Selabanki slands Peningamlastefna Selabanka slands Kynning fyrir viskiptafrinema

Seðlabanki Íslands Peningamálastefna Seðlabanka Íslands Kynning fyrir viðskiptafræðinema við Bifröst Þórarinn G. Pétursson Aðstoðarframkvæmdastjóri hagfræðisviðs, staðgengill aðalhagfræðings og deildarstjóri rannsóknar- og spádeildar 23. janúar 2008

Megindrættir nýrrar peningastefnu

Ný peningastefna frá mars 2001 • Ný lög Seðlabankans og sameiginleg yfirlýsing ríkisstjórnar og bankans – Markmið peningastefnunnar einfölduð – Bankanum sett tölulegt verðbólgumarkmið – Bankanum veitt fullt sjálfstæði til að ná markmiðinu án íhlutunar stjórnvalda – Gagnsæi peningastefnunnar og reikningsskil bankans aukið

Markmið stefnunnar einfölduð • Verðstöðugleiki gerður að meginmarkmiði peningastefnunnar – Ber einnig að stuðla að fjármálalegum stöðugleika – Ber einnig að stuðla að framgangi efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar svo lengi sem Seðlabankinn telur það ekki stangast á við markmiðið um verðstöðugleika • Seðlabankinn hefur fullt sjálfstæði til að beita stýritækjum sínum til að ná markmiðinu án íhlutunar ríkisstjórnar – Var áður meðal ósjálfstæðustu seðlabanka í heimi – Er nú samkvæmt laganna bókstaf í hópi með þeim sjálfstæðustu

Bankanum gefið tölulegt markmið • Verðstöðugleiki skilgreindur í sameiginlegri yfirlýsingu sem 2, 5% verðbólga miðað við 12 mánaða breytingu vísitölu neysluverðs • Markmiðið ekki 0% verðbólga – Verðvísitölur ofmeta verðbólgu – Hætta á verðhjöðnun ef markmið of nálægt 0 – Of lítil verðbólga getur dregið úr sveigjanleika • Þolmörk verðbólgumarkmiðsins: ± 1, 5% – Gegna engu hlutverki við vaxtaákvarðanir – Skilgreina hvenær frávik eru orðin nógu stór til að kalla á sérstaka skýringu

Stefna sem nýtur vaxandi vinsælda Nýja-Sjáland 1990 Suður-Kórea 1998 Ungverjaland 2001 Chíle 1990 Pólland 1998 Perú 2002 Kanada 1991 Mexíkó 1999 Filippseyjar 2002 Bretland 1992 Brasilía 1999 Slóvakía 2005 Ísrael 1992 Kólumbía 1999 Rúmenía 2005 Svíþjóð 1993 Sviss 2000 Indónesía 2005 Ástralía 1993 Suður-Afríka 2000 Tyrkland 2006 Finnland 1993 -8 Taíland 2000 Ghana 2007 Spánn 1994 -8 Ísland 2001 Tékkland 1998 2001 Noregur

Peningastefnan í framkvæmd og miðlun aðgerða út í hagkerfið

Miðlun peningastefnunnar • Peningastefnan þarf að vera framsýn – Tekur allt að 2 ár fyrir megináhrif hennar að koma fram

Hlutverk verðbólgu- og þjóðhagsspár • Vegna þessara miðlunartafa gegnir verðbólgu- og þjóðhagsspá lykilhlutverki við vaxtaákvarðanir – Spár gerðar 3 ár fram í tímann • Finna stýrivaxtaferil sem er í bestu samræmi við verðbólgumarkmið Seðlabanka Íslands þannig að – Verðbólgumarkmiðið náist vel innan spátímans. . . –. . . og haldist nálægt markmiði eftir það • Lykilverkefni peningastefnunnar að hafa áhrif á væntingar – Ekki bara stýrivextir í dag sem skipta máli heldur jafnvel enn frekar væntingar um stýrivexti í framtíðinni – Forsenda þess að ná tökum á verðbólgu er að skapa verðbólguvæntingum trúverðuga kjölfestu

Verðbólgu- og þjóðhagsspá Peningamála 2007/3

Verri verðbólguhorfur. . . • Hagvöxtur meiri en áður hafði verið talið • Verðbólga að hjaðna hægar en vonast var eftir • Mikill undirliggjandi verðbólguþrýstingur • Veruleg hætta á að verðbólgu sé vanspáð – Gengisþróunin og komandi kjarasamningar • Stýrivaxtaferill síðustu spár var því ekki talinn duga til að ná verðbólgu í markmið innan ásættanlegs tíma

. . . kalla á endurmat á stýrivaxtaferli • Nýr stýrivaxtaferill gerði ráð fyrir hækkun vaxta og að þeir yrðu lækkaðir hægar en áður var talið – Líklegt að verðbólgumarkmiðið náist 2009 Q 3 – Áhættumat bendir til þess að þörf sé fyrir meiri hækkun • Mikilvægi samkvæmni í ákvörðunarferlinu – Þegar langtímahorfur versna kallar það á aukið aðhald – Kerfisbundin og fyrirsjáanleg hegðun eykur áhrifamátt – Skaðar trúverðugleika að orðum fylgi ekki efndir

Óhjákvæmileg aðlögun • Ekki átakalaust að brjótast út úr verðbólguviðjum – Grunnspá Seðlabankans: Ekki hægt að koma í veg fyrir kostnaðarsama aðlögun þjóðarbúskaparins • Í takti við fyrri reynslu héðan og í öðrum löndum – Greiningardeildir: Kostnaðarlaus verðbólguhjöðnun • Yrði nánast einstakt í sögunni • Langtímahagsmunum þjóðarinnar best borgið með því að ná verðbólgumarkmiðinu innan viðunandi tíma – Frestun aðlögunar mildar ekki áhrifin til lengdar – Slakara aðhald þýðir þrálátari verðbólgu og sársaukafyllri aðlögun síðar

Áhættumat grunnspár • Áhættumat grunnspárinnar skiptir einnig máli við mótun stefnunnar – Hverjir eru helstu áhættuþættir spárinnar og hvernig geta þeir breytt verðbólguhorfum – Út frá því er metin líkindadreifing grunnspárinnar • Áhættumatið er skekkt upp á við – Meiri líkur á að verðbólgu sé vanspáð en að henni sé ofspá – Viðbótarrök fyrir aðhaldssamri peningastefnu • Helstu áhættuþættir PM 2007/3 – – – Gengi krónunnar Kjarasamningar og launaþróun Frekari álversframkvæmdir Opinber fjármál Almenn eftirspurn

Grunnspá PM 2007/3

Stýrivextir skv. fráviksdæmum

Hvernig hefur verðbólgumarkmiðið reynst?

Framkvæmd peningastefnu erfiðari hér • Verðbólga sveiflukennd og erfiðlega gengið að halda henni við markmið – Utan þolmarka í tæplega helming tilvika – Tvö háverðbólgutímabil þegar verðbólga fer hátt í 10% • Rannsóknir benda til þess að íslenska hagkerfið sé sveiflukenndara en önnur ríki – Viðureignin við verðbólgu að einhverju leyti erfiðari hér • Uppbygging fjármálakerfisins flækir framkvæmd stefnunnar enn frekar og veikir mögulega miðlunarferli hennar – Mikil notkun lánasamninga með föstum raunvöxtum – Aukinn aðgangur að erlendu lánsfé • Gengi krónunnar líklega mikilvægara í miðlun peningastefnunnar en víðast annars staðar – Erfitt að sjá fyrir um gengisþróun og miðlunarferli því ófyrirséðara

Óvenjulegar aðstæður undanfarin ár • Einkavæðing bankakerfis með dæmigerðri útlánabylgju í kjölfarið • Stærsta fjárfestingarbylgja sögunnar: stóriðjuframkvæmdir sem nema 30% af VLF á þremur árum • Umbreyting húsnæðislánakerfis með innkomu bankanna – Stóraukinn aðgangur á lánsfé, batnandi lánskjör og möguleikar á að fjármagna neyslu með því að ganga á eigið fé í húsnæði • Lækkun skatta og loforð um enn frekari lækkanir • Óvenjulágir alþjóðlegir vextir og mjög auðveldur aðgangur að ódýru erlendu lánsfé

Ramminn eða framkvæmdin? • Miklar umbætur verið gerðar á framkvæmd stefnunnar á undanförnum árum – Verulega aukið gagnsæi og aukin áhersla á kerfisbundna og fyrirsjáanlega hegðun • Fastir vaxtaákvörðunarfundir • Verðbólguspár í samræmi við verðbólgumarkmið • Birting stýrivaxtaferils • Þarf að gera grein á milli ramma peningastefnunnar og framkvæmd stefnunnar innan rammans – Getur verið að ramminn sé í lagi en framkvæmdina innan hans megi bæta • Einungis sex ár frá upptöku markmiðs – Margt verið nýlega lagfært – Líklega of snemmt að kveða upp endanlegan dóm