SANAY DEVRM YEL DEVRM TRKYENN MAKNALAMAYA GE SREC

• SANAYİ DEVRİMİ • YEŞİL DEVRİM • TÜRKİYE’NİN MAKİNALAŞMAYA GEÇİŞ SÜRECİ

SANAYİ DEVRİMİ Sanayi Devrimi ya da Endüstri Devrimi, Avrupa'da 18. ve 19. yüzyıllarda yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makinelerin makineleşmiş endüstriyi doğurması, bu gelişmelerin de Avrupa'daki sermaye birikimini arttırmasına denir.

NEDENLERİ • Hızlı nüfus artışı: 16. yüzyıldan başlayarak Avrupa'nın nüfusu hızla arttı. • Tarımdaki gelişmeler bu sektördeki nüfus ihtiyacını azaltarak bu nüfusun kentlere göç etmesine neden oldu. Böylece kent sanayisine hazır işgücü oluştu. • Yaşam düzeyi yükseldi. Eskiden lüks sayılan şeker, kahve, çay gibi mallar artık orta sınıf ve alt sınıflar için doğal bir gereksinim olmaya başlıyordu. Bu da dolaylı olarak tüketim malı talebini arttırdı.

• Geniş çaplı yağmalar, sanayi devriminin en önemli finans kaynağı olmuştur. Gerek İspanyollar tarafından yağmalanan Orta Amerika altınları, gerekse de İspanyol gemilerini vuran, yağmacıları yağmalayan İngiliz gemileri, Avrupa'ya tonlarca altın taşımıştır. Bütün bu gelişmeler sanayi devrimine götüren süreçleri desteklemiştir.

• Sömürgecilik: Avrupa ülkeleri yeni koloniler oluşturarak buradan getirdikleri malları sanayide kullanmaya başladılar, işlediler ve tekrar sömürgelere sattılar. • Kapitalizm: Orta sınıfın zenginleşmesi sürecine paralel olarak kapital birikimi oluşmaya başladı. Böylece yeni yatırım alanları aranmaya başlandı. • Taşıma ve teknolojide meydana gelen gelişmeler

• 17. yy Aydınlanma Dönemi'nde bilimsel bilginin akıl yoluyla inşa edilme süreci. • Bilimsel yöntem ve rasyonel düşünme ilkelerinin bilimleri ortaya çıkarması ve teknolojik gelişmeleri etkilemesi. • Fransız Devrimi aracılığıyla sanayi toplumuna uygun siyasal bir yapılanmanın temellerinin atılması.

İNGİLTERE'DE SANAYİ DEVRİMİ • İngiltere'de uzun süredir bir anayasal monarşi düzeni oluşmuştur. Bu düzenin temelinde mülkiyet hakkının ve bireysel hak ve özgürlüklerin korunması yatar. • 18. yüzyıl İngiltere'si zaten dünyanın mali merkezi konumunda idi. Borsa ve bankacılık sektörleri diğer ülkelerden çok ileri idi. • Parlamento, kapitalizm ilkeleri doğrultusunda iç piyasada özgür rekabeti önleyici bütün engelleri kaldırmıştı.

• İngiltere, sanayi için gerekli en temel hammaddeler olan kömür ve demir yönünden zengin yeraltı kaynaklarına sahipti. • İngiltere, dünyanın en büyük sömürge imparatorluğu idi. Bu da ona hammadde kaynakları ve üretilmiş mallar için geniş pazar olanağı sağladı.

• İngiliz donanması ve güçlü ticaret filoları, taşımacılığı kolaylaştırdı. • İngiltere Avrupa'da zaten Rönesans döneminden beri dokumacılık sanayinde başı çekiyordu.

FABRİKA SİSTEMİNE GEÇİŞ • Fabrika sistemi ile üretim, talep artışı doğrultusunda bir gereksinim olarak ortaya çıktı. Büyük makineler ev üretimi için elverişsizdi. Bu nedenle evler yerine işçilerin makinelerin bulunduğu büyük binalara giderek çalışma sistemi, başka deyişle fabrika sistemi süreç içinde meydana geldi.

DİĞER TEKNOLOJİK GELİŞMELER • Buharlı Makine: Sanayi devriminin en önemli gelişmelerinden birisi buharlı makinenin bulunuşudur. 1763'de James Watt , İskoçya'da buharla çalışan makineyi buldu. • 1807'de Robert Fulton adındaki Amerikalı buharlı makineyi gemilere uyguladı. 1840'da ilk düzenli okyanus ötesi buharlı gemi seferleri başladı. • 1825 tarihinde ilk kez buharlı makine lokomotiflerde kullanılmaya başlandı.

• 1844'de Samuel Morse Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk ticaret amaçlı telgraf servisini hizmete soktu. • 1876'da Alexander Graham Bell telefonu buldu. • Tarım teknolojisinde gelişmeler sağlandı. Almanya bu alandaki gelişmelere öncülük etti. Almanlar pancardan şeker çıkarma tekniğini buldu. • Bir başka Alman kimyager suni gübreyi yaptı. • 1834'de bir Amerikalı mühendis bir biçerdöver icat etti. 1870'lerden sonra konserve yiyecek imalatı hızlı bir biçimde arttı.

• 1830– 1860 arasında İngiltere'de daha etkili maden tasfiye yöntemlerinin geliştirilmesine paralel olarak kömür üretimi hızla arttı. Çünkü yüksek demir ve çelik talebi bu yöntemler sayesinde kolayca karşılanabiliyordu. • Bu üretim sayesinde 1800– 1830 arasında köprü, kanal, demiryolu vb. gibi inşaatlar hızla arttı. 1850'lere kadar genelde İngiltere'nin tekelinde olan sanayi devrimi, bu tarihten sonra tüm Avrupa'ya ve Amerika Birleşik Devletleri'ne yayıldı. Günümüzde ise, gelişmekte olan ülkelere doğru bir yönelme gözlenmektedir.

SONUÇLARI Ø Batı'nın toplumsal sınıf yapısında değişmeler: • Sanayi devrimi Avrupa'da burjuva sınıfının yapı değiştirmesine ve yeni bir işçi sınıfının doğmasına yol açtı. Ø Sosyalizmin gelişmesi : • Sanayi devriminin yarattığı işçi sınıfı hakları ile ilgili olarak sosyalizm görüşü ortaya çıktı. Sosyalizm, komünist topluma geçiş için bir araç olarak kabul edildi.

Ø Kentleşme ve nüfus artışı: • Sanayi devriminin bir başka etkisi de nüfus artışı konusunda oldu. Sanayileşme sayesinde tarım makineleşmiş, böylece aynı miktar toprak daha fazla insanı besleyebilir hale gelmişti. Ø Kitle toplumu: • İşçilerin fabrikalarda toplanması ve fabrikaların da kentsel alanlara yığılmasıyla kentler kırsal alanları yutmaya başladı.

YEŞİL DEVRİM • 1960’lı yıllarda fazla ürün veren yeni buğday ve pirinç çeşitleri gibi üstün verimli tahıl bitkileri geliştirilmiş ve ıslah edilmiştir. Böylece birçok bölgelerde yüksek derecelerde ürün artışı gerçekleştirilmiş olup bu sonuç yeşil devrim olarak isimlendirilmiştir.

• Yeşil devrimle, giderek artan dünya nüfusunun gıda ihtiyacının karşılanması amacıyla, birim alandan elde edilen ürün miktarının artırılması hedeflenmiştir. Bu amaçla uygulanan kimyasal ilaç ve gübreleme sonucu istenen verim artışı sağlanmış, ancak uygulanan gübre ve kimyasal ilaçların zamanla özellikle de insan sağlığı üzerinde bir çok olumsuz etkileri görülmeye başlanmıştır

• II. Dünya Savaşı sırasında kimya sanayisinde gelişmeler yaşanmış, yeni silahlar, teknikler keşfedilmişti. Bu teknikler savaşın ardından kendine yeni pazar alanı buldu ve tarım sanayinde kullanılmaya başlandı. Nitrojen bombası değiştirilerek nitrat gübresine, sinir gazı değiştirilerek böcek öldürücü ilaçlara (insectisit) dönüştürüldü.

• Ayrıca bu uygulamalarda toprağın fiziksel yapısının ve besin maddesi dengesinin bozulması, tuzlanma ve çoraklaşma gibi önemli çevre sorunları ile de karşıya kalınmıştır. Bütün bu ve buna benzer olumsuz gelişmelerin sonucunda alternatif bir üretim sistemi olarak “Organik Tarım” ortaya çıkmıştır.

TÜRKİYE’NİN MAKİNELEŞME SÜRECİ • Ziraat yapılmaya başlandığından beri, çeşitli yöntemler kullanılarak birçok aşamadan geçmiştir. İlk zamanlarda ziraat işlerinin yürütülmesinde insan ve hayvan gücünden yararlanılmıştır. • İnsan gücüyle yürütülen ziraat sisteminde aşırı zahmet ve yorgunluk hakimdi. Bu durumu biraz hafifletmek suretiyle hayvanlar ehlileştirilerek ziraat işlerinde kullanılmaya başlandı.

• Hayvanların gücünden tarlaların sürme işleminde faydalanılmaktaydı. Bu sürme işlemi uzun sürdüğü gibi sürme işleminde kullanılan hayvanların beslenmesi çiftçi için oldukça masraflı olmaktaydı. Buna rağmen tarımsal faaliyetler biraz daha ileri ve kolay düzeye ulaşmıştır.

• Bu sistemle toprak işleme ziraatın ilk safhalarında ağaçtan yapılmış çeşitli büyüklükte çatallarla yapılmaya başlanmıştır. Bu işlem tamamıyla insan gücüyle yapılmıştır. • Geçen zamanla birlikte imkanlar zorlanarak işleme aracı ağaçtan demire geçmiştir. • Demire geçişleme aracı daha sağlam olduğu gibi toprak biraz daha kolay işlenir hale geldi.

• Bu aşamadan sonra aletler daha büyütülerek ve daha dayanıklı hale getirilerek hayvan gücüne dayalı bir siteme geçilerek karabasan adı verilen iyi bir işleme aracı oluşturuldu. • Her oluşturulan alet toprak işleme sürecini kolaylaştırdığı gibi toprağın daha iyi işlenmesini sağladığından verim üzerinde olumlu etkide bulunmuştur.

• Gelişen teknoloji şartlarından tarım da nasibini almaya başlamış çeşitli zamanlarda çeşitli araç ve gereçler üretilerek tarımda mekanizasyona destekler yapılmıştır. • Çiftçilerin daha zengin bir donanıma kavuşturulması çalışmaları özellikle 20. yy. başlarından itibaren başlamış, yeni alet ve makineler yapılarak çalışmalar sürmüştür.

• Mekanizasyon tarımda olumlu gelişmelere sebep olmakla beraber bunun yanında farklı sorunları da ortaya çıkarmıştır. • Makineleşme süreciyle birlikte zamanla kalabalık ailelerde iş gücü fazlalığı ortaya çıkmıştır. Bu da bir zaman sonra büyük şehirlere doğru başlayan göç hareketini ortaya çıkarmıştır.

• Tarımsal mekanizasyon kendini geliştirip yeniledikçe motor gücüyle çalışan, seri, kullanılması kolay, verimi artıran, çiftçiye zaman kazandıran ve aynı zamanda çiftçinin taşıma ve ulaştırmada kullandığı traktörün üretilmesi ile makineleşmede büyük bir yol katletmiştir.

• Tarımda makineleşmenin son aşaması olan traktör, gerek ülkemiz tarımının gerekse de dünya tarımının en önemli makinesidir. • Makineleşme ziraat hayatını canlandırmış, alınan verimi artırmış, güç kaynağı makinelere geçmiş olup çiftçi daha da güçlendirilmiştir.