesinde eylemsi eksikliği nedeniyle yetişkin olmayan ve kültür düzeyi düşük olmayan gibi ters bir anlam çıkmaktadır. Doğrusu : “Böyle konular yetişkin olan ve kültür düzeyi düşük olmayan kişiler tarafından tartışılmalıdır. ”

10 -ÖĞE YANLIŞLIKLARI • A)Özne Yanlışlıkları • Cümlelerde özne olmayan bir sözcüğün özne gibi kullanılmasıdır. • Örnek: “Karlar eridi ve taştı. ” cümlesinde özne ortak gibi kullanılmıştır. Karlar eridi, karlar taştı. Oysa ikinci eylemin öznesi eksiktir. Doğrusu: “Karlar eridi ve nehirler taştı. ” olmalıdır.

B) Tümleç Yanlışlıkları • Anlatımda tümleç eksikliği ya da tümleç yanlışlığı da anlatım bozukluğuna yol açar. • Örnek: ”Kedimi seviyor ve iyi bakıyorum. ” cümlesinde dolaylı tümleç eksikliği nedeniyle bir anlatım bozukluğu vardır. Doğrusu “Kedimi seviyor ve ona iyi bakıyorum. ”olmalıdır.

C)Yüklem Yanlışları • Yüklem yanlışları çatı, kişi ya da zaman bakımından ortaya çıkan uyumsuzluklarıdır. • Örnek: “Dershanede çay ve simit yedik. ” cümlesinde “yedik “eylemi “simit” sözcüğüne uyar ama “ç”ay yedik”diyemeyiz. O halde doğrusu “Dershanede çay içtik , simit yedik. ” olmalıdır.