ZRAAT FAKLTES TARIMSAL BYOTEKNOLOJ BLM ZMT 302 MOLEKLER
ZİRAAT FAKÜLTESİ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ BÖLÜMÜ ZMT 302 -MOLEKÜLER GENETİK DOÇ. DR. LEVENT MERCAN
Moleküler Genetiğe Giriş ZMT 302 -MOLEKÜLER GENETİK Hafta-1
Genetik nedir? • Biyolojinin kalıtım ve çeşitlilikle ilgilenen dalıdır. • Genlerin ve özelliklerin kalıtımının incelenmesidir. • Hücreleri, bireyleri, jenerasyonları ve popülasyonları kapsar. • Kalıtılan varyasyonun moleküler temelini araştırır.
• Hücrenin kalıtım merkezi ökaryotik organizmalarda çekirdektir. • Prokaryotlarda ise etrafı çevrili olmayan fakat belirgin bir hücresel bölge olarak gözlenebilen nükleoit kalıtımın merkezidir. • Virüslerde ise genetik materyal protein bir kılıfın içerisinde virüsün baş kısmında yer alır.
Genetik Materyal • Ökaryot ve prokaryotlarda genetik materyal DNA’dır. - DNA: Deoksiribonükleikasit • Virüslerde genetik materyal DNA veya RNA’dır. - RNA: Ribonükleikasit • Nükleikasitler, karbonhidratlar, lipitler ve proteinlerle birlikte dört biyolojik makromolekül sınıfından biridir.
Gen - Allel- Kromozom • Genin farklı formlarına «allel» adı verilir. • Allellerden birinin diğeri üzerine baskın olması durumu «dominantlık» • Allellerden birinin diğerine göre çekinik kalması durumu «resesiflik» • Genler kromozomlar üstünde bulunurlar.
• Kromozom (Wilhelm Waldeyer, 1888) DNA'nın hücre çekirdeği içerisindeki proteinlerin yardımıyla paketlenmiş biçimine denir. Kromozom sayıları türe özgü olarak değişebilir. DNA ipliği tek bir şerit şeklinde değil, birden fazla noktadan kırpılmış ve sıkıca katlanmış haldedir. Canlılar sahip oldukları tüm genetik bilgilerini kromozomlar üstünde taşımaktadırlar.
Kromozom takımı sayısı/Ploidi • Ploidi hücrenin sahip olduğu kromozom takımı sayısını ifade eder. • Somatik hücreler, dokular ve bireyler, bu küme sayısına göre tanımlanabilir. • Haploid (kromozomların tekli bir takım oluşturması) • Diploid (Kromozomlar 2’li setler halinde), • Triploid (3’lü set) • Tetraploid (4’lü set), • Pentaploid (5’li set ), • Hexaploid (6 set)…. Genel bir terim olarak «poliploid» ifadesi üç veya daha fazla kromozom setine sahip hücreleri tanımlamada kullanılır.
Gen • Atadan yavruya geçen kalıtımın işlevsel birimi, kalıtsal bilgi parçasıdır. • Kimyasal olarak gen, DNA ve RNA’nın da kimyasal yapı taşları olan nükleotidlerin doğrusal dizisine denir. • Kopyalanabilen, mutasyona uğrayabilen, kalıtsal bilgiyi depolama yeteneğine sahip olan, ifade edilen kalıtsal birimdir. • Gen, işlevsel bir ürüne kodlanan DNA bölgesidir.
Mutasyon • DNA ya da kromozomlarda meydana gelen değişimlere denir. • Bu değişim, DNA dizisindeki bir nükleotidin bir başkasına dönüşmesi kadar basit olabileceği gibi, bir kromozomun baştan sona fazladan kopyalanarak sayısının artması ya da bir parçasının kopması gibi büyük düzeyde olabilir. • Mutasyonlar belirli bir gen bölgesi ve gen bölgelerini etkileyebildiği gibi kodlanamayan DNA bölgelerinde de meydana gelebilir.
Alleller • T –dominant allel • t –resesif allel olsun • TT – dominant • Tt ya da t. T –dominant • tt - resesiftir
- Slides: 11