MANDA YETTRCL ORGANZASYONLARI GR Manda insanlarn yzyllardr et

MANDA YETİŞTİRİCİLİĞİ ORGANİZASYONLARI

GİRİŞ Manda, insanların yüzyıllardır et, süt ve deri gibi çeşitli verimlerinden yararlandığı, değişik çevre koşullarına uyum kabiliyeti yüksek, hastalıklara karşı dayanıklı ve kanaatkâr bir hayvandır. Organik ürünlere, dolayısı ile organik hayvancılığa olan talebin arttığı günümüzde, ekstansif yetiştiricilik için uygun bir materyal olan manda, kaba yemler içerisinde kalitesi düşük, selüloz oranı yüksek olan ucuz yemleri tüketerek, hayvansal ürüne dönüştürür. Bataklık ve sazlık alanlarda, ucuz kaba yemlerin bulunduğu bölgelerde manda yetiştiriciliği oldukça ekonomiktir. Türkiye sahip olduğu ekolojik şartlar itibarı ile manda yetiştiriciliği için uygun bir ülkedir.

Türkiye’de yetiştirilen mandalar, nehir mandalarının bir alt grubu olan Akdeniz mandalarından köken almakta ve Anadolu mandası olarak adlandırılmaktadır. Dünya da bufalo olarak bilnmektedir.

2018 yılında 178. 367 baş

MANDALARIN BAKIM VE BESLENMESİ Kaba Yemler içerisinde kalitesi düşük selüloz oranı yüksek yemler en ucuz yemlerdir. Mandalar bu yemleri severek yerler ve o oranda verime dönüştürür. Bunun sebebi mide florasının sığıra göre daha yüksek olmasıdır. Manda ekstansif yetiştirmeye en uygun mera hayvanıdır. Bataklık ve sazlık meralarda, ucuz kaba yemlerin bulunduğu yerlerde manda yetiştiriciliği ekonomiktir.

* Mandalarda kesif yem tüketimi sığırdan daha az kaba yem tüketimi fazladır. * Genç mandalar kışın hareketsiz kalacağından yağlanır kısır kalma olasılığına karşı sadece kuru otla beslenme yeterli olduğundan kesif yem ya azaltılmalı yada kaba yem kaliteli ise kesif yeme gerek yoktur. *Yemler mutlaka mideyi dolduracak hacimde olmalıdır. Mandanın midesi ne kadar olursa yemden yararlanma kabiliyeti o kadar artar. * Gebeliğin son 2 ayına kadar kaba yem sorunu olmadığı sürece ek bir yem vermeye gerek yoktur. *Ek yemleme gebeliğin son 2 ayında 1, 5 -2 kg kadar kesif yem şeklinde olmalıdır.

SAĞILAN MANDALARIN Yaşama ve verim payını karşılayacak şekilde besin maddelerine ihtiyaç vardır. • Yaşama payının tamamı ve verim payının bir kısmı KABA YEMDEN • Verim payının kalan kısmı KESİF YEMDEN sağlanır. • Verim payı hesaplanırken ihtiyaç duyulan enerji ihtiyacı yağ oranı dikkate alınarak yapılır. Manda sütünde ortalama yağ oranı %8 dir. Yem hazırlanırken %8 yağlı süte göre rasyon hazırlanır. 1 kg süt için 700 gram süt yemi verilmelidir. Yemdeki protein ise sütteki proteinin 2 katı olamlıdır.

MALAKLARIN BESLENMESİ Malağın en uygun emzirme zamanı ana sağılırken ayrılan memeleri malağa emzirmektir. * Malağın canlı ağırlığının 510 kadar süt içmesi gereklidir. *12 haftalık süt içme döneminin ilk 6 haftasında canlı ağırlık artışına paralel olarak süt miktarı artırılmalıdır. *Malaklar 8 -10 günlükken geviş getirmeye başlar. 10 günden itibaren önlerinde karma yem , yumuşak kuru yada yaş ot bulundurulmalıdır. Bu şekilde mide gelişimi hızlandırılır. Yeterince protein ve selüloz almaları sağlanır.

MANDALARIN GELİŞİMİ Sığıra göre geç gelişen bir hayvandır. Gelişme 6. yaşa kadar devam etmektedir. Ömürleri 30 yıl kadar. Manda düveleri 13 -14 aylık yaştayken cinsel olgunluğa ulaşır. Ancak erken yaşta elde edilen gebeliklerde yeterince beslenememe sonucu gelişme geriliği, düşük süt verimi gibi riskler söz konusu olabilir. Erkek mandalarda ise 20 -21 ay yaştan sonra boğa olarak kullanılabilir. Boğaların damızlıkta kalma yaşı 2 -15 yıldır.

MANDA YETİŞTİRİCİLİĞİ ORGANİZASYONLARI Ülkemizde özellikle son yıllarda manda sayısının azalmasından dolayı 2012 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı ve çeşitli üniversitelerin katkılarıyla ; 4631 sayılı Hayvan Islahı Kanunu çercevesinde , "Islah Amaçlı Yetiştirici Birliklerinin Kurulması Ve Hizmetleri" hakkındaki yönetmelik kapsamında Manda Yetiştiricileri Birlikleri kurulmuştur. Şu anda Ülkemizde 28 ilde Damızlık Manda Yetiştiricileri Birliği bulunmakta ve çalışmalarına devam etmektedir. Birliğin Kuruluş amacı ; son yıllarda sayısı azalmakta olan manda populasyonunun ıslah edilerek arttırılması, birim hayvandan sağlanacak verim artışıyla yetiştiricilerin refah seviyesinin yükseltilmesi, sağlıklı, besin değeri yüksek ve güvenilir manda ürünleri sunabilmektir.

Görevleri : a)Üyeleri arasında dayanışmayı sağlamak, çıkarlarını korumak, yasa ve yönetmeliklerde belirtilen amaçlarını gerçekleştirmeleri doğrultusunda faaliyetlerini yönlendirmek, b) Üyelerin mesleki eğitimlerini sağlamak, bilgi ve becerilerini artırmak amacıyla kurs, seminer ve benzeri organizasyonları düzenlemek, eğitim çalışmaları ve araştırmalar yapmak veya yaptırmak, her türlü basılı yayım ve diğer yollarla üyeleri arasında iletişim ve haberleşmeyi sağlamak, c) Bakanlıkça merkez birliğine verilen yetkiler doğrultusunda, Bakanlığın kontrol ve denetiminde ön soy kütüğü, döl kontrolü ve/veya ıslah programları faaliyetlerini yürütmek, ç) Üyelerin mandalarına suni tohumlama ve embriyo transferi hizmetleri vermek, suni tohumlama ile ilgili sperma ve benzeri malzemeleri temin etmek, depolamak, dağıtmak ve pazarlamak, d) Yetiştiricilerin damızlık materyal, alet ve ekipman, kaba yem, kesif yem, yem bitkileri tohumlukları ve benzeri ihtiyaçlarını sağlamak, bunları depolamak, dağıtmak ve pazarlamak,

e) Yurt içinden veya gerekli hâllerde yurt dışından sağlanan erkek ve dişi hayvan, sperma, yumurta, embriyo ya da diğer biyolojik materyali kullanarak ıslah programları ile bütünleşen her türlü faaliyet için gerekli kadro ve ekipleri oluşturmak, gerekli hâllerde sperma, yumurta, embriyo ve benzeri ıslah materyallerini üretmek için Bakanlık izniyle ya da Bakanlıktan ruhsatlı üretim merkezleri ve laboratuvarlar kurmak ve araştırma kurumlarıyla iş birliği yapmak, bu konudaki bilgileri yetiştiricilere duyurmak, kullanımlarına imkân veren sistemler geliştirmek ve bu konuda kurslar düzenlemek, f) Mandaların bakım ve beslenmesi ile ilgili her türlü girdi temini ile teknik ve idari tedbirleri almak veya aldırmak, g)Üyelerce yetiştirilen damızlık mandaların satışını yapmak, satışlarını organize etmek, bunun için müzayede düzenlemek, fuar, sergi ve panayırlar kurmak ve kurulanlara katılmak, yarışmalar tertiplemek, ödüller vermek ve yetiştirilen ırkları tanıtmak, ğ) Yetiştiricilerin ürünlerinin değer fiyatına satışını sağlayacak her türlü pazarlama organizasyonları ve ürün işleme tesislerini kurmak, kiralamak ve işletmek,

h) Damızlık manda ve işletmelerle ilgili her türlü sigorta hizmetlerini yapmak veya yaptırmak, ı) Kredi temini konusunda çalışmalarda bulunmak, i)Kuruluş amacı ile ilgili ihtiyaç duyulan araştırmaları yapmak veya yaptırmak, j) Mandacılığın geliştirilmesi amacıyla gerekli tesisleri kurmak, tesislere ortak olmak, işletmek, gerektiğinde bu işler için tüm hisseleri birliğe ait olmak üzere şirket ve/veya iktisadi işletme kurmak, k) Merkez birliğinin birliğe tahsis etmiş olduğu sayıda genetik materyali temin etmek ve üye işletmelerde kullanmak veya kullandırmak, l)Kayıt sistemi ve verim kayıtları için gerekli girdileri merkez birliği aracılığı ile tedarik etmek, kullanmak ve/veya kullandırmak,

m) Faaliyet alanı ile ilgili olarak üyelerinin ihtiyaçlarına yönelik iş ve işlemler ile danışmanlık ve projelendirme hizmetlerini vermek, n) Üyelerinin üretmiş olduğu her türlü ürünü yurt içi ve yurt dışında pazarlamak, üyelerinin ihtiyaç duyduğu her türlü girdiyi yurt içi veya yurt dışından temin etmek, o) Islah amaçlı olarak yapacağı genetik materyal temininde Bakanlığın yayınlayacağı talimatlara uymak, ö) Çalışma konuları ile ilgili merkez birliğine ve diğer örgütlere üye olmak, p) Birlik tüzel kişiliği adına faaliyet alanı ile ilgili proje hazırlamak ve uygulamak, r) Birliğin çalışmalarını yurt içinde ve yurt dışında tanıtmak, mevcut gelişmeleri izlemek amacıyla ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum ve toplantılar düzenlemek veya ulusal ve uluslararası kongre, sempozyum ve toplantılara katılmak ve gelişmeleri üyelerine aktarmak.

AVRUPA VE DÜNYADA Avrupa’daki tüm ülkelerde bufalo yetiştiriciliği ve gıda üretimi stratejileri bulunmaktadır. Özellikle İtalya’da seçim, süt kayıt ve üretim, yönetim, beslenme ve üreme teknikleri , kaliteli yiyecek ve pazarlama gerçekten en üstün düzeyde geliştirilmiştir. Laktasyon döneminde 50. 000 bufalo kayıt edilir. 270 günlük laktasyon döneminde % 8, 4 yağ ve % 4, 6 protein oranı ile ortalama 2. 220 kg süt verimi vardır. Şampiyon bufalolarının ile 5. 000 kg süt üretimi vardır. Suni Tohumlama büyük ölçüde uygulanır.

Bu amaçları yerine getirmek üzere 1979 da İtalyan Bufalo Islahçıları Birliği kuruldu. 1980 de meşhur mozzarella peyniri, kökeni korunmuş. Kökenin adı 1993 yılında Avrupa Birliği’nce onaylanmıştır. Uluslararası pazarda mozzarella peyniri 36. 000 tondur. Her yıl 500 milyon avro değerinde üretilmektedir.

Bulgaristan da 1998 yılında Şumnu Araştırma Enstitüsü ve Ulusal Hayvan Seçme Merkezi kurularak yeni bir süt ırkı geliştirmiştir. Bulgar murrahı adı verilen bu ırkın süt verimi 2. 000 kg, yağ içeriği % 7, 5 ve yetişkin dişilerin vücut ağırlığı 550 -600 kg dır.

Hindistan bufalo’daki bilimsel ve teknolojik gelişmeyi ilk uygulayan Asya ülkesidir. Bu amaçla beslenme, üretim, üreme, biyoteknoloji ve genetik konularında gelişme sağlanmıştır. Ayrıca Hindistan da Yeşil Devrim gibi ulusal programlar uygulandı. Bu programlardan beyaz devrim bufalo süt veriminin arttırılması, kırmızı devrim de bufalo et veriminin arttırılması amaçlanmıştır.