KAZANIMLAR 1 2 3 4 5 Gne Dnya

KAZANIMLAR: 1. 2. 3. 4. 5. Güneş, Dünya ve Ay’ın şeklini karşılaştırır. Güneş, Dünya ve Ay’ı büyüklüklerine göre sıralar. Güneş’in Dünya’ya göre, Ay’dan daha uzak olduğu sonucunu çıkarır Dünya’nın kendi etrafında döndüğünü ifade eder. Dünya’nın kendi etrafında bir tam dönüşünü tamamladığı sürenin, bir gün olarak kabul edildiğini ifade eder. 6. Gece-gündüz oluşumunu, Dünya’nın kendi etrafındaki dönme hareketiyle açıklar. 7. Dünya’nın kendi etrafında dönerken aynı zamanda Güneş etrafında da dolandığını ifade eder. 8. Dünya’nın Güneş etrafında bir tam dönüşünü tamamladığı sürenin, bir yıl olarak kabul edildiğini belirtir. 9. Ay’ın kendi etrafında dönerken aynı zamanda da Dünya etrafında dolandığını ifade eder. 10. Dünya’dan bakıldığında Ay’ın daima aynı yüzünün gözlendiğini açıklar 11. Ay’ın evrelerini belirli aralıklarla gözlemler ve gözlem sonuçlarını kaydeder. 12. Ay’ın evrelerini, Ay’ın Dünya etrafındaki dolanma hareketiyle açıklar.

GÜNEŞ AY Güzel bir hikaye okumaya ne dersin? Değerlendirme sorularını çözmeye hazır mısın?

DÜNYA’ NIN ŞEKLİ : • Dünya’mız kutuplardan basık, ekvatordan şişkin küre biçimindedir. • Dünya’mızın bu şekline geoit denir.

Kuzey Kutup Noktası Kuzey Kutbu • Dünya'mızı ortadan yatay olarak iki eşit parçaya ayıran çizgiye ekvator denir. • Dünya ekseninin yer küreyi deldiği Güney Kutbu noktalara Kutup Noktası denir. Güney Kutup Noktası

• Yeryüzünün 3/4 ü sularla kaplıdır. • 1/4 ü ise karalarla kaplıdır.

DÜNYA’ NIN HAREKETLERİ : 1) Dünya'nın Kendi Etrafındaki Hareketi 2) Dünya'nın Güneş Etrafındaki Hareketi

1) DÜNYA'NIN KENDİ ETRAFINDAKİ HAREKETİ : • Batıdan doğuya doğru döner. • Bir dönüşü 24 saatte (1 günde) tamamlar. • Gece ve gündüz oluşur.

GECE- GÜNDÜZ OLUŞUMU : Gündüz Güneş ışığının alındığı zaman aralığına gündüz, güneş ışığının alınmadığı zaman aralığına gece denir. Ø Ø Ekvatorda gece ve gündüz süreleri her zaman eşittir. Ø Ekvatordan uzaklaştıkça gece, gündüz süreleri değişir 21 Mart - 23 Eylül tarihlerinde Dünya'nın her yerinde gece gündüz süreleri eşittir. Ø Gece Ø En uzun gece 21 Aralık, en uzun gün ise 21 Hazirandır.

2) DÜNYA'NIN GÜNEŞ ETRAFINDAKİ HAREKETİ : • Batıdan doğuya döner. • Bir dönüşü 365 gün 6 saatte (1 yılda) tamamlar. • Mevsimler oluşur.

MEVSİMLERİN OLUŞUMU : Ø Güneş ışınlarının dik geldiği yerlerde yaz, eğik geldiği yerlerde kış yaşanır. Ø Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi yaşanırken, Güney Yarım Küre'de kış mevsimi yaşanır. Ø Kuzey Yarım Kürede ilkbahar mevsimi yaşanırken, Güney Yarım Küre'de Sonbahar mevsimi yaşanır.

ŞİMDİ DE MEVSİMLERİN OLUŞUMUYLA İLGİLİ BİR VİDEO İZLEYELİM!

GÜNEŞ’İN ŞEKLİ VE YAPISI: • Güneş'in çapı, Dünya'nın çapının 100 katına ve Ay'ın çapının 400 katına eşittir. • Gaz halindedir. • Yapısının çoğunu Hidrojen, geri kalan kısmını Helyum ve diğer gazlar oluşturur. • Güneş sadece kendi etrafında ve Samanyolu galaksisinde hareket eder.

• Güneş, Dünya’ya en yakın yıldızdır. • Isı ve ışık kaynağıdır. • Güneş’in Dünya’ya uzaklığı 149 500 000 km’dir. • Dünya’dan bakıldığında Güneşin küçük görülmesinin nedeni Dünya’ya çok uzak olmasıdır. • Güneş’in yüzeyi çok parlak olduğu için çıplak gözle bakmak gözümüze zarar verir.

GÜNEŞ TUTULMASI : Dünya'nın Güneş, Ay'ın da Dünya etrafında dönüşü sırasında Ay'ın, Güneş'le Dünya'nın arasına girmesiyle meydana gelir. Güneş tutulması sırasında Dünya'nın bir kısmı Ay'ın gölgesinde kalır. Bu gölgeler Güneş'i görmez. Güneş ışığı almayan bu bölgeler karanlık olur. Bu olaya Güneş tutulması denir.

AY’IN ŞEKLİ VE YAPISI: • Ay, Dünya'nın uydusudur. (Bir gezegenin çevresinde dönen gök cismine uydu denir. ) • Yaklaşık küre biçiminde, ışıksız bir gök biçimidir. Güneş'ten aldığı ışığı yansıtarak görünür hale geçer. • Atmosfer tabakası ve su yoktur. Bu yüzden rüzgâr ve yağışlar oluşmaz. • Yüzeyi çukurlar, sıra dağlar, düzlükler ve tepelerle kaplıdır.

• Çapı Dünya'nın çapının 1/4 ü kadardır. • Ay’ın büyüklüğü Dünya’nın 64’te biri kadardır. • Ay, dünya’ya en yakın gök cismidir. • Ay’ın kendi etrafında dönüş süresi ile Dünya etrafında bir tam dönüş süresi eşit olduğu için biz Dünya’dan Ay’ın hep aynı yüzünü görürüz.

AY’IN HAREKETLERİ : 1) Kendi çevresinde döner. 2) Dünya’nın çevresinde döner. • Ay kendi etrafında ve Dünya etrafında batıdan doğuya doğru döner. • Ay kendi etrafında yavaş, Dünya etrafında hızlı döner. 3) Dünya ile birlikte güneş etrafında döner.

AY’IN EVRELERİ : İlk Dördün Yeni Ay Son Dördün Dolunay

1) YENİ AY: • Ay, Dünya ile Güneş arasındadır. • Ay'ın karanlık yüzünün Dünya'ya baktığı evredir. Bu evrede ayı göremeyiz.

2) İLK DÖRDÜN : • Yeni Ay evresinden yaklaşık 1 hafta sonra oluşur. • Ay'ın Dünya'ya bakan yüzünün sağ yarısı aydınlık görünür. • Ay bu evrede ‘’D’’ harfi şeklinde görülür.

3) DOLUNAY : • İlk dördün evresinden yaklaşık bir hafta sonra görülen evredir. • Dünya'ya bakan yüzünün tamamı aydınlık görünür. • Ay bu evrede yuvarlak bir tepsi gibi görülür.

4) SON DÖRDÜN: • Dolunay evresinden yaklaşık bir hafta sonra oluşur. • Ay'ın Dünya'ya bakan yüzünün sol yarısı aydınlık görülür. • Ay ters ‘’D’’harfi şeklinde görülür.

AY TUTULMASI : Dünya Güneş etrafında dönerken Ay'la Güneş'in arasına girdiği zaman Ay tutulması meydana gelir. Güneş ışıkları da bir doğru boyunca yayıldıkları için Ay, Dünya'nın gölgesinde kalır. Dünya'nın gölgesi ayın üzerine düştüğü için ay görülmez. Bu olaya Ay tutulması denir.

• Güneş, Dünya’dan büyüktür. Güneş’in çapı Dünya’nın 109 katıdır. • Güneş yaklaşık olarak bir milyon Dünya’yı içine alır. • Dünya’nın çapı Ay’ın çapının 4 katıdır. • Dünyanın içine yaklaşık olarak 64 tane Ay sığabilir.

1. Aşağıdakilerden hangisi Ay'ın hareketlerinden biri değildir? A) Kendi etrafında dolanır. B) Dünya'nın etrafında dolanır. C) Dünya ile birlikte Güneş'in etrafında dolanır. D) Dünya ve Mars ile birlikte Güneş'in etrafında dolanır.

2. Aşağıdaki tanımlamalardan hangisi Güneş için söylenemez? A) Ateşten topa benzer. B) Bir gezegendir. C) Çok güçlü bir ısı ve ışık kaynağıdır. D) Güneş ışığı gözlerimiz için zararlıdır.

3. Dünya, Güneş ve Ay'ı büyükten küçüğe doğru sıralarsak hangi seçenek doğru olur? A) Güneş-Dünya- Ay B) Güneş- Ay- Dünya C) Ay- Dünya- Güneş D) Dünya- Güneş- Ay

4. Ay tutulmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Dünya’nın kendi etrafında dönmesi B) Dünya'nın güneş etrafında dönmesi C) Ayın dünya etrafında dönmesi D) Mevsimlerin oluşması

5. Ay, Dünya etrafında dönüşünü kaç günde tamamlar? A) 28 B) 29 C) 29, 5 D) 30

6. Aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? I- Dünya'nın kendi ışığı yoktur. II- Ay'ın kendi ışığı vardır. III- Güneş'in kendi ışığı vardır. A) I-II B) II-III C) I-III D) I-II-III

7. Hızlı hareket eden bir otomobilde yolculuk yaparken yol kenarındaki ağaçlar ve telefon direkleri hızla hareket ediyormuş gibi görünür. Bunun nedeni aşağıdaki seçeneklerden hangisidir? A) Dünya dönmekte ve Güneş’in etrafında dolanmaktadır. B) Güneş Dünyanın etrafında dolanmaktadır. C) Ay’ın Güneş’in etrafında dolanmasıdır. D) Ay’ın Dünya etrafında dönmesidir.

8. Türk bayrağındaki hilalin ters şekli aşağıdaki hangi ay evreleri arasında görülür? A) İlk dördün- Dolunay B) Son dördün- Yeniay C) Dolunay- Son dördün D) Yeni ay- İlk dördün

9. Güneş tutulmasının meydana gelmesi için Ay, şekildeki konumların hangisinde bulunmalıdır? A) I B) II C) III D) IV

10. Dünya’nın Ekvator’dan şişkin, kutuplardan basık kendine özgü olan şekli aşağıdakilerden hangisinde doğru adlandırılmıştır? A) Yuvarlak B) Geoit C) Küre D) Elips

11. Dünya’nın kendi ekseni etrafında hareketi sonucu Dünya üzerinde bir bölgede gündüz, ayni anda başka bir bölgede gece olmaktadır. Yukarıdaki bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Dünya, kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar. B) Güneş, bir ülkede batarken diğerinde yeni doğar. C) Dünya üzerinde aynı anda hem gündüz hem de gece yaşanır. D) Bazı bölgelerde 6 ay gece yaşanır.

HİKAYE: UYKUCU AY Güneş bütün uzayın kralıydı. Bütün yıldızlar ve gezegenler onu çok severlerdi. Güneşi sevdikleri içinde her zaman görevlerini yerine getirirlerdi. Güneşten aldıkları ışıkları Dünya’ya ulaştırırlardı. Güneş de her zaman onlara güler yüzlü davranırdı. Ay dışında herkes görevini yapıyordu. Ay’ın görevini yapmaması Güneş‘in canını sıkıyordu. Ay vaktinde uyanamıyor, tembellik ediyordu. Bazı geceler sabaha kadar Dünya karanlıklar içinde kalıyordu. Bu durum çocukları çok üzüyordu. Yine bir gece Ay geç uyandı. Canı hiç ışık saçmak istemiyordu. Tembel tembel yatağından kalktı, hazırlandı, dışarı çıktı. İsteksiz bir şekilde koca bulutları geçti. Kendisini çok yorgun hissediyordu. Bulutlar saklambaç oynuyorlardı. Kıvrımlı Bulut, Ay’a : - Sen de bizimle oynar mısın? Diye sordu. Ay uykulu “olur!” dedi. Bulutlardan biri gözlerini kapatıp saymaya başladı. - “ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 önüm- arkam, sağım-solum sobe, saklanmayan ebe!” dedi. Ay kocaman bir bulutun arkasına saklandı, yorgun olduğundan oracıkta uyuya kaldı. Bulutlar Ay’ı bulamadı, sabah oldu. Günlerce gökyüzü karanlıkta kaldı. Bir gün Güneş, Ay’ın günlerdir görünmediğini fark etti. Sağa sola Ay’ın kaybolduğu haberini verdi. Gökyüzünde herkes Ay’ı aramaya başladı. Kimse bulamadı. Kutup Yıldızı ümitsizce aramaya devam etti. Sonunda Ay’ı bir bulutun ardında uyurken buldu.

Kutup Yıldızı: - Hey! Ay kardeş uyan. Kral Güneş günlerdir seni arıyor, dedi. Ay yerinden sıçradı. Hemen üstünü başını düzeltti. İkisi beraber Kral Güneş’in yanına gittiler. Kral Güneş onları güler yüzle karşıladı. “Her gece Dünya’yı aydınlatmanın zor bir iş olduğunu biliyorum. ” diyerek söze başladı. - Ama birinin bu işi yapması gerekiyor. Çocuklar her gece Ay’ın çıkmasını bekliyorlar. Ay çıkınca büyükler onlara masallar anlatıyor. Senin görevini daha iyi yapmanı istiyorum. Bunun için bazı geceler sana izin vereceğim. Bir daha görevini aksatmayacağına söz vermelisin, dedi. Ay, çok utandı. Çok önemli olduğunu unutmuştu. Kral Güneş’in kendisine çok kızacağını sanmıştı. Ama o, kendisine iyi davranmıştı. Bir daha görevini aksatmamaya söz verdi. O günden sonra çocuklar, Ay’ı bazı geceler göremez oldular. Fakat görebildikleri gecelerde Ay’ın daha parlak olduğunu fark ettiler.