LACAN VE PSIKANALIZ Lacanc Psikanaliz Lacann psikanalitik kuramlara

LACAN VE PSIKANALIZ

Lacancı Psikanaliz • Lacan’ın psikanalitik kuramlara en önemli katkısı, yapısal dil çözümlemeleriyle psikanalizi buluşturmasıdır. • Psikanaliz bir yorumlama yöntemidir. • Psikanalizi biyolojik indirgemelerden arındırarak yeniden kurar. • Bu bakış açısı Freud’un yeniden yorumlanmasıdır. • Lacan’ın “Freud’a dönüş”ü, onun post(yapısalcı) bir perspektiften yeniden kuramlaştırılmasıdır. • Bu anlamıyla, psikanalizin yeni bir söylemle kurulması söz konusudur. • “Bilinçdışı dil gibi yapılanmıştır”.

Bilinçdışı ve Eksik • Eksik (Lack): Bu birliğin/bütünlüğün bozulması • Lacan’a göre arzunun imkanı bu eksikliktir. • Üç tür eksik: • Sembolik Kastrasyon: Nesnesi imgesel fallustur. • İmgesel Hayal Kırıklığı: Nesnesi beslenmeyi sağlayan gerçek meme. • Gerçek yoksunluk: Nesnesi simgesel fallustur. • Bu üç eksiğin ilişkili aktörü; • Gerçek Baba, Sembolik Anne, İmgesel Baba.

Ayna Evresi • Bilinçdışının aynı dile benzer bir yapısı vardır. • Dil hem Ben’in ben olmayandan ayrışmasını olanaklı kılar • Hem de öznenin kültür içerisinde yasaklarla/yasalarla kurulduğu bir düzlemdir. • Lacan öznelliğin oluşumunu kuramlaştırmak için “ayne evresi” terimini kullanır. • Kendini aynada farketme • Yansıma-görüntü aracılığıyla imge’nin öğrenilmesi • İmge aracılığıyla Ben’in farkına varma • Ayna Evresi, öznenin kendisini Öteki’nden farkı olarak kavradığı/tanıdığı bir evredir.

Ayna Evresi • Bu evre Öteki ile (Anne metaforu) narsisistik bütünlüğün ve birliğin sona erdiği evredir. • Terimin ilk kullanımları, bir çocuğun gelişim evreleriyle ilişkilidir. • 1950’li yıllar ile birlikte Lacan bu terimi daha geniş bir çerçevede ve bir metafor olarak çözümler. • Terim, geniş anlamıyla, öznelliğin oluşumunu çözümlemek için yeniden kavramsallaştırılmıştır.

İmgesel - Simgesel • Ayna Evresi, öznenin kimliğinin oluşumunda başlangıç evresidir. • Bu evrenin tamamlanması ile birlikte Özne İmgesel’den Simgesel’e giriş yapmış olur. • Lacan’a göre dilden bağımsız bir öznellik mümkün değildir. • Bu düzlemle ilgili fikirleri Saussure’ün Yapısalcı Dil analizlerinden etkilenmiştir: “Bilinçdışı Dil Gibi Yapılanmıştır”. • Lacan’a göre, Saussure’den farklı olarak, gösteren- gösterilen ile doğrudan bağlantılı değildir. • Anlam gösterenler arasında bir zincir gibi birbirine bağlanarak oluşur.

İmgesel - Simgesel • İmgesel düzen; Oedipus öncesi bir düzendir. • Bu düzende arzunun imkanı yoktur; arzu için bir eksiklik gereklidir. • Bu da ancak sembolik düzen içerisinde anlamlandırılabilir. • Simgesel düzen; Oedipus sonrası, dilin yapılandırdığı bir düzendir. • Lacan’a göre, Saussure’den farklı olarak, gösteren-gösterilen ile doğrudan bağlantılı değildir. • Anlam gösterenler arasında bir zincir gibi birbirine bağlanarak oluşur. • (Derrida gibi) Lacan da, gösterenler zincirinin farklı anlam kurgularına kapı araladığını belirtir (bkz. Dilin Oynaklığı) • Bilinçdışının bu gösterenler zinciri içerisinde mecazlarla yapılaştığını söyler • Bkz. Metafor ve metonimi.

Simgesel - Gerçek • Gösterenler zincirinin başlangıç noktası Eksik’tir. • Bu eksik ikinci bir gösteren olarak Fallus ile temsil edilebilirdir. • Eksik’in temsil edilemezliği ile ilişkili olarak, Lacan arzunun tatmin edilemezliğini, doyurulamazlığını savunur. • Gerçek bilinemez olanı, evrene dair olanı ifade eder. • Lacan’a göre, Gerçek ancak sembolik düzen aracılığıyla (dolayısıyla dilsel araçlarla) bilinebilirdir. • Sembolik düzenin yakalayamadığı Gerçek Hiçlik’tir. • Deneyim alanı, Lacan’a göre bu üç düzenin birlikte işlediği karmaşıklıktadır: • İmgesel olan – Simgesel olan – Gerçek olan.

Lacan ve Eleştirileri • Lacan’ın kullandığı terminolojiye feminist eleştiriler • Kadın’ın eksiklik olarak tanımlanması • Erkeğin arzu çerçevesinin dışarısında bir Kadın öznenin imkanı? • Lacan’ın ayna evresinin “Düz Ayna” ile sınırlanması • Alternatif İmgesel düzenlerin imkanı. • Karşı eleştiriler • Lacan’ın psikanaliz modelinin toplumsal deneyimi açıklaması ama bunu onaylamaması.