Sifri Sammannleg vermti n Siferileg litaml vermti stangast

Siðfræði

Sam-mannleg verðmæti n Siðferðileg álitamál: verðmæti stangast á n Lífið, mannréttindi: frelsi, friðhelgi einkalífs, jafnrétti. Grunnþarfir: öryggi, heilsa, ást, vinátta. Mannorð, heiðarleiki, sannsögli n Siðareglur og velsæmisreglur geta verið lög n Velsæmisreglur eru breytilegar

Siðvæðing & tæknivæðing n Siðferðilegt sjónarhorn leggur áherslu á réttmæti n Tæknifræðilega sjónarhornið leggur áherslu á árangursríkar leiðir að bata (markmið) n Kostir: fleiri möguleikar, betri lífsgæði, minni misnotkun lyfja, skjótari bati, öruggari miðlun upplýsinga n Gallar: sjúklingur er þolandi, flóknari tæki, aukin sérhæfing fagfólks.

Þagnarskyldan n Fær sjúkling til að segja frá vandarmálum sínum, verður ófeimnari og segir einkennin n Nytsemisrök: það auðveldar lækni greiningu og meðhöndlun ef sjúklingur greinir frá orsökum n Siðferðisrök: réttur til einkalífs, hlutlægur (ekki smekksatriði) óháður vilja og vitund sjúklings n Það er eitt að særa mann, annað að skaða hagsmuni hans.

Verknaðar- og taumhaldsskylda n Verknaðarskylda: vernda líf, líkna, lækna og hjúkra. Koma til bjargar, umhyggja fyrir velferð n Taumhaldsskylda: gera ekkert, halda sér höndum, þegja. Virða sjálfræði, mannhelgi n Verknaðarskyldan er sterkari því þá er fagmaður að brjóta á griðarétti sjúklings, stundum.

Gæðaréttur & griðaréttur n Gæðaréttur: tilkall til ákveðna gæða innan HÞ. Hjúkrun og nærgætni n Griðaréttur: fá að vera í friði, sjálfræði, einkalíf er virt

Sjálfræði og ábyrgð sjúklinga n Læknisfræðilegt sjónarhorn: faglegt, velferð skilin í ljósi rannsókna og reynslu. Sjúklingar með sama sjúkdóm fær sömu meðferð. n Persónulegt sjónarhorn: einstaklingsbundið, hvað sjúklingurinn vill. n Siðferðilegt sjónarhorn: þekking á siðferðilegum lögmálum, hagsmuni sjúklings og réttindi sem siðferðisveru. Réttindi og þarfir sjúklings.

Siðferðilegt sjálfræði n Löngunarfrelsi: Bein löngun. Engin gagnrýni, frelsi er uppfylling langanna. n Gagnrýni á frelsi: frelsi er ruglað saman við uppfyllingu langanna. Það er enginn annar kostur raunverulegur en sá sem mann langar í. n Þroskafrelsi: skynsamlegt val það sem hin bestu rök styðja. Dómgreind (oft ruglað saman dómgreind og frelsi) bara einn kostur raunverulegur.

Siðferðileg sjálfræði frh. n Valfrelsi: snýst um forsendur ákvörðunar – laus við innri og ytri þvingun, innri: fíkn, geðsjúkdómur, hræðsla. Ytri: aðstandendur, aðstæður og umhverfi n Vera fær um að meta valkostina. n Guð gefi mér æðruleysi til að sætta mig við það sem ég get breytt. Kjark til að breyta því sem ég get. Vit til að greina þar á milli.

Faglegt forræði n Faglegt forræði er réttlætt á tvo vegu: - sjúklingur er ekki hæfur til að ráða sér sjálfur – sjúklingur ógnar velferð sinni eða annarra með ákvörðun sinni n Faglegt forræði er þegar fagmaður tekur forræði yfir sjúklingi

Faglegt forræði frh. n Ástand sjúklings= veikt forræði: vegna vanhæfni sjúklings. Sterkt forræði: þrátt fyrir hæfni sjúklings n Afstaða fagmanns= óbeint forræði: þá er sjúklingi synjað um e-ð sem hann vill. Beint forræði: sjúklingur er þvingaður til e-s eða í eð

Samráðsviðhorfið n Forræðisviðhorf: forræði fagmanns, Í krafti þekkingar sinnar tekur fagmaður ákvarðanir fyrir sjúkling til að gæta velferðar hans. Fagmaður upplýsir ekki sjúkling en gerir ráð fyrir trausti hans. n Sjálfræðisviðhorf: sjálfræði sjúklings, sjúklingur hefur rétt til að ráðstafa lífi sínu eins og hann sjálfur kýs. Hlutverk fagmanns er að upplýsa sjúkling og þjóna óskum hans.

Sáttmáli um jafnræði n Læknir setur fram hans tillögu fyrir sjúkling en sjúklingur er ekki sammála n Sjúklingur ræður ef hugmyndir L&S stangast á, án þess að fari fram gagnrýni á gildismat hans. En virðing felst einmitt í gagnrýninni. Betra er að gera ráð fyrir hlutlægum gildum í HÞ. n Rétt eða rangt: L ræður. Það sem S finnsteinstaklingsbundið, ekkert rétt eða rangt.

Samráðsviðhorf n Samræður byggjast á trausti og samábyrgð. Fagmaður upplýsir ekki bara um valmöguleika heldur hvetur sjúkling til að velja X-> rökstyður og ráðleggur n Ójafnar samræður? Sjúklingur er veikari aðilinn, hann vantar þekkingu og hann er veikur. En sjúklingur veit meira um eigin líðan og þarfir.

Siðferði rannsókna á fólki n Sáttmálinn : til að tryggja siðferðilega hagsmuni fólks í rannsóknum og fyrirbyggja að fólk sé misnotað n Upplýst samþykki: -læknifræðilegt, hlutlægt, forræðishyggja. –meðal-sjúklingur. – einstaklingsbundið n Óþvingað samþykki: í tengslum, ættartengsl (milli rannsakanda og sjúklings) – í aðstæðum, blankur

Heilbrigðisstefna n HÞ verður sífellt tæknivæddari- dýrari. Krafa um mótun Hs. Veldur skömmtun á milli sviða (ekki geta allir fengið allt) n Formlegar viðmiðanir: samræða fyrir opnum tjöldum í samráði við þá sem málið varðar, ráðast af rökum, ekki valdboði.

Mótun HS n Fagleg krafa: árangursrík – líkna lækna og hjúkra. [verknaðarskylda] n Fjárhagsleg krafa: hagkvæm [víkur fyrir hinum 2] n Siðferðileg krafa: réttlát. [taumhaldsskylda]

Heilbrigðisþjónustan n Stjórnvöld skipta skiptingum – verðmætamat n Ráðamenn heilbrigðismála- skipta á milli HS og forgangsraða verkefnum – heilsuvernd >sjúkraþjónusta > endurhæfing og umönnun n Stjórnendur HS: tækjakaup, lyf, rannsóknir, laun. n Starfsmenn: forgangsröðun sjúklinga

5 Siðferðileg viðmið við forgangsröðun verkefna n Jöfn virðing fyrir fólki. Sambærileg meðferð við sambærilegum kvillum n Samábyrgð. HÞ greidd úr sameiginlegum sjóðum. Hver leggur til eftir getu og þiggur eftir þörfum. n Þeir verst settu hafi forgang n Gagnsemi/hagkvæmni n Ábyrgð einstaklingsins

Forgangsröðun í heilbrigðisþjónustunni n Heilsuvernd: fyrirbyggja sjúkdóma n Sjúkraþjónusta: eftir slys/sjúkdómur gerist n Umönnun og endurhæfing n Leggja meiri áherslu á heilsuvernd: - heilbrigðisvandamál tengjast lífsstíl og umhverfi. – sparnaður til lengri tíma litið.

Heilbriðisþjónusta n Velferðarhugsjónin snýst um jafnrétti n Allir eiga rétt á HÞ óháð aldri tekjum og kynþætti (ofl) allir eiga lögtryggðan rétt til “fullkomnustu” HÞ sem fáanleg er til.

Markaðslausnin n Frelsi einstaklingsins og sjálfsábyrgð n Gagnrýni: hvað um þá sem geta ekki borið ábyrgðina (öryggisnet > griðaréttur) –hún er ekki hagkvæm, ofnotkun/ oflækningar n Ekki árangursrík, of mikil áhersla á sjúkraþjónustu á kostnað annarra þátta – þeir fátækustu leita sér lítillar hjálpar n Ekki réttlát, misbýður sjálfsvirðingu fólks.

Sáttmálagjörð n Ókleift að efla hagsmuni n Fólkið í samfélaginu á að koma sér saman og ákveða hvernig HÞ á að vera og hlutlaus að því leiti eins og þau séu að ákveða allt áður en þau vita í hvaða stöðu þau verða í, s. s. Hvort þau séu rík/fátæk eða ung/gömul eða karl/kona. Þau ákveða svo þetta sé réttlátt fyrir alla => jafnréttishugmynd.