Poeci pismenosti u Crnoj Gori Poeci crnogorske pismenosti

Počeci pismenosti u Crnoj Gori

Počeci crnogorske pismenosti sežu do sredine IX vijeka Iz ovog perioda nema sačuvanih pisanih spomenika na slovenskom jeziku i pismu Sačuvani su samo tragovi latinske i grčke pismenosti u Crnoj Gori toga perioda Danas se sa sigurnošću ne može tvrditi na kojem je pismu nastala crnogorska književnost

Istorijski period od sredine IX vijeka do 80 tih godina XII vijeka Na teritoriji duž Skadarskog jezera razvila se književna djelatnost čiji je centar bio manastir Prečista Krajinska Najvažnije djelo ovoga perioda jeste “Život zetskoga kneza Vladimira”anonimnoga Dukljanina iz Krajine Drugo značajno djelo jeste hronika “Kraljevstvo Slovena”(Regnum Sclavorum”)Popa Dukljanina

Zetski period traje od 80 -tih godina XII vijeka do kraja XV vijeka U ovome periodu dolazi do dominantne upotrebe staroslovenskog jezika i ćirilice koja je u potpunosti potisnula glagoljicu U XV vijeku u crkvama na obali Skladarskog jezera vrlo je živa prepisivačka djelatnost U ovom periodu nastaje (crnogorska) redakcija staroslovenskoga jezika Crnogorska redakcija se definiše kao tip staroslovenskog jezika izgovorno prilagođenog mjesnome jeziku prepisivača iz Zete

Reprezentativno djelo ovoga perioda jeste “Miroslavljevo jevanđelje “nastalo u Kotoru 80 -tih godina XII vijeka Pisala su ga dva pisara: Zećanin iz Krajine-Crnogorac Varsameleon koji je napisao većinu djela i Rašanin(Srbin)Gligorije koji je napisao dvije zadnje stranice Ono se smatra remek djelom ornamentike i kaligrafije : pisano je na pergamentu pismom tzv. ustavne ćirilice a ukrašeno sa trista minijatura i inicijala u boji i zlatu Rukopis se do 1896. nalazio u Hilandaru kada je poklonjen Aleksandru Obrenoviću prilikom njegove posjete Atosu Danas se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu Unesko ga je 2005. svrstao u svoju biblioteku “Pamćenje svijeta”ćime je postao dio 120 najvrednijih dobara koje je stvorila ljudska civilizacija

Prva crnogorska štamparija može se smatrati prirodnom posljedicom bogate prepisivačke djelatnosti. Ona je u nauci i narodnoj tradiciji poznata kao Obodska Rad u štampariji je otpočeo devedesetih godina XV vijeka : štampariju je iz Venecije donio Đurđe Crnojević, obrazovani vladar, ljubitelj i prijatelj knjige U njoj su štampane prve INKUNABULE(knjige štampane prije 1500 godine) koje inače imaju samo Česi, Hrvati, Ukrajinci i Crnogorci. Štamparija na Cetinju je štampala pet inkunabula: OKTOIH PRVOGLASNIK, OKTOIH PETOGLASNIK, PSALTIR, MOLITVENIK i ČETVOROJEVANĐELJE Rad Crnojevića štamparije prekunut je u doba njenog istinskog procvata jer je 1946. Crnojević bio prinuđen da napusti zemlju

Period od kraja XV vijeka do sredine XVIII vijeka naziva se period pisanoga jezika, podrazumijevajući pod tim pisanu realizaciju mjesnoga narodnoga jezika Već tada se razvija pismenost na narodnom jeziku o čemu svjedoče brojne vranjinske povelje nastale iz pera zetskih pisara u doba Nemanjića, Balšića i Crnojevića Pisani jezik u svjetovnoj upotrebi prati razvoj crnogorskog jezika-kako je vrijeme odmicalo on se sve više oslobađao uticaja crkvenoslovenoskih elemenata Na spontano ujednačavanje crnogorskog narodnoga i književnog jezika posebno je uticala izuzetno razvijena usmena književnost i kult riječi Dva najzanačajnija pisca javljaju se u prvoj fazi , u baroknome periodu. To su Andrija Zmajević i Danilo Petrović Njegoš. i jedan i drugi pisali su crnogorskim narodnim jezikom.

Od druge polovine XVIII vijeka prodor narodnog jezika u sferu pismenosti po čemu je razvoj crnogorskog jezika osoben Već tada je gotovo ujednačen narodni i književni jezik pa su pisci toga perioda pisali u skladu s govornim uzusom Peraštanin Ivan -Antun Nenadić zalagao se za fonetsko pravopisno načelo “da se lašnje može štjeti(čitati)kako se govori i da se izgovra kako se štije” U Crnoj Gori ovoga vremena nije postojao raskorak između narodnoga i književnoga jezika, kakv je postojao kod srpskih pisaca. Najviši domet Crnogorskog književnog jezika ostvaren je u Poslanicama Svetog Petra Cetinjskog